تجل جا ڪھڙا تجلا !
ھن وسيع ۽ ڦھليل وارياسي علائقي کي نارا چون ٿا. جڏھن ته نارا گيٽ، جيئن پڙھڻ سان محسوس ٿئي ٿو ته ڪو چونڊڪي جھڙو شھر ھوندو پر نارا گيٽ صرف ڪجھه مانڊڻين جو نالو آھي، جتي چانھه ملي سگھي ٿي. ان اسٽاپ وٽ آبپاشي وارن جي ھڪ گيٽ ھنيل ھئي، جنھن جي ڀرسان ڦٽل آبپاشي وارن جو بنگلو آھي. ان گيٽ سبب نالو ئي نارا گيٽ پئجي ويو اٿس. وقت جي ڪميءَ سبب ڪتي جو قبو نه گھمي سگھياسين، ڪنھن برادري وچ ۾ ھڪ لاجواب ڪتي تان ٿيل ڪجھه يادگار قتلن کان پوءِ مشھور ٿيو ھو ۽ جڏھن اھو شوق وارو ڪتو مئو ته ان ڌر کيس دفنائي مٿانئس قبو اڏائي ڇڏيو ھو. ھن علائقي ۾ پکين جو شڪار به گھڻو ٿئي ٿو پر پکي اڃان ماڻھن کان ڊڄن ٿا. مختلف قسم جا پکي ولرن ۾ گھمندي ملن ٿا. مقامي ماڻھن ته اھو به چيو ته رستي ۾توھان کي تتر گھمندي ملندا، اسان کي تتر ته ڪو نه مليا رڳو ڳيرا چڳندي مليا. ناري جا ماڻھو ٿر ڌڻي ۽ قلمي قرآن وارن زيارتين تي به عقيدتمندي واري شوق سان ويندا آھن. ٿر ڌڻي جي درگاھ تمام گھڻن زائرين کي پاڻ ڏي ڇڪي ٿي، ماڻھو سندس شجرو مخدوم بلاول سان وڃي ملائين ٿا ۽ نارا جي ڏورانھين علائقن کان اٺن ۽ گھوڙن تي چڙھي به مرد ۽ عورتون پنھنجون باسون باسين ٿا. جڏھن ته قلمي قرآن وٽ اڪثر ڪري ماڻھو ساک پت سان آجو ٿيڻ لاءِ اچن ٿا. چون ٿا ته ڪنھن غريب کي خواب ۾ آيو ته سندس گھر ڀرسان واري وڻ تي قرآن شريف اچي لٿو آھي، جيڪو ڪنھن نامواقف ماحول تان اڏامي اچي وٽس مھمان ٿيو آھي ان کي پھرائي پاڻ وٽ رکي، جنھن بعد ان مسڪين ھٿ سان لکيل قرآن شريف کي لاھي پھرائي پاڻ وٽ سنڀالي رکيو ۽ ائين سندس زيارتين جو سلسلو شروع ٿي ويو. اڄڪلھه ماڻھن کي گھڻو تڻو قلمي قرآن کي ساک پت لاءِ مخصوص ڪري ڇڏيو آھي. ”علائقي جي مشھور شخصيت شوڪت ڀنڀرو تازو ئي ڪوڙو قسم کڻڻ سبب مري ويو آھي. ھن قلمي قرآن تي ھٿ رکي ڪوڙي ساک ڏني، ٻن ڏينھن کان پوءِ اچي جو بيمار ٿيو ته مرندي مري ويو خوش نه ٿي سگھيو“ چونڊڪي واسي تازي ٿيل واقعي متعلق ٻڌايو.
تجل کي ماڊل وليج بڻائڻ واري خواب کي ڪامورن پاران ڌوڙ ڪرڻ کان پوءِ مقامي ماڻھن سالن تائين سرڪار جي واپسيءَ جو انتظار ڪيو پر جڏھن سندن اکيون انتظار ڪندي ٿڪجي پيون ته پنھنجي ئي پڙھيل لکيل نوجوان کي ھنن سرڪاري عمارتن ۾ رضاڪارن طور ويھاري ڇڏيو. تجل اصل ۾ ڪنھن مخصوص ڳوٺ جو نالو ناھي، نه ئي بينظير حڪومت پاران شروع ڪيل مثالي ڳوٺ واري اسڪيم ۾ھتان جي ماڻھن لاءِ ڪي گھر ٺھرايا ويا ھئا. چوڏنھن پندرنھن ٽريل پکڙيل ڳوٺن جي وچ تي واريءَ جي دڙن کي سنوت ۾ آڻي ٻن ڪمرن تي مشتمل ٽي عمارتون تعمير ڪرايون ويون، اسڪول ڊسپينسري ۽ جانورن واري اسپتال ۽ انھن کي نالو ڏنو ويو ”مثالي ڳوٺ“ ٽيليفون ايڪسينچيچ سامان اسڪول ۾ ئي رکيو ويو. چار دڪان ساسو وارن ٺھرايا ۽ ٻه دڪان ٽريڪٽرن جي گئريچ لاءِ اھو ٿي ويو ڪروڙين رپين جي لاڳت سان ٺھيل مثالي ڳوٺ. جنھن ۾ ھاڻي ڊسپينسر، ھائوس جاب ڊاڪٽر جيان دوربيني ڪلھن تي رکي ڊاڪٽر ٿي گھمي ٿو. سندس ٻه ساٿي به ھن وانگر رضاڪاراڻي نموني پرائمري اسڪول جو ڪم ھلائين ٿا. ”سرڪار پنھنجو مقرر ڪيل اسٽاف سالن کان ھن مثالي ڳوٺ ڏانھن نٿي موڪلي ته پوءِ ھنن ھمراھن کي ئي کڻي نوڪريون ڏئي ته ھي ئي پڪا ٿي ڪم ڪن“ تجل ۾ ھڪ موالي چيو. تجل واسين وٽ پنھنجي دردن جو الڳ داستان آھي. ھو مرحوم رحيم بخش وساڻ جو وڏيون شڪايتون ڪرڻ کان پوءِ چون ٿا ” پالٽيبازي (پارٽي بازيءَ) جو چڪر ڏسو، جنھن ڏينھن محترمه بينظير افتتاح ڪرڻ آئي ھئي ان کان ھڪڙي رات اڳ پوليس اسان جا ڏھ ٻارنھن ھمراھ لاڪ اپ ڪري ڇڏيا ھئا، جي توھان ڳڙ ٻڙ ڪندو.“ ڳاڙھي ڏاڙھي واري ھڪ ڪراڙي ٻڌايو ۽ وڌيڪ چيو ”ابا جڏھن جھاز به اڏري ھليا ويا پوءِ اسان کي ڇڏيائون.“ تجل جي ھڪ دلچسپ موالي پنھنجي روايتي انداز ۾ چيو، ”اھو به لک مولائي“ اھو جملوھر ڳالھائيندڙ جي ساھ پٽڻ کان پوءِ اھڙي ته سليليوار نموني سان چوندو رھيو جو يعقوب سرمرو ساڻ ھجي ھا ته ساڻس ضرور وڙھي پوي ھا. وارياسي پنڌ جھاڳي وڃڻ کان پوءِ تجل ڏسي جيترو اسان مايوس ٿياسين اوترو ئي تجل وارا ھمراھ خوش ٿيا. ماڊل وليج جو نالو ٻڌي اسان سوچيو ڪا ٺاھوڪي ھارين جي ڪالوني، اسپتال، اسڪول جو وڏيون عمارتون ھونديون پر ٻن ٻن ڪمرن وارا ڇپرا ڏسي ڏاڍا مايوس ٿياسين پر تجل وارا ڏاڍا خوش ھئا. ”اسان پاڻ ڪيترن ئي مھينن کان تيارين ۾ ھئاسين ته اخبار وارن کي وٺي اچي ھھڙو ظلم ڏيکاريون پر توھان کي ته اڄ الله آندو آھي، گھر ويٺي مھمان اچي ويا آھن“ ھڪ نوجوان چيو ۽ جڏھن سندس ان جملي تي 50 سالن کان پوءِ ڪنھن اخبار وارا تجل آيا آھن ته مان خاموش ويٺو ھئس ته موالي ھڪل ڪئي ”اھو به لک، حقيقت اٿئي“. تجل جون ھوائون ڏاڍيون زور ھيون، ڄڻ اسان ڪيٽي بندر يا ٿڌي سڙڪ ڪناري بيٺا ھجون. تجل ڀرسان وھندڙ واھ جي ٻنھي ڪپرن سان پوکيل املتاس جي وڻن کي ڏسندي ائين لڳو ته آبھوا ۽ امن امان جي حوالي سان لوئر سنڌ جو علائقو اپر سنڌ ۾ اچي ويو ھجي، جتي ماڻھن جي ملڪيت پڻ ماٺيڻي آھي. کين واپڊا جي معمولي ڪم لاءِ به خيرپور وڃڻو پوي ٿو پر شڪايت نٿا ڪن، نارا ڪئنال تي ٻيڙين جي پل ۽ روڊ ٺھي نٿو ملين پر ھو شڪايت نٿا ڪن، گيس نڪرڻ کان پوءِ ڌارين جا ڪٽڪ اچي ويا اٿن پر ھو چپ نٿا چورين، سندن سادگي جي حد آھي يا پاسي تي ويھڻ سبب کين پتو نٿو پوي جو ھڪڙي سپاھي کان به پوري ايس ايڇ او جيترو ڊڄن ٿا. تر جا ننڍا وڏا زميندار صوبيدار ته ڇڏيو سپاھي سان به سنگت رکڻ ۾ فخر محسوس ڪن ٿا. ائين ئي پوليس، ٻيڙي ۽ تيل ڳوليندڙ ڪمپنيون سندن سچائي جو سبب بڻجنديون رھن ٿيون پر ھو مٽيءَ جيان خاموش آھن، اڃان ڪو طوفان بڻجي نه سگھيا آھن.