سترنهن هزار اسڪول بند شاباس سنڌ حڪومت
هيء سنڌ آهي، ايڪيهين صديء جي سنڌ! جتي ڇهه هزار اٺ سو ڇاهٺ اسڪول بند، ست هزار نو سو چوهتر اسڪول هلڻ جي لائق نه آهن. اها خميس واري ڏينهن جي اخبار جي سرخي آهي. اهڙي قسم جو خوبصورت اعتراف ڪيو آهي اسان جي صوبي يعني دنيا جي وڏي ۾ وڏي يتيم خاني ۽ لٽ ڦر جي مال واري حيثيت اختيار ڪري ويل سنڌ جي حڪومت سڳوريءَ. بلڪل هي سنڌ ئي آهي جنهن جا گهڻا تڻا ايم اين اي، ايم پي اي پنهنجي تڪ کي آبائي تڪ يعني وراثتي ملڪيت ڪوٺيندا آهن ۽ ان تي قبضو به اهڙي نموني ڪيو ويٺا آهن. اهو قبضو قائم رکڻ لاء هو ڪا به قيمت ڏيئي ۽ وٺي سگهن ٿا. سال ۾ ڏه پارٽيون بدلائڻيون پون، ضمير وڪڻڻا پون، ماڻهو مارائڻا پون، قبائلي جهيڙا ڪرائڻا پون پر ديکنا هي ڪسي عنوان تيري صورت مجهه ڪو، مين اٺون يه پردا ئي هستي اٺجائي. مٿان هٿ جي صفائي ايتري جو نه دامن په ڇينٽ نه خنجر په داغ...... وري علائقي جو سڀ کان معزز ماڻهو به اهو ئي. علائقي ۾ ڏهڪاء هوندو پوليس پروٽوڪول ۾ هوندي. “ويچارا ماڻهو”، (جيڪي دستوفسڪيء جي ناول “ذلتن جي ذهر پيئاري ماريل ماڻهن” کان وڌيڪ ويچارا آهن) بيوسيء جي تصوير بڻجي اندر جي بي انتها نفرت لڪائيندي ظاهري خوش ٿيندي گاڏين ڏانهن پيا تڪيندا پوء خبر پوندي ته اهو سڀ سندس خالي گاڏيء لاء هو. سائين جن پاڻ موجود ڪونه هئا گاڏيء ۾.
سترنهن هزار اسڪول بند يا هلڻ جي لائق نه هجڻ واري رپورٽ اها به ججن جي اڳيان پيش ڪيل لاء اهو نه لکبو ته اها حڪومت ڪيتري لائق هوندي/آهي ڇو ته رپورٽ خود سڀ ڪجهه ٻڌائيندڙ آهي پر ايترو ضرور چئبو ته جيڪڏهن هي سڀ ڪجهه ڪنهن اهڙي ملڪ ۾ ٿيو هجي جتي قانون ڪا حيثيت رکندڙ هجي ته اتان جا حڪمران اسٽيفائن کان اڳتي جو به سوچين يعني رڳو اسٽيفا انهن جي ضمير کي مطمئن ڪونه ڪري ها پر درياء وغيره جو پاڻي به سندن سوچن ۾ ضرور اچي ها.
هتي هڪ سوال اڀري ٿو ته ڇا سنڌ جا اسڪول پنهنجي ليکي ئي بند آهن يا اهي ڄاڻي واڻي ڪرايا ويا آهن يعني اها نااهلي آهي يا نامرادي/بيضميري/بدنيتي. ڇا اهو سڀ ڪجهه هڪ ڏينهن ۾ ٿيو آهي يا آهستي آهستي سوچي سمجهي ڪيو ويو آهي.
ضيا ۽ مشرف جي وقت ۾ جڏهن سنڌ جي ڳڄيء ۾ ڳٽ وجهڻ جا وڏا وڏا منصوبا ٺاهيا ويا. ڪراچي حيدرآباد سميت وڏن شهرن ۾ سرڪاري دهشتگرد هٿ ۾ ڇريون ڏيئي ويهاريا ويا اتي سنڌ جي ڳوٺن ۾ کير جا رکوالا اهڙا ويهاريا ويا جن موقعو ملڻ تي ڍُڪ به نه ڇڏيو آهي. پوء دنيا ڏٺو ته انهن دهشتگردن ۽ کير جي رکوالن ڇا ڇا نه ڪيو. انهن ٻنهي صلاحي ٿي فيض جي ان شعر کي عملي بڻايو ته چلي هي يه رسم ڪه ڪوئي نه سر اٺا ڪي چلي يعني ڪو جي به نه سگهي ته مري به نه سگهي. سموري ملڪ جا ماڻهو عام طور سنڌ جا ماڻهو خاص طور هڪ پڃري ۾ بند ڪيا ويا. تڏهن سنڌ ۾ انهن رکوالن پنهنجا چٻا ڏنگا ڦڏا نوڪر/پنهنجي راڄ جا ماڻهو ماستر طور ڀرتي ڪرايا جن وڃي اتي اهڙو ڪردار ادا ڪيو جو اسان جا اهي استاد جن تي اسان کي ناز هو انهن کي پنهنجي رنگ ۾ رڱي ڇڏيو جنهن جي آخري نتيجي طور اڇو پاڻي لڙ ٿيو. اهڙيون تنظيمون ٺهيون ۽ ٺهرايون ويون جن استادن/آفيسرن جا وڏا جهيڙا ڪرايا ۽ پوء ڊراما ڪرائي انهن جا فيصلا اوطاقن تي ڪرايا/ڪيا ويا. اوطاق جي فيصلن انهن آفيسرن کي بي همتو ڪيو ۽ اهي انهن رکوالن جا ڳيجهو بڻجي ويا پوء انهن جو ڪم اوطاقن جي حاضري کان سواء ڪجهه نه رهيو. ان کان پوء نياڻي جي نالي واري حڪومت ۽ پوء جمهوريت انتقام جي نالي وارين حڪومتن کان به جيڪو پهتو ڪري ڏيکاريائون نتيجي طور سترنهن هزار اسڪول بند باقي به بند ٿيڻ جون تياريون. پڙهائي نالي ڪا شيء ڪونه.
پرائيويٽ اسڪولن به اسان کان تعليم کسڻ ۾ وڏو ڪردار ادا ڪيو. ٻن قسمن جا قانون ٺاهي پنهنجا ٻار خانگي اسڪولن ۾ پڙهايا جنهن جي نتيجي ۾ سرڪاري اسڪولن ۾ غريب ۽ بي پهچ ماڻهن جا ٻار وڃي بچيا.
ٻي جنگ عظيم ۾ سوويت يونين جي شهرن تي جرمنيء جي فوجن گهيرو ڪيو جيڪو سالن تائين هليو. انهن منجهان اسٽالن گراڊ ۽ لينن گراڊ جا گهيرا مشهور آهن. لينن گراڊ يعني پيٽرسبرگ تي اٺ سو ٻاهتر ڏينهن جو گهيرو ڪيو ويو پر ان دوران به انهن جا اسڪول کليل رهيا. اسپتالن ۾ لاشن رکڻ جي جڳهه ڪونه هجي، ڊاڪٽر آپريشن ڪندي بک سبب بيهوش ٿي وڃن، ڪنهن به گهر ۾ کاڌو پيتو ڪونه هجي. بک هجي، ويراني هجي، رت ڄمائيندڙ برف هجي پوء به اسڪول کليل هجي ته پوء ان جي نتيجي طور دنيا ڏٺو ته اها قوم دنيا تي حڪمراني ڪندڙ قومن منجهان هڪ ٿي ويئي. سنڌي سياسي طور ڪنهن به ڌاڙيل سان وڃي پنهنجا رشتا رکن پر گهٽ ۾ گهٽ پنهنجي تعليمي نظام تي نظر ضرور رکن. هر پڙهيل لکيل دوست جو فرض آهي ته اهي پنهنجي آسپاس وارن بند پيل اسڪولن کي کولرائڻ لاء وس آهر آواز اٿارين ايسين جيسين اهي اسڪول کلي نه وڃن. ٻيو ڪو به رستو ڪونهي ان کان سواء جو اسين پنهنجي سنڌ بچائي سگهن.
11.03.2021