ڪرشن چندر جو بيج ناٿ
ڪجهه سال اڳ، ڪرشن چندر جي ناول ”غدار“ جو سنڌيءَ ۾ ترجمو وليرام ولڀ ڪيو هو، ۽ خوشقسمتيءَ سان ”غدار“ جي سنڌي ترجمي جو مهاڳ مون لکيو هو. ان طرح، مون کي ٻه ــــ چار دفعا ”غدار“ پڙهڻ، ۽ دردناڪ تجربي مان لنگهڻ جو موقعو مليو آهي.
ناول ”غدار“ جي مرڪزي ڪردار جو نالو بيج ناٿ آهي. مرڪزي ڪردار کي ايڏي ته مهارت ۽ فنڪاريءَ سان لکيو ويو آهي، جو جيڪي ڪجهه بيج ناٿ سان ٿي گذري ٿو، تنهن جو عذاب پڙهندڙ پنهنجي روح ۾ محسوس ڪري ٿو. ناول جي پڇاڙيءَ ۾ بيج ناٿ لاشن جي انبار مان هڪ ٻار کي کڻي وٺي ٿو، جيڪو اتفاق سان جيئرو آهي. ٻار کي هنج ۾ کڻي بيج ناٿ روشنيءَ جو سفر شروع ڪري ٿو. هن ناول ۾ ٻار آئينده جي علامت آهي. ٻار کي هنج ۾ کڻي، بيج ناٿ جو سج ۽ روشنيءَ ڏانهن سفر، انساني تاريخ ۾ معاشرتي اوسر، ۽ خودشناسائيءَ ڏانهن اشارو آهي. انسان وڍجي، ڪٽجي، ولوڙجي منزل ڏانهن وڌندو رهندو، هلندو رهندو.
ڪالهه مون اخبارن ۾ يونيسيف (Unicef) جو اشتهار ڏٺو هو. هڪ آفريڪي ٻار، ڏٻرو ۽ بيمار، ويرانين ۾ ويٺو هو، ۽ اُجهاميل اکين سان پولار ۾ نهاري رهيو هو. اشتهار جي هيٺان لکيل هو ـــ هيءَ ٻار اوهان جي مدد جو مستحق آهي. هن جي مدد ڪريو. مدد ڪريو! عجيب جملو هو. مون اڳ به اهو جملو ان اشتهار هيٺان پڙهيو هو، پر ايڏو عجيب ۽ ٺٺولي ڪندڙ محسوس نه ٿيو هو. آفريڪي ٻارن جي امداد لاءِ اپيل يونيسيف ڪئي آهي. ۽ يونيسيف جون آفيسون اتي آهن، جتي بم آهن، راڪيٽ آهن، ٽينڪون ۽ توبون آهن! اشتهار جي هيٺان جيڪڏهن اهو لکيل هجي ها، ته هن ٻار کي لولو ڏيو، يا گولو، ته جملو وڌيڪ معنيٰ وارو محسوس ٿئي ها.
ٻارن کي اسرائيل رانديڪا ڏنا. رانديڪن ۾ بم هئا. يونيسيف جو خواب اسرائيل پورو ڪيو جنهن ٻار گڏيءَ کي ڀاڪر پاتو، سو ٻار موت جي هنج ۾ هليو ويو.
مان ڪرشن چندر جو بيج ناٿ نه آهيان. منهنجيءَ هنج ۾ جيڪو ٻار هيو، سو منهنجيءَ هنج مان لهي ويو آهي. مان لاشن جي انبار مان سفر ڪري رهيو آهيان، پر منهنجي هنج خالي آهي. مان ڪرشن چندر جو بيج ناٿ نه آهيان. ■
1974