بندر بازاريون
پر، اسان جي ميونسپالٽين، ٽائون ڪاميٽين، ۽ ٽرانسپورٽ ڪمپنين جي مالڪن کي شاهه لطيف جي ڪلام جو هڪ هڪ لفظ ۽ هڪ هڪ لفظ جي معنيٰ، ۽ مفهوم سمجهه ۾ اچي ويندو آهي. ڪجهه عرصو اڳ انجنيئرن، ۽ ميونسپالٽيءَ وارن ماهرن ذري گهٽ پڪو فيصلو ڪيو هو، ته ڪراچيءَ جي ڀرسان تعمير ٿيندڙ بندر جو نالو ”ڀٽائي بندر“ رکيو ويندو، ڇو جو سر سامونڊيءَ ۾ لطيف سائينءَ ڪيترن هنڌن تي بندرن جو ذڪر ڪيو آهي! انهيءَ ڪاميٽيءَ ۾ ڪجهه ميمبر دور انديش هئا. هنن جي سنڌي ٻوليءَ سان واقفيت اهڙي هئي، جهڙي ٽه ـــ پتائيءَ جي سچ سان هوندي آهي! چيائون ته، ڀائرو، اڙدوءَ ۾ بندر معنيٰ ڀولڙو؛ تنهن ڪري، ڪراچيءَ جي ڀرسان ٺهندڙ بندرگاهه جو نالو ”ڀٽائي بندر“ نه رکيو وڃي.
ڪراچيءَ جي ڀرسان ٺهندڙ بندر تي ”ڀٽائي بندر“ جو نالو ته پئجي نه سگهيو، پر جيڪب آباد وارن پنهنجيءَ هڪ بازار جو نالو ”ڀٽائي بازار“ رکي ڇڏيو آهي. ان بازار ۾ شاهه جي رسالي کانسواءِ سڀ ڪجهه ملندو آهي. ان بازار ۾ خاص ڪري بوٽ ڏاڍا عمدا، سهڻا، ۽ پائيدار، يعني جٽاءُ دار ملندا آهن! جيڪب آباد جي ميونسپالٽيءَ وارن وڏو ڪارنامو انجام ڏنو آهي. هنن سر سامونڊيءَ ۾ ٻن لفظن ”بندر ۽ بازاريون“ جو مفهوم سمجهي ورتو آهي، ۽ ان تي ترت عمل ڪيو آهي، ڀٽائي بازار ۾ ڪپڙو به ملندو آهي. اهو ڪپڙو جوڙن ۽ وڳن لاءِ گهٽ، ۽ ڪفن لاءِ وڌيڪ استعمال ٿيندو آهي (ڇو جو گراهڪ ڪپڙي جي قيمت چڪائڻ ۽ ڏيڻ کان پوءِ جلد مري ويندا آهن). ڀٽائي بازار ۾ ماڻهن جا کيسا به نهايت احترام سان ڪتريا ويندا آهن. اوهان جي ٻٽونءَ ۾ جيڪڏهن ناڻي سان گڏ ڪنهن راڻي، يعني محبوب جي تصوير به رهندي آهي، ته پوءِ ڀٽائي بازار ۾ کيسو ڪتريندڙ بشني وڏي اٽڪل سان اها تصوير توهان جي کيسي ۾ ئي ڇڏي ويندو؛ فقط ناڻو ڦٻائيندو! يعني، اهو بشني اوهان جي دل تي ڌاڙو نه هڻندو ـــ هو اوهان کي فقط ڏوڪڙن جي جهنجهٽ کان آجو ڪندو.
ڀٽائي بازار ۾ ڪڏهن ڪڏهن ڪا اهڙي مورت به نظر ايندي آهي، جنهن جي صورت مرڻ گهڙيءَ تائين، اکين آڏو رهندي آهي. اڄ، جڏهن هيءُ ڪالم لکي رهيو آهيان، تڏهن، ان مورت جي صورت منهنجن اکين آڏو ڦري رهي آهي. ■
1974