...هيئن نه ٿيو ته ملڪ هٿن مان ويندو
اڳوڻي وزيراعظم عمران خان چيو آهي ته نيون چونڊون نه ڪرايون ويون ته ملڪ هٿن مان نڪري ويندو. هي سائين اٽڪل روزانو جي بنياد تي اها ڳالهه ڪندو رهندو آهي ته هيئن نه ٿيو ته ملڪ ٽٽي ويندو. ساڳي ڳالهه ملڪ جو هر حڪمران ڏهين پنڌرهين ڏينهن ڪندو رهندو آهي. لفظ ڪهڙا به هجن آخري طور تي مطلب اهو هوندو اٿن ته ملڪ اسان جي هٿن ۾ نه ڏنو ويو ته ملڪ ٽٽي ويندو.
اها ڳالهه ڪا نئين ڪونهي ملڪي تاريخ جنهن کي ڀيانڪ تاريخ چئجي ته به ڪسر اڃان رهجي ويندي اها ٻڌائي ٿي ته اها ڳالهه هر سازش جي پورائي لاء ڪئي ويئي آهي. ملڪ جو پهريون نه ته به انهن سڀني ۾ وڏو سازشي غلام محمد هو جيڪو سدائين ائين پيو چوندو هو ته هيئن نه ٿيو ته ملڪ لاء ڀلو ڪونه ٿيندو. ان جي نقش قدم تي هلندي (ان کان ٻه چار قدم اڳتي هلندي) سڀني اها ئي ڳالهه ڪئي آهي. ڪتابن ۾ ته اهو به پڙهيو آهي ته ايوب خان جڏهن اسڪندر مرزا کان ڪرسي کسي ان تي پاڻ ويهڻ چاهيو ته کيس نياپو موڪليائين ته ملڪي مفاد ۾ آهي ته اوهان ڪرسي به ڇڏيو ۽ ملڪ کان ٻاهر به هليا وڃو. جنهن کان پوء اسڪندر مرزا ايئرپورٽ تي پهچايو ويو جتي هو اهو ڏسي حيران رهجي ويو ته آمريڪي سفير اڳ ئي ايئرپورٽ تي کيس الوداع ڪرڻ لاء موجود هو.
ان کان پوء وارو ٽائيم اسان پاڻ اکئين ڏٺو آهي ۽ روزانو جي بنياد تي ٻڌو ۽ پڙهيو آهي. يحيى به پنهنجي تقريرن ۾ اهو ئي چوندو هو جيڪو ڀٽي صاحب وڏي آواز ۾ چيو ته ملڪ کي بچائڻ لاء مون هي هي ڪيو.
اهو راڳ اڃان تائين ساڳين ماترائن سا ري گا ما سان جاري آهي وڏي ڏک ۽ کلڻ جهڙي ڳالهه اها ته ملڪي مفاد سدائين پوئتي رهندو آيو آهي. ملڪ ڪالهه کان اڄ بدتر کان بدتر صورتحال رکندڙ آهي. ڪا به اهڙي فيلڊ ڪونهي جنهن ۾ ڪا وک اڳتي هجون.
سياسي صورتحال اها آهي ته اسمبليون نه ٽٽن ٿيون نه وري هلن ٿيون. سڪرات واري ڪنهن مريض وانگر جنهن لاء ڪجهه به چئي نه سگهجي. سياست ۽ اصول ڄڻ ته هڪ ٻئي جي ابتڙ لفظ آهن. هي صورتحال ماضيء جي انهن سڀني “عملن” کان پوء آخري نتيجي طور جي آهي. سو اها ڳالهه وثوق سان چئي سگهجي ٿي ته ملڪي سياسيات جو ڏيوالو نڪري چڪو آهي.
ملڪ جي اخلاقي صورتحال اها آهي ته جيڪي به وزير يا وزيراعظم گورنر جج بيوروڪريٽ آهن يا رهيا آهن انهن جا آڊيو وڊيو موجود آهن جيڪي ڪنهن جي “اختلاف راء” جهڙي جرئت ڪرڻ تي ڪنهن به وقت “وائرل” ڪري سگهجن ٿا. زال مڙس جهڙي پاڪ پوتر رشتن کي به بخشيو ڪونه ويو آهي. باٿ روم ۾ به ڪيميرائون لڳل هجڻ جي تصديق ٿيندي رهي آهي. ڪنهن به نياڻيء جي عزت محفوظ ڪونهي. سابق وزيراعظم صاحب کي ئي ڏسو ته ان جون آڊيوز روزانو جي بنياد تي وائرل ٿين ٿيون. سوشل ميڊيا تي اهي به تبصرا آهن ته آڊيو کان پوء ڪيتريون وڊيوز به پوئتي آهن جيڪي “مناسب وقت” لاء سنڀاري رکيل آهن. انهن آڊيو وڊيوز کان ڪوبه محفوظ ڪونهي. بس فرق وائرل ٿيڻ جو آهي. جنهن کي هيرو کان زيرو ڪرڻو آهي بس اشاري جو انتظار آهي. هڪ منٽ ۾ اهو ماڻهو هيرو مان زيرو. اهو ساڳيو وزير وڙو/جج/بيوروڪريٽ هڪ منٽ ۾ ساه مٺ ۾ محسوس ڪندي اچي پيرن ۾ ڪِرندو جيڪڏهن نه ڪِريو ته سلسلو اڳتي هلندو هڪ آڊيو ٻي آڊيو ٽين...پوء وڊيوز، نيٺ هو اچي پيش پوندو. هاڻي اها ڳالهه ڪنهن کان ڳجهي ڪونهي ته جج صاحبن کان به ان ذريعي ڪيئي فيصلا ڪرايا ويا آهن جن پاڻ ان جو اقرار به ڪيو ۽ انهن کي “ڀوائتا خواب” به نظر ايندا رهيا. آخري طور تي ملڪ جو اخلاقي ڏيوالو به نڪري چڪو آهي.
اقتصادي صورتحال وري اخلاقي ۽ سياسي صورتحال کان به بدتر آهي. ملڪ ۾ مهانگائي جا طوفان روز پيا اچن. ملڪ هڪ کان قرض وٺي ٻئي جا قرض پيو لاهي هاڻي ته وياج جا پيسا به ڪونه آهن مُول ته پري جي ڳالهه. اڄ جو ڄاول ٻار جنهن نه ڪو ڏوه ڪيو نه ثواب اهو ڄمڻ سان ڪروڙن جو قرضي ٿيو پوي. اسان جي ملڪ جي ڪرنسي نوٽ نه پر هڪ ڪاغذ آهي جيڪو هتي ته مڙوئي ڪلو ڏيڍ اٽو/چانور وٺي سگهي ٿو پر ٻاهرين ملڪ جي ڪرنسي آڏو چٻري وانگر پيو لوندو جنهن جي ڳالهه ڪو ڪونه ٻڌندو سو اقتصادي ڏيوالو پڻ نڪري چڪو آهي.
ان صورتحال ۾ اسان جي حڪمران ٽولي جا اهڙا بيان ته ملڪ بچايو، سياست نه رياست بچايو اندر ۾ شڪ شبها پيدا پيا ڪن. اسان ته پنهنجي ملڪ وارا اهي ڳالهيون ٻڌي سمجهي/برداشت ڪري سگهون ٿا اهي ڳالهيون جيڪڏهن دنيا وارا ٻڌندا، دوست دشمن ملڪ ٻڌندا ۽ پڪ سان ٻڌندا به هوندا ته پوء ڇا ٿيندو ان طرف ڪنهن جوبه ڌيان ڪونهي.
23.12.2022