ٽڙياسين دامن صحرا، نواز کوسو : ٿري انسائيڪلوپيڊيا
بر ۾ ويٺل ھن جھوني سان حسن مجتبي ۽ وسعت الله خان جھڙا رولاڪ صحافي به ايتري اڪير مان ملن ٿا، جيتري اھميت سان معين حيدر ۽ جاويد جبار جھڙا سياستدان ۽ حڪومتي ڪرتا ڌرتا ساڻس ملن ٿا. ھو پنھنجي ڳالھين ۾ راين ۾ اھڙو غير سرڪاري صلاحڪار به ھجي ٿو. جيڪو بنا پگھار وٺڻ جي مفيد مشورا ڏئي ٿو. ھو توھان کي نھرو، گانڌي، جناح ۽ ڀٽي جا احوال ائين ٻڌائيندو جيئن ٿري لوڪ ڪھاڻيون ھجن يا ھندو ديوتائن بابت ڏند ڪٿائون. ڪبير جا دوھا ھجن يا ڀٽائي جا بيت. ھو توھان کي مايوس نه ڪندو. ورھاڱي واري حالتن ۽ پوءِ وارين جنگين کي اکين سان ڏسندڙ نواز کوسو چوي ٿو ته ورھاڱو اکين سان ڏٺو. ” 71 ع ۽ 65 ع وارين جنگين ۾ ڏيپلي ۽ ڇاڇري وارن محاذن تان وڙھياسين. اسان کي 65 واري فتح جو ڀوت مغز ۾ ھو انڪري 1971ع واري جنگ ۾ پنھنجو بچاءُ به نه ڪري سگھياسين.“
نواز کوسو ھر ڳالھه جا توھان کي ايترا ننڍڙا تفصيل به ٻڌائيندو، جيڪي شايد ڪتابن ۾ به لکيل نه ھجن. ھو چوي ٿو ته اسان وٽ ھندو مسلم جو ڪو فرق ناھي. ويچارن مولوين ۽ ٻانڀڻن (پنڊتن) گھڻي ئي ڪوشش ڪئي آھي پر اسين پاڻ ۾ ڪو نه ٿا وڙھون. ھو ٿر جي ريتن رسمن بابت به ائين ٻڌائي ٿو جيئن ھو ٿر جي مختلف حصن ۾ ڳالھائي ويندڙ ٻولين جي لھجن بابت ٻڌائي ٿو ته ڪٿ گجراتي مڪس پارڪري ڳالھائي وڃي ٿي ۽ ڪٿي ڍاٽڪي ڳالھائي وڃي ٿي. ھو حڪومت پاران ھنيل ڪنڌ ڀڳي زرعي ٽيڪس ۽ پاڻي ءَ جي کوٽ جا اصل سبب ٻڌائڻ کان پوءِ اسان سان افسوس ڪندي چوي ٿو ته ” جنھن سنڌ ٻيا ملڪ ٿي پاليا ۽ ٻاھريان ماڻھو اچي ھتان کائي ويندا ھئا ان کي ڪيترو نه نظرانداز ۽ ڪمزور ڪيو ويو آھي.“ ھو چونڊ نظام کان به تبديلي نه اچڻ ڪري مايوس آھي. ”اسان ووٽ آخر ڪنھن کي ڇو ڏيون؟ اسان جن کي ووٽ ڏناسين انھن ڇا ڪيو؟ اسان جي ته ووٽن جو قدر ئي ناھي. اسان جو الله کانسواءِ ڪو به ڌڻي سائين ڪونھي.“ ٿرين جي سموري مايوسي سھيڙيندي ھو چوي ٿو ( ڪجھه ساھي پٽڻ کان پوءِ ياد ڪندي چوي ٿو) ته ”باقي ھڪڙو ماڻھو ( محمد خان ) جوڻيجو ھو جنھن ملڪ جي حالت ٺيڪ ڪئي. باقي امداد ته ايڏانھن (مٿان ئي مٿان) ئي غريب (ڪامورا ڪڙا) کائي وڃن ٿا.“ ھو طنز مان چوي ٿو.
سنڌ جي گورنر ھائوس ۾ اڳوڻي گورنر معين حيدر کي چانھه تي مشورا ڏئي آيل ھي جھونو موجودھ حڪمرانن ۾ چڱا مڙس ڪوٺيندي چوي ٿو ته ”چڱا مڙس آھن پنھنجي مرضي وارا، ڪنھن جي ٻڌن ئي ڪون، پر نظام ھلائڻ کان اڳ ملڪ ۽ ماڻھن جي ڄاڻ ھئڻ کپي.“ ھن کي ڪچھريءَ جي شروعات ۾ ئي خبر پئجي ويئي ھئي ته ھو ڪنھن سان ڪچھري ڪري رھيو آھي ۽ ان جا مقصد يا دلچسپي ڪھڙن موضوعن ۾ آھي ھو جيئن اين جي اوز وارن کي ڪارونجھر وٽ ڊيم ٺاھڻ جا مشورا ڏئي ٿو تيئن اسان (صحافين) کي چوي ٿو ته ”جيڪڏھن توھان سچ ثابت ڪرڻ چاھيو ٿا ۽ توھان ۾ مڙسي آھي (اھو ڪم ڪرڻ جي) ته پوءِ توھان روپ مٽائي انتظاميا، عدليا، پوليس، صحت ۽ ٻين کاتن ۾ گھڙي ڏسو. انھن تي نظر وجھي ڏسو ته ڪيئن اسان ترقي جي راھ تي گامزن آھيون ۽ اسان جي ڪيتري نه مرحبائي ٿي رھي آھي. باقي اسان ڪھڙيون دانھون ڪريون. دانھن ٻڌڻ وارن صحابن تائين پھچڻ لاءِ ڀاڙو ته ڇڏيو، کائڻ لاءِ ماني به ڪونھي ته ڪھڙي دانھن ڪريون. تنھن ڪري ئي حڪومت به اسان کي بيڪار (بي فائدھ) سمجھي سھولتون نٿي ڏئي. ھن وٽ حڪمرانن کي چوڻ لاءِ تمام گھڻا مشور ا آھن پر ننگر پارڪر جي ھن رٽائرڊ جمعدار جون بظاھر ”اجايون“ ڳالھيون ٻڌڻ جي ڪنھن کي وقت ئي ڪٿي آھي!