مھاڳ : تخليقي انداز ۾ صحافت ڪندڙ ”آزاد“ رپورٽر
”نثار! آخر تون چاھين ڇا ٿو؟ ڇا اھو چاھين ٿو ته ھر پڇاڻي کان آزاد ھجين ۽ جڏھن تنھنجو موڊ ٿئي مھيني، ٻن ۾ ڪا ھڪڙي اڌ اسٽوري يا ڪالم دفتر ۾ اڇلائي وري ڪلھي تي ٿيلھو رکي ھليو وڃين؟ گذريل 7 سالن ۾ اھڙو سوال بطور ايڊيٽر مون نثار کان خدا کي خبر ڪيترا ڀيرا پڇيو ھوندو ۽ ھو ھر ڀيري مون کي مستقبل ۾ تبديل ٿيڻ جي خاطري ڪرائڻ کانپوءِ به پنھنجي طبيعت کان مجبور ٿي ساڳئي ريت کان آجي ”ايڪسڪلوز“ خبرون ڏيڻ ۾ کيس گھٽ دلچسپي ھجي ٿي. بلڪه سندس شوق سدائين اکين ڏٺو احوال ڏيڻ ۾ ھجي ٿو، پوءِ اھو احوال ڪنھن سياسي جلسي جو ھجي يا ڪنھن ادبي گڏجاڻي جو يا ڪنھن پير، فقير جي ميلي جو. آئون سمجھان ٿو ته سنڌي صحافين ۾ اکين ڏٺو احوال لکندڙ رپوٽرن ۾ جيڪي ڪجھه نالا مشھور آھن انھن ۾ نثار کوکر سرفھرست آھي. کيس قدرت اھا ڏات ڏني آھي ته ھو اھڙي سھڻي نموني لکي ٿو جو پڙھندڙن کي محسوس ٿئي ٿو ته ڄڻ ھو پاڻ ان جلسي يا ميلي ۾ موجود آھن ۽ سمورا منظر پاڻ ڏسي رھيا آھن.
ڪنھن به رپوٽر لاءِ ڪنھن واقعي جي سنئين سڌي رپوٽنگ ڪرڻ ايتري ڏکي نٿي ھجي، پر ڪنھن واقعي کي اکين سان ڏسندي ان جا ھڪ سوء ھڪ پاسا ڏسڻ ۽ سمجھڻ ۽ پوءِ ڪاغذ تي سولن لفظن ۾ لاھي ڇڏڻ ھڪ تمام ڏکيو ڪم آھي ۽ ان لاءِ ڪنھن رپوٽر ۾ ٽن ڳالھين جو ھجڻ تمام ضروري ھجي ٿو. ھڪ مشاعري جي قوت ٻيو وسيع مطالعو ۽ ٽيون بي رحم ھجڻ. نثار کوکر ۾ اھي ٽئي شيون موجود آھن، تنھنڪري سندس لکڻيون گھڻيون پڙھيون به وڃن ٿيون ۽ اڪثر تڪراري به بڻجيو وڃن ۽ روزاني ڪاوش کي ھڪ ٻن موقعن تي مختلف ڌرين جو ڏمر به سھڻو پيو، جنھنجي پويان نثار جو ھٿ نه به ته قلم ضرور ھيو. ھاڻي وري ڪتاب ڇپرائي ورتو آھي، انھيءَ ڪتاب شايع ٿيڻ تي مان خوشي جو اظھار ڪرڻ سان گڏ اھا دعا به ضرور ڪندس ته جن اھو ڪتاب ڇپرايو آھي، شل اھي ڪنھن جي ڏمر جو شڪار ٿيڻ کان بچي وڃن. بھرحال ڪجھه به ھجي، اخباري آفيس جا ڊسپلين پنھنجي جاءِ تي ۽ انھن ڊسپلين جي ڀڃڪڙي پنھنجي جاءِ تي، پر ان ڳالھه کان انڪار نٿو ڪري سگھجي ته نثار کوکر نه رڳو رپوٽر آھي، پر بھتر مشاھدو ڪرڻ جي سگھه رکي ٿو ۽ سٺو رپوٽر ٿي به اھو سگھندو آھي، جيڪو سٺو مشاھدو ڪرڻ ڄاڻيءَ سگھندو آھي. رڳو اسان وٽ نه، پر عالمي طور به سڄي صحافتي دنيا ۾ اھي ئي سٺا رپوٽر ثابت ٿيا آھن، جيڪي سٺو مشاھدو ڪرڻ جي سگھه رکندا ھئا. مان سمجھان ٿو ته سنڌيءَ ۾ جيڪي رپورٽر آھن، انھن مان جيڪڏھن نثار منفرد آھي ته اھو رڳو انھيءَ ڪري ئي جو ھو انھن جي ڀيٽ ۾ مشاھدي جي وڌيڪ سگھه رکي ٿو نه ته اھو ممڪن ئي نه ھو جو ھو رپوٽنگ ڪرڻ سان گڏ چڱي نموني سان ڪي ڪالم، فيچر يا آرٽيڪل لکي سگھي ھا. توھان چئن رپورٽرن کي ڪنھن ھنڌ قتل جي وڏي واردات جي رپورٽنگ لاءِ موڪليو، انھن مان اھو رپورٽر ئي بھتر نموني سان واقعي جي رپورٽنگ ڪري سگھندو، جيڪو ٻين جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ حساس ۽ مشاھدي جي سگھه رکندو ھوندو. ڳالھه رڳو چئن ماڻھن جي قتل ۽ ان قتل جي جوابدارن جي معلومات ڏيڻ نٿي ھجي، پر ڳالھه انھيءَ سڄي منظر کي محسوس ڪرڻ جي به ھجي ٿي، جتي ماڻھو قتل ٿي ويا ھوندا آھن. اسان وٽ ميلي جو رپورٽون ته گھڻي وقت کان شايع ٿينديون رھنديون آھن، پر ميلو رڳو ماڻھن جي گڏ ٿيڻ جو نالو ته ناھي، ان جا ٻيا به ڪيترائي پھلو ھجن ٿا، جن کي ظاھر ڪرڻ جي ضرورت ھئي، بلڪل ايئن جيئن نثار گاجي شاھ تي ورھين کان لڳندڙ ميلي بابت لکي ھڪ نئون ٽرينڊ متعارف ڪرايو ته ڪنھن ميلي جي رپورٽنگ ڪيئن ٿيڻ گھرجي. ملاکڙو ته ھر ميلي ۾ ٿيندو آھي، ڀلا جيڪڏھن ڪير رڳو اھا ڳالھه ئي لکندو ته پوءِ ڪيئن چئجي ته اھا رپورٽنگ ۾ ڪا نئين تخليق آھي. تخليقي ڪم رڳو ڪھاڻي يا شاعريءَ ۾ ناھي ٿيندو، پر تخليقي ڪم صحافت ۾ به ٿي سگھي ٿو، اھو نثار ثابت ڪري ڏيکاريو.
علي قاضي
ايڊيٽر روزانو ڪاوش حيدرآباد