لطيفيات

شاھ لطيف جي شاعريءَ ۾ جماليات

ھي ڪتاب ڊاڪٽر شير مھراڻي جي 2012ع ۾ ڪراچي يونيورسٽي ۾ پي ايڇ ڊي ٿيسز جي مقالي تي مشتمل آھي، جنھن جو نگران ڊاڪٽر غفور ميمڻ ھيو. ھن مقالي ۾ ڊاڪٽر شير مھراڻيءَ سونھن جي سموري تاريخ تي انتھائي برجستي انداز سان قلم کنيو آھي. ھن جماليات جي اوسر، تاريخ، مذھبن ۾ جماليات جي تصور، جماليات جي مختلف قسمن، جديد فلسفي ۾ جماليات جي تصور، تصوف ۾ جماليات جي تصور ۽ ڀٽائيءَ وٽ جماليات جي تصور ۽ شاھ جي رسالي جي مختلف سُرن ۾ جماليات جي تصور تي عالماڻي انداز سان لکيو آھي.

Title Cover of book AESTHETICISM IN THE POETRY OF SHAH LATIF

ليکڪ پاران ٻہ اکر

لاشڪ تحقيق ڏکيو ڪم آهي، پر ذهني شوق، مسلسل علمي ۽ قلمي پورهيو ۽ رهبرن جي همٿ افزائي ان ڏکئي ڪم کي آسان بڻائي ڇڏي ٿي. شاھ عبداللطيف ڀٽائيءَ جي ڪنھن بہ رخ تي تحقيق تہ تھان تمام گهڻو ڏکيو، منجهائيندڙ ۽ سخت محنت طلب ڪم آهي. ڇاڪاڻ تہ شاھ پنھنجي پر ۽ پيڪر ۾ ايتريون تہ اونھايون رکي ٿو جو ڪڏهن تہ ماڻھو انھن اونھاين سان آشناس ٿيندي مسرت تہ محسوس ڪري ٿو پر ڪڏهن ڪڏهن انھن اونھاين ۾ سچ تہ ساھ منجهندي محسوس ٿئي ٿو. اهو شاھ جي ٻولي ۽ فڪر جو معجزو آهي جو سندس بيتن کي پڙهڻ سان هر ڀيري معنيٰ ۽ مفھوم جا نوان دروازا کُلندي محسوس ٿين ٿا. شاھ جي جمالياتي جھان مان صرف ان صورت ۾ ئي مڪمل مسرور ٿي سگهجي ٿو جو سندس ڪلام پڙهندي يا ٻڌندي اها ڪيفيت ماڻي وٺجي جنھن ڪيفيت ۾ شاھ صاحب اهو ڪلام لکيو هجي. ٻي صورت ۾“ واٽُون وِيھَ ٿِـيُون، ڪُہُ ڄاڻان ڪيھِي ويا؟” ئي پلئي پئي ٿو، ۽ نتيجي طور پڙهندڙ توڙي ٻڌندڙ حيرت جي صحرا ۾ گم ٿي وڃن ٿا.
تحقيق جي هن سفر ۾ جنھن مھربان منھنجي سڀ کان اهم رهنمائي ۽ همٿ افزائي ڪئي اهو منھنجي هن ٿيسزز جو گائيڊ ۽ قابل احترام استاد ڊاڪٽر غفور ميمڻ صاحب آهي. آءُ کلي دل سان اعتراف ٿو ڪيان تہ جيڪڏهن ڊاڪٽر غفور صاحب جون وقتائتيون ۽ مسلسل مھربانيون مون تي نہ ٿين ها تہ شايد آءُ هيءُ عرق ريزي وارو ڪم ايترو جلدي ۽ وقت سر اڪلائي نہ سگهان ها. آءُ ڊاڪٽر صاحب جا ٿورا سڄي عمر ياد رکندس، جنھن وقتائتا وڙ ڪري هن تحقيقي ڪم ۾ منھنجي رهنمائي سان گڏ همٿ افزائي ڪئي.
هن ٿيسزز جي تياري جي مرحلن دوران مون پاڪستان ائير فورس بيس فيصل ڪراچي جي لائبريري، شاھ عبداللطيف ڀٽائي چيئر جي لائبريري، ڪراچي يونيورسٽي جي سنڌي شعبي جي سيمينار لائبريري، ڊاڪٽر محمود حسين لائبريري ڪراچي يونيورسٽي، لياقت لائبريري ڪراچي، پي ٽي وي لائبريري ڪراچي، ڳوٺ احدي خان راڄپر جي سنڌو لائبريري، ڊاڪٽر نواز علي شوق صاحب جي ذاتي لائبريري، تاج بلوچ صاحب جي ذاتي لائبريري ۽ ڊاڪٽر عابد مظھر صاحب جن جي ذاتي لائبريري مان لاڀ پرايو. هر آچر ڏينھن تي ريگل چوڪ ڪراچي وٽ لڳندڙ پراڻن ڪتابن جي بازار مان پڻ ڪيترائي اهم ڪتاب هٿ آيا جن مان پڻ ڪافي مدد ملي.
ٿيسزز جي گائيڊ ڊاڪٽر غفور ميمڻ کانسواءِ جن ٻين شخصيتن منھنجي رهنمائي ڪئي انھن ۾ ناليوارو شاعر ۽ نقاد تاج بلوچ، ڀٽائي جي انوکي پارکو ۽ انتھائي مانائتي شخصيت ميڊم ج.ع منگهاڻي، تصوف جھڙي دقيق موضوع تي ڊاڪٽريٽ ڪندڙ ڊاڪٽر عابد مظھر، فلسفي جو استاد سائين عالم شاھ، ادب جو بھترين پارکو شاهنواز راڄپر ۽ ناليوارو نقاد ۽ ادب پرور اڪبر لغاري، ڊاڪٽر عاشق حسين البدوي ۽ مصطفيٰ انڙ شامل آهن. مڙني مھربان ۽ ٻاجهارين شخصيتن جي راين، صلاحن ۽ رهبري جي ڇانو ۾ هلندي مون هي ٽاڪ منجهند جو پنڌ سولائي سان ڪري ورتو آهي. انھن شخصيتن کان سواء منھنجن ادبي توڙي ذاتي دوستن پڻ هن ٿيسزز جي تياري دوران منھنجي همٿ افزائي ۽ ڪتابن جي سھيڙ ۽ ڳولا ۾ مدد ڪئي آهي؛ آءُ سندن پڻ ٿورائتو آهيان.
آديسِيُنِ اَدَبُ، آهي اَکَڙِيُنِ ۾...

شير محمد مھراڻي