ادبي فراڊ
خودڪشيءَ کان ڪجهه عرصو اڳ هيمنگوي کي اهو چوندي ٻڌو ويو هو ته، ”دنيا ۾ منهنجي اچڻ جو مقصد ختم ٿي چڪو آهي.“ سندس اشارو ان تخليقي جمود ڏانهن هو، جنهن جي ڪري هو 1954ع کان 1960ع تائين ٻن افسانن کان سواءِ ڪجهه به لکي نه سگهيو هو. هيمنگوي جي باري ۾ اهو پڻ تحريري طور چيو ويو آهي ته، هن هڪ دفعي پنهنجي دوست هوچنر کي چيو هو ته، ”منهنجن افسانن ۽ ناولن جا ڪردار جهڙي نموني موت جي منهن ۾ ڪاهي پوندا آهن ۽ موت کي پنهنجي مٿان حاوي ٿيڻ نه ڏيندا آهن، تهڙي نموني مان به موت کي پنهنجي مٿان حاوي ٿيڻ نه ڏيندس ــــ مان جڏهن ۽ جنهن وقت چاهيندس پنهنجيءَ مرضيءَ سان پنهنجو انت آڻيندس ــــ مان موت جو انتظار نه ڪندس.“
مون کي هيمنگوي جي موت تي بحث ڪرڻو ناهي. هو تمام وڏو ليکڪ هو. کيس جهڙي نموني پسند آيو، هن پنهنجو انت آندو. مان پتڪڙو انسان ايڏي وڏي شخص جي باري ۾ ڪابه ٽيڪا ٽپڻي ڪري نه سگهندس. هيمنگوي جي وفات کان پوءِ سندس شخصيت بابت ڪجهه ڪتاب ظاهر ٿيا. انهن ۾ سڀ کان وڌيڪ چوٻول هوچنر جي ڪتاب ”پاپا هيمنگوي“ جي باري ۾ ٿيو. ان ڪتاب ۾ هوچنر هيمنگويءَ سان پنهنجي گهري دوستيءَ جو ذڪر ڪيو. دوستيءَ دوران هن هيمنگوي سان جن موضوعن تي بحث مباحثو ڪيو، انهن جو احوال هن پنهنجي ڪتاب ۾ لکيو. هن دعويٰ ڪئي ته هيمنگوي جي وفات کان ڪجهه ڏينهن اڳ پڻ هو ساڻس گڏ هيو.
هوچنر جي ڪتاب ۾ سڀ کان وڌيڪ متاثر ڪندڙ اها گفتگو آهي، جيڪا مختلف موضوعن تي هيمنگوي ۽ هوچنر جي وچ ۾ ٿيل آهي. ان گفتگو ۾ هيمنگوي موت، زندگي، محبت، جنسي تعلقات، جدوجهد، ۽ ان قسم جي ٻين موضوعن تي پنهنجن خيالن جو اظهار ڪيو آهي. اها گفتگو ايڏي ته اثرائتي ۽ وڻندڙ آهي جو پڙهندڙ کي جڪڙيو ڇڏي. پڙهندڙ ائين سوچڻ تي مجبور ٿيو پوي ته هو ڄڻ هيمنگوي کي ڪنين ٻڌي رهيو آهي.
گذريل سال آمريڪا ۾ مون فلپ ينگ جي مضمونن جو ڪتاب ”ٿري بيگز فل“ پڙهيو. ان ڪتاب ۾ هڪ مضمون هوچنر ۽ سندس ڪتاب بابت آهي. اهو مضمون حيرت انگيز آهي. فلپ ينگ هيمنگوي جي ڪتابن مان مثال ڏيندي ثابت ڪيو آهي ته هوچنر جو ڪتاب جڙتو آهي ـــ هن هيمنگوي سان ڪنهن به قسم جي گفتگو نه ڪئي آهي ـــ هوچنر جي ڪتاب ۾ هيمنگوي سان ڏنل گفتگو هوچنر هيمنگوي جي افسانن ۽ ناولن مان کنئي آهي. جنهن به افساني يا ناول ۾ هيمنگوي موت، زندگي، محبت، جدوجهد بابت ڪردارن معرفت گفتگو ڪئي آهي، اُها گفتگو هوچنر پنهنجي حوالي سان پنهنجي ڪتاب ”پاپا هيمنگوي“ ۾ ڏني آهي. ■
1977