البرٽ ڪاميو
مٿيون پيراگراف البرٽ ڪاميو جو آهي. اهو رايو هن ڊسمبر 1957ع ۾ ادب جو نوبل پرائيز وٺندي اسٽاڪ هوم ۾ پنهنجيءَ تقرير دوران ڏنو هو.
دنيا جو هر ڪو سجاڳ اديب، شاعر ۽ مصور پنهنجي ماحول جي عڪاسي ڪندو آهي. هو جيڪي ڪجهه پنهنجي وقت ۾ ڏسندو ۽ محسوس ڪندو آهي، تنهن کي پنهنجي فن ۾، پنهنجين تحريرن ۾ موضوع طور استعمال ڪندو آهي. ڪوبه فرض شناس اديب معاشري ۾ ايندڙ تبديلين کان منهن موڙي فقط عشق ۽ محبت جا قصا نه لکندو آهي. اهو ئي سبب آهي جو سموري دنيا ۾ اڄوڪي ادب جا خاص موضوع سياست، ۽ مذهب، ۽ فرض ۽ فراريت آهن.
اسان جي ملڪ ۾ ادب جا قدر ڪابه واضع شڪل وٺي نه سگهيا آهن. اسان جي ملڪ ۾ ادب جا وڏا پارکو اديب ۽ عالم نه، بلڪه پوليس ۽ سي آءِ ڊيءَ وارا آهن. البرٽ ڪاميو جي تقرير جو حصو، جيڪو مون مٿي نقل ڪيو آهي، سو جيڪڏهن ڪنهن سنڌي اديب جو لکيل هجي ها، ته مٿس ڪات ڪهاڙا کڄي وڃن ها.
اسٽاڪ هوم واري تقرير ۾ اديب جي فرضن بابت ڪاميو هڪ هنڌ چيو:
”زندگيءَ جي هر دور ۾ هڪ اديب، ڀل ته مشهور هجي يا مشهور نه هجي، ظلم سبب خاموش هجي، يا عارضي طرح آزاد هجي، مٿس لازم آهي ته معاشري جي جذبن، اميدن، ۽ خواهشن جي عڪاسي ڪري جيڪڏهن ڪو اديب پنهنجين ذميدارين کي قبول ڪري ٿو. ته پوءِ هو بنيادي طرح پاڻ کي لائق ثابت ڪرڻ لاءِ ٻن اهم فرضن کي به قبول ڪري ٿو. اُهي آهن، سچ جي خدمت ۽ آزادي جي خدمت.“
ڪاميو جي چوڻ مطابق هڪ سجاڳ اديب جا ٻه بنيادي فرض آهن. هڪ، سچ جي خدمت، ۽ ٻيو آزاديءَ جي خدمت، مون کي فخر آهي، ته سنڌي اديب فرض شناس آهي؛ سنڌي شاعر فرض شناس آهي، جو ڏکئي کان ڏکئي ماحول ۾ اڄ تائين سچ ۽ آزاديءَ جي خدمت ڪندو رهيو آهي. سنڌي اديب اڄ تائين ڪڏهن به حالتن سان ٺاهه نه ڪيو آهي. هن جيڪي ڏٺو آهي، جيڪي محسوس ڪيو آهي، سوئي قلمبند ڪيو آهي. اسان جي سنڌي اديب جي ڪنهن نظريي، يا رائي تي اعتراض ته ٿي سگهي ٿو، پر ان کي غلط ثابت ڪري نه ٿو سگهجي. ان ساڳئي تقرير ۾ ڪاميو هڪ هنڌ چيو:
”اسين اديب ڀل ته ڪيترائي ڪمزور کڻي ڇونه هجون، اسان جي اعليٰ ظرفي ٻن فرضن جي پورائي ۾ آهي. هڪ ته اسين جيڪي ڄاڻون ٿا، ان جي باري ۾ ڪوڙ نه ڳالهايون؛ ۽ ٻيو ته ظلم جي مخالفت ڪريون. ■
1975