ڪالم / مضمون

مسافر محبتون

ڪتاب ”مسافر محبتون“ نامياري ليکڪ ۽ صحافي نثار کوکر جي صحافتي لکڻين، ڪالمن ۽ مقالن جون پهريون مجموعو آهي.
نثار جون هي لکڻيون صحافتي آهن، الائي ادبي پر اڪثر ماڻهو هنن لکڻين کي نثار جي نثري شاعري سڏين ٿا، جڏهن ته عبدالقادر جوڻيجو ان کي صحافتي ادب سڏي ٿو. نثار پاڻ ئي لکي ٿو ته :
”ھي اھڙيون لکڻيون آھن جن کي صحافتي حلقن ۾ صحافت نٿو سمجھيو وڃي ۽ ادبي حلقن ۾ ادبي ڪم نٿو مڃيو وڃي. اصل ۾ ھي لکڻيون ٻنھي شعبن جي سنگم مان تخليق ٿيل آھن. صفا ”جيد“ صحافي دوست ھن پورھئي کي ”آشنائون نراشائون“ چئي ڊسڪريچ ڪندا رھيا آھن، جڏھن ته اصل تي وڏي اديبن انھن لکڻين کي ادب کانسواءِ الاءِ ڇا ھجڻ وارا لقب ڏنا. اھا ته شابس ھجي اسان جي يار عبدالقادر جوڻيجي کي جنھن مختلف اسٽيجن تي اچي ان منجھيل سُٽ جي ڳنڍ سلجھائي ته بابا اھو صحافتي ادب آھي. ان جو جٿي ڪٿي ڌاڪو ڄميل آھي اھڙين لکڻين جي آجيان ڪرڻ گھرجي.“
  • 4.5/5.0
  • 8677
  • 1270
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • نثار کوکر
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book مسافر محبتون

ٽڙياسين دامن صحرا، نواز کوسو : ٿري انسائيڪلوپيڊيا

ھاڻي اھو پيرسنيءَ جي ان حد کي اچي پھتو آھي جتان اڪثر مايوسين جو سفر شروع ٿئي ٿو، پر ھو توھان کي اڃا به مايوس نظر نه ايندو. بلڪه ننگر پارڪر جي نواز کوسي جون ڳالھيون ٻڌي ڪيترن ئي جوان ماڻھن جي مايوس دلين کي اتساھ ملي سگھي ٿو. جيئن به ڪنھن اڻانگي سفر کان اڳ اھا تياري ڪري ڇڏبي آھي ته ڪٿي ڪٿي ترسڻو ۽ ڇا ڇا ڏسڻو آھي تئين ئي ٿر جي سفر ۾ ننگر وڃڻ لازمي شامل ٿئي ٿو ۽ نواز کوسو ته ننگر پارڪر جي وڏي اٽريڪشن (ڇڪ) آھي. جنھن رات اسان ساڻس ملياسين ان رات ھو ڪجھه مايوس ھو بلڪه ھمسفر دوستن بار بار اھو پئي چيو (جيڪو مونکي محسوس نه ٿيو) ته چاچو نواز ھن ڀيري بلڪل مايوس آھي. ھن اسان کي اھا به دانھن ڏني ته کيس پنھنجي ئي برادريءَ جي ماڻھو لٺيون ھڻي سندس ڪلھي وارو ھڏو ڀڃي ڇڏيو آھي. ”اھو جھيڙو ان رستي تان ٿيو، جيڪو بند نه ڪرڻ لاءِ مون کين چيو ته ابا رستو بند نه ڪريو پر ھنن مڃيو ئي ڪو نه، چيائون تنھنجو ڇا وڃي! “ ھن جھيڙي جو اصل سبب ٻڌايو. سندس ھمذات کوسن کي شايد نواز متعلق ائين ئي ڪا خبر ناھي جيئن ھنن کي مسڪين جھان خان بابت ڪا ڄاڻ نه ھئي. اتفاق سان اھو پڻ سنگتي ھو. کوسا ٻنھي کي چريو سمجھندا آھن. نواز کوسو اڄڪلھه ان ڪري به پريشان آھي ته حڪومت سندس من پسند ڊاڪٽرن ميوارام، سيتل، پريو ۽ شنڪر وغيرھ کي بدلي ڪري ڇڏيو آھي. ھو پنھنجي مخصوص انداز ۾ نون بدلي ٿي آيل ڊاڪٽرن لاءِ چوي ٿو ته ”اھي بئراجي علائقن مان جھلجي آيا آھن، انھن کي آزاد ڪرايو ۽ اسان کي ساڳيا ڊاڪٽر ڏياريو.“ ھو جنھن انداز ۽ جنھن سطح جو ماڻھو آھي تنھن سان ڪچھريون ڪرڻ لاءِ توھان کي ڪيئن ڏينھن کپن، باقي مختصر ڪچھريءَ ۾ ته ھو چئلينج ڪري ٿو ته ”توھان الائي ڪھڙي مقصد سان آيا آھيو، الائي ڪھڙي موضوع تي ٻڌڻ چاھيو ٿا ؟“ نواز کوسو فوڪ وزڊم جڳ انڪري به اڻميو خزانو آھي جو ڪا به رواجي تعليم وٺڻ کانسواءِ ھن کي مختلف مامرن تي ماھرن کان وڌيڪ ڄاڻ آھي. کيس پنھنجي ڳالھه کي سليقي، اھميت ۽ ترتيب سان رکڻ جو فن آھي. ھن جي پنھنجي مخصوص ٽرمنالاجي آھي جنھن ۾ ھو آءِ ايم ايف ۽ ورلڊ بئنڪ کي وراڻيو سڏي ٿو. فوجي حڪمرانن کي چڱا مڙس ۽ راشي ڪامورن کي ڏڪار سڏي ٿو. ھو توھان کي پوري ٿر جو اھڙو تعارف ڪرائي سگھي ٿو، جيڪو ڪنھن به ڪتاب ۾ ملڻ ۾ مشڪل آھي ”ھتي سائين ٽن قسمن جا ماڻھو رھن ٿا، ھڪڙا ڪجھه سرمائيدار پئسي وارا، ٻيا وچولي طبقي وارا جيڪي ٻارن ٻچن سميت ڏڪار وارن ڏينھن ۾ سنڌ لڏي وڃن ٿا، جتي کين مڇر کائين ٿا. مليريا ٿئي ٿي، ٻار مرن ٿا ۽ سندن پيٽ وڌن ٿا.“ اھو نواز جي ڳالھه ڪرڻ جو ھڪ انداز آھي. ڪارونجھر جي ھڪ ھڪ چوٽي سان منسوب سموريون ڪھاڻيون توھان کي ٻڌائي سگھي ٿو. ھن ٽڪري تي ٺاھيل دڪي تي ڪرنل تروٽ ويھندو ھو ۽ ھن ٽڪري تي ڪولھين جي جھونجھار مڏو ڪولھي کي ماريو ويو ھو. کيس لوڪ ڪھاڻيون اصل شڪل ۾ ياد آھن. اوھان کي مارئي جو قصو به مختصر ڪري ٻڌائيندو ته ڪيئن اندران ڪوري خالي ڇانھينءَ (ھنداڻي) وارو طعنو ڀريو مھڻو ملڻ کانپوءِ مارئيءَ وڃي ڳوٺ ڌاڙريندرو، ڀڳي سر ۽ راجوڙي جي واٽ واري ٽه واٽي تي قائم کوھ ۾ پاڻ اڇلائي آپگھات ڪيو ھو. ھن کي ته پراڻي دور واري ڊبل گھوڙو بوسڪي، مصري، سون ۽ چانورن جي مڻن جا اگھه به ائين ياد آھن جيئن سنڌ جي بمبئي کان عليحدگيءَ واري تاريخ. ھو توھان کي ورھاڱي کان اڳ واري زماني جو خبرون به اھڙي تفصيل سان ٻڌائيندو جھڙيون موجودھ حالتن بابت ھن وقت آھن. ھو ھميشه پنھنجي ڄاڻ کي تازو توانو ڪندو رھي ٿو. ھو ھڪ ئي ساھيءَ ۾ ورھاڱي کان اڳ واري ننگر بابت ٻڌائي ٿو ته ”اسان کان ڪڇ (ڪڇ ڀڄ عرف گجرات واري رياست) ٽيڪس نه وٺندي ھئي. روزانو گجرات ڏانھن مير محمد جي ڊاج بس ويندي ھئي. جنھن جڳھه ۾ پاڻ ويٺا آھيون، ان ۾ رات جو بس بيھندي ھئي، جيڪا صبح جو گجرات ويندي ھئي ۽ شام جو پاسينگر (مسافر) کڻي موٽندي ھئي. تنھن زماني ۾ گجرات تائين چار روپيا ڀاڙو ھو.“ ھونئن نواز کوسو سپاھي طور سرڪاري نوڪري ۾ ڀرتي ٿيو ۽ جمعدار ٿي ريٽائر ڪيائين پر سندس سڃاڻپ سندس سگھڙائپ آھي.
بر ۾ ويٺل ھن جھوني سان حسن مجتبي ۽ وسعت الله خان جھڙا رولاڪ صحافي به ايتري اڪير مان ملن ٿا، جيتري اھميت سان معين حيدر ۽ جاويد جبار جھڙا سياستدان ۽ حڪومتي ڪرتا ڌرتا ساڻس ملن ٿا. ھو پنھنجي ڳالھين ۾ راين ۾ اھڙو غير سرڪاري صلاحڪار به ھجي ٿو. جيڪو بنا پگھار وٺڻ جي مفيد مشورا ڏئي ٿو. ھو توھان کي نھرو، گانڌي، جناح ۽ ڀٽي جا احوال ائين ٻڌائيندو جيئن ٿري لوڪ ڪھاڻيون ھجن يا ھندو ديوتائن بابت ڏند ڪٿائون. ڪبير جا دوھا ھجن يا ڀٽائي جا بيت. ھو توھان کي مايوس نه ڪندو. ورھاڱي واري حالتن ۽ پوءِ وارين جنگين کي اکين سان ڏسندڙ نواز کوسو چوي ٿو ته ورھاڱو اکين سان ڏٺو. ” 71 ع ۽ 65 ع وارين جنگين ۾ ڏيپلي ۽ ڇاڇري وارن محاذن تان وڙھياسين. اسان کي 65 واري فتح جو ڀوت مغز ۾ ھو انڪري 1971ع واري جنگ ۾ پنھنجو بچاءُ به نه ڪري سگھياسين.“
نواز کوسو ھر ڳالھه جا توھان کي ايترا ننڍڙا تفصيل به ٻڌائيندو، جيڪي شايد ڪتابن ۾ به لکيل نه ھجن. ھو چوي ٿو ته اسان وٽ ھندو مسلم جو ڪو فرق ناھي. ويچارن مولوين ۽ ٻانڀڻن (پنڊتن) گھڻي ئي ڪوشش ڪئي آھي پر اسين پاڻ ۾ ڪو نه ٿا وڙھون. ھو ٿر جي ريتن رسمن بابت به ائين ٻڌائي ٿو جيئن ھو ٿر جي مختلف حصن ۾ ڳالھائي ويندڙ ٻولين جي لھجن بابت ٻڌائي ٿو ته ڪٿ گجراتي مڪس پارڪري ڳالھائي وڃي ٿي ۽ ڪٿي ڍاٽڪي ڳالھائي وڃي ٿي. ھو حڪومت پاران ھنيل ڪنڌ ڀڳي زرعي ٽيڪس ۽ پاڻي ءَ جي کوٽ جا اصل سبب ٻڌائڻ کان پوءِ اسان سان افسوس ڪندي چوي ٿو ته ” جنھن سنڌ ٻيا ملڪ ٿي پاليا ۽ ٻاھريان ماڻھو اچي ھتان کائي ويندا ھئا ان کي ڪيترو نه نظرانداز ۽ ڪمزور ڪيو ويو آھي.“ ھو چونڊ نظام کان به تبديلي نه اچڻ ڪري مايوس آھي. ”اسان ووٽ آخر ڪنھن کي ڇو ڏيون؟ اسان جن کي ووٽ ڏناسين انھن ڇا ڪيو؟ اسان جي ته ووٽن جو قدر ئي ناھي. اسان جو الله کانسواءِ ڪو به ڌڻي سائين ڪونھي.“ ٿرين جي سموري مايوسي سھيڙيندي ھو چوي ٿو ( ڪجھه ساھي پٽڻ کان پوءِ ياد ڪندي چوي ٿو) ته ”باقي ھڪڙو ماڻھو ( محمد خان ) جوڻيجو ھو جنھن ملڪ جي حالت ٺيڪ ڪئي. باقي امداد ته ايڏانھن (مٿان ئي مٿان) ئي غريب (ڪامورا ڪڙا) کائي وڃن ٿا.“ ھو طنز مان چوي ٿو.
سنڌ جي گورنر ھائوس ۾ اڳوڻي گورنر معين حيدر کي چانھه تي مشورا ڏئي آيل ھي جھونو موجودھ حڪمرانن ۾ چڱا مڙس ڪوٺيندي چوي ٿو ته ”چڱا مڙس آھن پنھنجي مرضي وارا، ڪنھن جي ٻڌن ئي ڪون، پر نظام ھلائڻ کان اڳ ملڪ ۽ ماڻھن جي ڄاڻ ھئڻ کپي.“ ھن کي ڪچھريءَ جي شروعات ۾ ئي خبر پئجي ويئي ھئي ته ھو ڪنھن سان ڪچھري ڪري رھيو آھي ۽ ان جا مقصد يا دلچسپي ڪھڙن موضوعن ۾ آھي ھو جيئن اين جي اوز وارن کي ڪارونجھر وٽ ڊيم ٺاھڻ جا مشورا ڏئي ٿو تيئن اسان (صحافين) کي چوي ٿو ته ”جيڪڏھن توھان سچ ثابت ڪرڻ چاھيو ٿا ۽ توھان ۾ مڙسي آھي (اھو ڪم ڪرڻ جي) ته پوءِ توھان روپ مٽائي انتظاميا، عدليا، پوليس، صحت ۽ ٻين کاتن ۾ گھڙي ڏسو. انھن تي نظر وجھي ڏسو ته ڪيئن اسان ترقي جي راھ تي گامزن آھيون ۽ اسان جي ڪيتري نه مرحبائي ٿي رھي آھي. باقي اسان ڪھڙيون دانھون ڪريون. دانھن ٻڌڻ وارن صحابن تائين پھچڻ لاءِ ڀاڙو ته ڇڏيو، کائڻ لاءِ ماني به ڪونھي ته ڪھڙي دانھن ڪريون. تنھن ڪري ئي حڪومت به اسان کي بيڪار (بي فائدھ) سمجھي سھولتون نٿي ڏئي. ھن وٽ حڪمرانن کي چوڻ لاءِ تمام گھڻا مشور ا آھن پر ننگر پارڪر جي ھن رٽائرڊ جمعدار جون بظاھر ”اجايون“ ڳالھيون ٻڌڻ جي ڪنھن کي وقت ئي ڪٿي آھي!