ٿيلس
يونان جي قديم ڏاهپ ٿيلس کان شروع ٿئي ٿي، کيس فلسفي جي دنيا ۾ پھرئين ڏاهي جي حيثيت حاصل آهي. توڙي جو اڄ سندس تحريرون موجود ناهن پر سندس نظريا ۽ افڪار ٻين ڏاهن معرفت دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ تائين مشھور ۽ معروف مڃيا وڃن ٿا. مختلف ڪتابن ۾ ٿيلس جي شھرت جا ٻہ ڪارڻ ملن ٿا. هڪ سندس پُر مغز ڏاهپ ٻيو ڪائنات جي تخليق بابت سندس نظريو_جيڪو فطرت سان هم آهنگ ۽ ان جي ڪرشمن جو قائل آهي.
ٿيلس جو خيال هو تہ هر زندہ شيءَ جي تخليق ۾ ڪنھن نہ ڪنھن طرح پاڻي جو عمل دخل موجود آهي ۽ پاڻي زندگي جو بنيادي عنصر آهي. جيئن تہ ٿيلس جون تحريرون موجود ناهن ان ڪري ارسطو ٿيلس جي ان نظرئي کي خيال آرائي وسيلي سلجهائڻ جي ڪو شش ڪئي آهي. ارسطو جو چوڻ هوتہ ٿيلس شايد انڪري پاڻي کي بنيادي حيثيت ڏني آهي جو شين جي ٻجن ۽ ڳڀجڻ جي عمل ۾ ڪنھن نہ ڪنھن طرح پاڻياٺ ۽ نمي موجود هوندي آهي.
“… The seeds of all things have a moist nature, and water is the origion of the nature of moist things”
نظرين سان گڏ ٿيلس جي عام ڏاهپ بابت پڻ ڪيتريون ئي ڳالھيون مشھور آهن. جھڙوڪ، يونانين جڏهن فارس تي ڪاھہ ڪئي تہ کين درياه عبور ڪرڻ ڏاڍو ڏکيو لڳو. ٿيلس جيڪو ان وقت لشڪر سان گڏ هو تنھن صلاح ڏني تہ درياھ کي ٻن وهڪرن ۾ ورهائي پاڻي چاڙھہ کي ونڊي سگهجي ٿو، يوناني لشڪر سندس مشوري تي هلندي آسانيءَ سان درياھ عبور ڪيو.
ٿيلس ڪجهہ وقت لاءِ مصر وڃي رياضي جي علم تي تحقيق ڪئي. هو جڏهن يونان موٽي آيو تہ سندس رياضي جي تجربن يونانين کي حيران ڪري ڇڏيو.
“He knew how to determine the height of a pyramid from the length of its shadow. What sealed his fame was the prediction of a solar eclipse in 585 BC.”
ٿيلس پيرامڊ جي اوچائي ان جي پاڇولي جي ماپ وسيلي ڪئي. هن پھريان پنھنجي پاڇولي جي ماپ ٺيڪ ان وقت ڪئي جنھن وقت سندس پاڇولو اصل قد جي برابر ٿيو تہ ان وقت هن پيرامڊ جي پاڇولي جي ماپ ڪري ان جي اوچائي معلوم ڪري ورتي.
هڪ ڀيري ڪنھن شخص کيس طعنو ڏنو تہ فلسفي مان ڪو فائدو ناهي نتيجي طورسڀ فيلسوف هميشہ غريب ٿيندا آهن. ٿيلس ان شخص کي جواب ڏيڻ لاءِ هڪ تجربو ڪيو. هن موسمي تبديلي مان معلوم ڪري ورتو هو تہ ايندڙ سال زيتون جو فصل تمام سٺو ٿيندو ۽ هن زيتون جا گهڻا باغ ٺيڪي تي وٺي ڇڏيا. جڏهن زيتون تمام سٺا لٿا تہ ٿيلس پنھنجي مرضيءَ جو اگهہ وٺي تمام گهڻي دولت ڪمائي. پر ان موقعي تي هن چيو تہ جيڪڏهن فيلسوف چاهن تہ هو دولت مند ٿي سگهن ٿا پر سندن ڪم دولت ڪمائڻ ناهي.
“…When the harvest time came, and many were wanted all at once and of a sudden, he let them out at any rate which he pleased, and made a quantity of money. Thus he showed the world that philosophers can be rich if they like, but that their ambition is of another sort.”
مٿي بيان ڪيل ڳالھين کانسواءِ ٻيون بہ ڪيتريون ئي ڏاهپ سان ڀريل ڳالھيون ٿيلس سان منسوب آهن
جماليات بابت ٿيلس ڪٿي بہ ڪو سڌو سنئون نظريو يا فڪر ناهي ڏنو، پر سندس ڏاهپ جو جمال پنھنجي پر ۾ انتھائي خوبصورت ۽ پر ڪشش آهي. سونھن جو اصل ڳڻ عام ماڻھن کي متاثر ڪرڻ ۽ وڻڻ آهي، ان ڳُڻ جي پيرائي ۾ ٿيلس جي ڏاهپ جي سونھن کي داد ڏئي سگهجي ٿو.ڇاڪاڻ تہ سندس ڏاهپ ان وقت عام ماڻھن جي وڏي انگ کي پنھنجي سحر ۾ وڪوڙي رکيو، جيڪو يقينن سندس ڏاهپ جي جمال جو ڪرشمو هو.