جيمس بالڊون
جيمس بالڊون شيدي اديب آهي. عمر پنجاهه ـــ پنجونجاهه سال هوندس. سوين افسانا، ڏهه ـــ ٻارهن ناول ۽ ڪيترائي معياري مضمون لکيا اٿائين. سندس موضوع آمريڪي معاشري ۾ سياسي، سماجي، تهذيبي ۽ ثقافتي مسئلن بابت هوندا آهن.
دنيا جو ڪو ملڪ مسئلن کان آزاد نه هوندو آهي ـــ پوءِ ڀل ته ڪو ملڪ کڻي اشتراڪي ڇونه هجي، يا سرمائيداري نظام جو پيروڪار هجي! مسئلا هر ملڪ ۾ هوندا آهن ـــ ۽ مسئلن کي گهڻو ڪري هر ملڪ ۾ منهن ڏنو ويندو آهي. ڪي ملڪ اهڙا به ٿيندا آهن، جيڪي مسئلن کي منهن ڏيڻ بدران مسئلن کان منهن موڙڻ جي غلطي ڪندا آهن. هو مسئلن جي بنيادي سببن کي سمجهڻ بدران مسئلن کي ٻنجو ڏيڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. اهڙين حالتن ۾ نتيجو نيوٽن جي اصولن مطابق ئي نڪرندو آهي ـــ عمل جو رد عمل ٿيندو آهي.
جيمس بالڊون مسئلن بابت ڏاڍا وزندار رايا ڏنا آهن. اسين سندس راين سان اختلاف ڪري سگهون ٿا، پر سندس راين کي ٻڌڻ ۾ ڪو جوکو ڪونهي. ٿي سگهي ٿو، جيمس بالڊون جي تحريرن مان ڪا راهه نظر اچي وڃي، جيڪا پڙهندڙن لاءِ ڪارآمد ثابت ٿئي!
آمريڪا ۾ اڇن ـــ ڪارن جي نسلي فرق بابت هڪ هنڌ جيمس بالڊون لکيو آهي، ”آمريڪا ۾ شيدين جو مسئلو آهي، پر ان مسئلي تي تمام خراب نموني لکيو ويو آهي. دڪان خراب نموني لکيل ڪتابن سان سٿيا پيا آهن. اهي ڪتاب اسان جي روايتي رويي تي اثرانداز ٿين ٿا. سندن اثر سٺو به آهي، ۽ خراب به آهي. هڪ ليکڪ جي حيثيت ۾ منهنجو رايو آهي ته شيدين جي مسئلي بابت بدنيتيءَ بدران نيڪ نيتيءَ جي ضرورت آهي.“
اڳتي هلي، هڪ هنڌ لکي ٿو، ”هڪ ليکڪ لاءِ لازمي آهي ته هو مسئلي کي سطحي طرح ڏسڻ بدران، مسئلي جي تهه ۾ لهي وڃي.“
پنهنجي ڪتاب Notes of a Native son ۾ هڪ هنڌ جيمس بالڊون لکيو آهي، ”ته نسلي فرق جي مسئلي تي نه اڇن ۽ نه ئي ڪارن حقيقت پسندي جي نگاهه سان ڪڏهن ڏٺو آهي يا پرکڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. هو ماضيءَ ڏانهن ڏسڻ لاءِ تيار ناهن. مان سمجهان ٿو اِهو ماضي ئي آهي، يا ماضيءَ بابت معلومات ئي آهي، جنهن سان حال کي موافق ڪري سگهجي ٿو. ماضيءَ کي جيستائين پرکڻ جي ڪوشش نه ڪبي، تيستائين ماضي ڀيانڪ محسوس ٿيندو.“
ساڳئي ڪتاب ۾ ٻئي هنڌ جيمس بالڊون لکيو آهي، ”مان نٿو سمجهان ته آمريڪا ۾ نسلي فرق جي مسئلي تي تاريخ، روايت، تهذيب ۽ اخلاقي قدرن کان جدا ٿي ڪو ڪارگر بحث ڪري سگهجي ٿو.“
جيمس بالڊون جو مطلب هي آهي ته ڪنهن به مسئلي کي سمجهڻ لاءِ تاريخ ۽ روايتن جي پس منظر ۾ بحث ڪرڻ لازمي آهي. ماضيءَ کي نظر انداز ڪري، مسئلي جو حل ڪڍي نٿو سگهجي.
مٿئين ڪتاب ۾ جيمس بالڊون هڪ هنڌ لکيو آهي، ”مون کي آمريڪا سان بي انتها محبت آهي، تنهن ڪري مون کي حق آهي ته مان لاڳيتو مٿس تنقيد ڪندو رهان.“ ■
1975