ڇا دنيا وڏي رفتار سان بدلجي پيئي!
مٿئين سوال جو جواب ها يا نه ۾ نه ٿو ڏيئي سگهجي هي سوال وڏي بحث کان پوء پنهنجو جواب ها ۾ ئي ڏيندو ڇو ته دنيا ان طرف وڃي رهي آهي سڀ اشارا ٻڌائين پيا ته “تيار رهو”
آمريڪا جو افغانستان مان نڪرڻ وقت ڪجهه ماڻهن جو خيال هو ته هاڻي دنيا وري هڪ نئون ورلڊ آرڊر ڏسندي. نئين ورلڊ آرڊر مطابق آمريڪا مڊل ايسٽ سان لاڳاپيل سڀ مٿي جا سور لاهي هڪ مٿي جي سور يعني چين ڏانهن متوجهه ٿيندو. چين جيڪو دنيا ۾ عام طور ۽ اسان واري خطي ۾ خاص طور هڪ وڌندڙ قوت کان اڳتي وڌي چڪو آهي. چين جيڪو آمريڪا کي اقتصادي چيلينج ڪرڻ کان پوء فوجي چيلينج ڪرڻ جي پوزيشن ۾ اچي چڪو آهي تنهن جي رستا روڪ لاء ضروري آهي ته ان کي مڊل ايسٽ کان پري رکيو وڃي جنهن لاء سعودي عرب، عرب امارات، مصر سان گڏ ٻيا ملڪ جيڪي سعودي اثر ۾ آهن تن جو “ٺاه” پنهنجي پياري پٽ اسرائيل سان ڪرائڻ آمريڪا لاء تمام ضروري آهي. هڪڙي ڳالهه اسان سڀني کي پنهنجي ذهن ۾ رکڻ گهرجي ته آمريڪا سموري دنيا مان هٿ ڪڍي سگهي ٿو پر مڊل ايسٽ مان هٿ نه ٿو ڪڍي سگهي ڇو ته مڊل ايسٽ “دنيا” جي ڏکندڙ رڳ آهي ۽ هن وقت آمريڪا پنهنجو پاڻ ۾ دنيا آهي.
غور سان ڏٺو وڃي ته آمريڪا جي اها ڪوشش به پراڻي ئي آهي جنهن جي شروعات هن مصر اسرائيل دوستي يعني 1978 ۾ ٿيل ڪيمپ ڊيوڊ معاهدي سان ڪئي هئي. مصر جي صدر انورالسادات ۽ اسرائيلي وزيراعظم بيگن جي وچ ۾ ٿيل معاهدي وقت آمريڪي صدر جمي ڪارٽر اهو ئي چيو هو ته “هيءَ شروعات آهي” ان کان پوء 1979 ۾ مصر پاران اسرائيل کي تسليم ڪيو ويو. ڪنهن به عرب ملڪن منجهان مصر واحد ملڪ هو جنهن اسرائيل کي تسليم ڪيو توڙي جو 1967 ۽ 1973 ۾ ٻه وڏيون جنگيون ۽ ڪيتريون ئي سرحدي جهڙپون ٿي چڪيون هيون.
هاڻي روزانو جون خبرون ٻڌائين پيون ته دنيا جي گولي جو سڀ کان حساس حصو يعني وچ اوڀر/مشرق وسطى/مڊل ايسٽ جنگي ڌٻڻ مان نڪرڻ لاء تيار ڪيو ويو آهي. هن علائقي جو اهم ملڪ سعودي عرب پراڻي حريف ملڪ اسرائيل کي تسليم ڪرڻ لاء تيار آهي. هن ملڪ کان سواء ٻيا عرب ملڪ به ساڳي ئي راه تي هلڻ لاء تياريون پيا ڪن.
عرب هاڻي ايراني شاعر فردوسي جي شعر وانگر ڳوهون کائيندڙ ۽ اٺين جو کير پيئندڙ عرب نه آهن اهي پاڻ کي جديد دنيا جو حب/مرڪز بڻائڻ ۾ ڪامياب ٿي چڪا آهن. عرب امارات يورپ جي ڪاپي آهي جتي سواء جهيڙي جي “سڀ ڪجهه” جائز آهي. هر سال ٿيندڙ فيسٽيول کي ڏسي چئي سگهجي ٿو ته “ملڪ ترقي ڪيئن ڪندا آهن/ترقي ڇا کي چئبو آهي” يعني دڪاندار به غير عرب ته گراهڪ به غير عرب (گهڻو ڪري) پر ڪمائڻ وارو اتان جو مقامي ماڻهو، اها ڪمائي آخري طور ملڪي خزاني ۾ اضافي جو سبب بڻجي پيئي جيڪا وک وک پيئي نطرجي.
سعودي شهزادي (جيڪو هاڻي دنيا جي نگاهن جو مرڪز آهي ان جون ڪيل ڳالهيون سموري دنيا ۾ بحث پيون ٿين) جون ڳالهيون ڪجهه ڏينهن اڳ سوشل ميڊيا تي وائرل ٿيون هيون جن جو آخري مطلب هو ته هو اسرائيل کي تسليم ڪندي پنهنجي ملڪ کي يورپ بڻائيندا. جنهن کان پوء سعودي عرب سياحت جو مرڪز بڻجندو ۽ سياحت جو پهريون نڪتو امن آهي.
ٻي ڳالهه اها ته دنيا جي اڪثريت اسرائيل کي تسليم ڪندڙ آهي پر ان جو مطلب اهو هرگز ڪونهي ته اڪثريت جو فيصلو صحيح آهي پر هڪ اصول تحت اهو فيصلو صحيح مڃيو ويندو آهي ته طاقت هجي ته دنيا کي پاڻ سان گڏ هلائجي جيڪڏهن نه ته پوء دنيا سان هلڻ ئي بهتر آهي. عربن اسرائيل سان وڏيون خوفناڪ جنگيون ڪيون ڪجهه ڪاميابيون ماڻڻ کان پوء آخري نتيجو وري به عرب ملڪن جي شڪست ئي ٿيو. ٻيو ته ان وقت سوويت يونين جو ساٿ وڏو ڏڍ هو جيڪو هاڻي ڪونه رهيو آهي دنيا ۾ ٻيو ڪو اهڙو سسٽم به ڪونهي جنهن سان ملي اسرائيل جو مقابلو ڪجي جنهن جو آخري نتيجو دنيا جي تباهيء ئي هوندو ڇو ته آمريڪا/برطانيه آخري گوليء تائين اسرائيل جو دفاع ڪندا تنهن ڪري بهتري ان ۾ آهي ته فلسطين مسئلي جو عزت ڀريو حل ڪڍندي اسرائيل کي تسليم ڪجي.
جيڪڏهن آمريڪا مڊل ايسٽ جا مٿي جا سور لاهي هتي پهچي ٿو ته ان جو پهريون نشانو هتي وارا ملڪ عام طور اسان جو ملڪ خاص طور هوندو جنهن لاء هو ڪنهن به حد تائين وڃي سگهي ٿو. ملڪي اقتصادي صورتحال اڳ ئي تشويش ناڪ کان به وڌيڪ واري آهي ۽ ڪا به سٽ سهڻ جهڙي ڪونهي. ملڪ اڳ ئي ايف اي ٽي ايف جي ڇري هيٺان ڪنڌ رکيل آهي جيڪڏهن هو اها ڇري هلائي وجهن ٿا ته صورتحال انتهائي ڳڻتي جوڳي ٿي سگهي ٿي. ان ماحول ۾ سون تي سهاڳو اهو آهي ته ملڪي قيادت ان تي سنجيده نظر ايندڙ ڪونهي ان جا “پرڪار” پراڻا ئي آهن. ته ڇا دنيا اسان جي سنجيده ٿيڻ جو انتظار ڪندي يا پنهنجو ڪم جاري رکندي.
17.12.2021