سيني ۾ صنم
چيم، ”سچل سائين، تون نسورو نور آهين.“ جواب نه ڏنائين.
چيم، سچل سائين، تون روشنيءَ جو مرڪز آهين ـــ تجلي جو محور آهين.“
سچل سائينءَ جلال واري نگاهه سان مون ڏانهن ڏٺو.
چيم، ”درازن ۾ اڄ وري ميلو متو آهي.“
شهنشاهه عشق ڪجهه نه چيو.
ڪنهن مون کان پڇيو، ”منصور ثاني خاموش ڇو آهي؟“
چيم،
”سچل کي سدا، سيني ۾ صنم،
ڪونهـيـس ٻـيو ڪو ڪم، پٿر جي پوڄا بنا.“
سچل سائينءَ جي منهن تي مقدس مرڪ تري آئي. چيم، ”سچل سائين، تنهنجي خاموشي بي معنيٰ نه آهي.“
تڏهن، سچل سائينءَ پهريون دفعو ڳالهايو. هن چيو،
”ماٺ ڪريان ته مشرڪ ٿيان، ڪڇان ته ڪافر،
انهـيءَ وائـيءَ ور، ســـمجهي ڪو سچو چــوي.“
ان وچ ۾ ڪجهه عقيدتمند اتي اچي گڏ ٿيا.
هڪڙي عقيدتمندچيو، ”اسان کي خود شناسيءَ جو درس ڏي سچل سائين.“ سچل سائين سواليءَ ڏانهن ڏٺو، ۽ چيو،
”جي تو ڄاتو پاڻ، ته آءُ ڪو ٻيو آهيان،
ڪندءِ غرق گمان، ڳهيلا انهيءَ ڳالهه ۾.“
هڪڙي ٻئي عقيدتمند سچل سائينءَ کان پڇيو، ”محبت جو مامرو ڇا آهي؟“
سچل سائينءَ وراڻيو،
”محبت جي مهراڻ مان، جي ملا چاش چکين،
ته ڪنز قدوري ڪافيا، پڙهين ڪين لکين،
رحــل ســـڀ ســٽـيــن، مـلا مـسجد ڪنڊ ۾.“
پوءِ، هڪ پيرسن عقيدتمند پڇيو، ”سائين، مون کي عبادت جي باري ۾ درس ڏي.“
سچل سائينءَ چيو،
”پاڻ پڙهج پاڻ بيهج، پاڻ ئي سجدو ڪج،
ٻـول نــه ٻــيـو ڀـانـئج، ڪافر مومن هڪ ٿيو.“
ڪنهن عقيدتمند سچل سائينءَ کان پڇيو، ”انا الحق ڇا آهي؟“
سچل سائينءَ وراڻيو،
”جتي ماڻهن ميڙ، آءُ تتي ناهيان،
سِــســي سَـنـڀايــان، پــٺـيءَ شاهه حلاج جي.“
هڪڙي پريشان حال نوجوان چيو، ”مان وهمن گمانن ۾ گرفتار آهيان، مون کي سنسن مان آجو ڪر.“
سچل سائينءَ وراڻيو،
”پاڻ پنهنجو پاڻهي، صورت منجهه سڃاڻ،
الله الله ڇو چوين، پاڻ ئي الله ڄاڻ،
تون ئي ٻڌندڙ، تون ئي ڏسندڙ، شاهد آ قرآن،
نـاهــي شـڪ گمـان، سـچو سائين هيڪڙو“
تڏهن هڪ شخص هجوم مان وڌي، اچي سچل سائينءَ آڏو بيٺو هن چيو، ”انيڪ مذهب، ۽ مذهبن جا انيڪ فرقا ــ مان ڪهڙي واٽ وٺان؟“
سچل سائين چيو،
”سمجهايو مان طالب تو کي، سچ اهو ٿي سارو،
ارض سما ۾ واهه وڄائج، عاشق نبهه نغارو،
نام ڇڏي بدنام ٿي اچ تون، لوڪ ڏسي سڀ سارو،
سٽ سچل سامان صلح جو، مار حقاني نعرو.“
پوءِ، هڪ بيحد دکي انسان سچل سائينءَ کان پڇيو، ”دنيا دکن جو
ديس آهي. دکن جي ديس ۾ رهڻ جو ڪو درس ڏي.“
سچل سائينءَ چيو،
”مريد ڪرڻ جو خيال نه رکجانءِ، عاشق ٿج نرالو،
دين مذهب ٻوڙ ٻيائي، مست ڦرج متوالو،
مان ۽ تون جي سودي اندر، متان ڪڍين ڏيوالو.“
ان کان پوءِ سچل سائين اٿي بيٺو ــــ هن معتقدن کان موڪلايو.
مون سچل سائينءَ کان پڇيو، ”ڪنهن ڏوراهين سفر جو سانڀاهو آهي؟“
سچل سائينءَ وراڻيو،
”الستي آواز ڪو، منهنجي ڪن پيو،
هردي اندر هير جي، آهي ڪونه ٻيو،
مـرليءَ مـست ڪـيو، جوڳيڙن جي جـيـڏيون.“
۽ پوءِ روشنيءَ جو محور روشنيءَ جي محور ڏانهن موٽي ويو. ■
1977