گھران ڀڄي نڪتل ڇوڪرين جي ڪھاڻي
”اسان جا گھر افراتفري جو شڪار آھن جنھن ۾ ٻارڙن ۽ عورتن جي ھر گھڙي تذليل ٿئي ٿي، اھي واقعا ان جو نتيجو آھن“ سماجيات پڙھائيندڙ ھڪ استاد چوي ٿو. ”ڇا سنڌ جي ڪنھن سماجي سائنس جي ماھر يا اداري ڪڏھن ان تي تحقيق ڪئي آھي ته آخر ھي واقعا ٿين ڇو ٿا؟ “ سنڌ جي سماجي حالتن تي نظر رکندڙ ھڪ سياسي ڪارڪن پڇيو. ڇا اھو سڀ ڪجھه پيار ۾ ٿئي ٿو؟ جيڪڏھن ائين آھي ته پوءِ پنھنجي مرضيءَ سان گھران ٽن ڪپڙن ۾ نڪري نوابشاھ واري ريلوي اسٽيشن تان ٽرين ۾ چڙھندڙ ڇوڪري جھمپير کان اڳيان اچي ڍنڍڪرون ڏئي ڇو رني ھئي. سانوڻ جي اھا چانڊوڪي رات مون کان اڃان نه ٿي وسري جڏھن ٽرين جي دٻي ۾ فرش تي ويٺل ان ڇوڪريءَ گھٻرائجي پنھنجي ساٿي کي ٻانھن کان پڪڙيندي چيو ھو: ”مونکي گھر وٺي ھل، مونکي ڊڄ ٿو ٿئي“ پوءِ ھو روئي روئي اچي ڪينٽ تي لٿي ھئي. ٽن ڪپڙن ۾ گھران صرف پيار جي شاديءَ واري خواھش رکندڙ ڇوڪريون، عورتون نٿيون نڪرن پر اھي به نڪرن ٿيون جن لاءِ پنھنجا گھر دوزخ جا درياھ يا قبر جيان ساھ ٻوساٽيندڙ ٿي پيا آھن. ”مون کي ڀلي جيل موڪليو يا مارائي ڇڏيو پر ان ظالم جي گھر نه موٽنديس.“ مڙس جي موچڙن کان تنگ ٿي درالامان آيل عورت کي جڏھن درالامان وارا به ڪڍي رھيا ھئا ته ھن کين ايلازيندي چيو ھو. ھن کين ٻڌايو ھو ته شڪ جي بنياد تي سندس ايذاءُ پسند مڙس کيس روز ايذاءُ ڏيندو ھو، جنھن کان تنگ ٿي ھن خودڪشيءَ جي ڪوشش به ڪئي پر سندس جان بچي وئي. ھاڻي کيس دارلامان ۾ ئي رکيو وڃي. ”اسان وٽ جيڪڏھن دارلامان به ھڪ ٻيو جيل ۽ ڌنڌوڙي آفيسرياڻين جو اڏو بڻيل نه ھجي ته دارلامان جون آباديون ٽيڻ تي وڌي سگھن ٿيون.“ ھڪ صحافيءَ ٻڌايو. جھالت ۽ معاشي دارو مدار مردن تي ھجڻ ڪري به ائين ٿئي ٿو نه ته لاڙڪاڻي واري ڊاڪٽر جي اھا زال به اڄ ڪنھن دارلامان جي ڪنڊ ۾ ويٺل ھجي ھا جنھن کي ھن مارڻ پئي چاھيو. ڊاڪٽر کي پاڻ کان وڌيڪ خوبصورت ۽ ذھين زال مٿان ھميشه شڪ ھوندو ھو. جڏھن کين نياڻي ڄائي ته ان ڊاڪٽر ڇري کڻي اھو چئي ته ھيءَ حرام مان ڄاول آھي منھنجي ڌيءُ ناھي. ان نياڻي کي ڪھڻ جي ڪوشش ڪئي پر سندس ماءُ ٻارڙي سميت جان بچائي گھران نڪري وئي ۽ ھاڻي نوڪري ڪري عزت سان آزاد زندگي گذاري رھي آھي. پر ڳڙھي خيرو جي اھا اڻ پڙھيل ۽ حسين ڇوڪري ھاڻي ڪيڏانھن وڃي جنھن جي ڀائرن کي مٿس ڪارنھن جي پڪ ٿي وئي آھي. ھوءَ رھي ته دارلامان ۾ ٿي پر اھو به کيس غير محفوظ محسوس ٿئي ٿو. ھوءَ مجبوري ۾ گھران ته نڪري آئي پر ھاڻي وٽس ڪيڏانھن وڃڻ جو رستو ناھي. ”گھر، جتي ماڻھو پنھنجي ڳالھه آساني سان نه چئي سگھي، جتي ھر ڳالھه جو مطلب غلط ورتو وڃي. گھٽ اھميت ملي ۽ آواز کي گھٽيو وڃي ته اھڙي گھر ۾ رھڻ مان ڇا فائدو.“ گھڻو وقت ھاسٽلن ۾ رھندڙ ھڪ ڇوڪري چيو. ”اسان ناچ سکڻ يا بڪني پائي بيچ تي پڪنڪ جي اجازت ته نٿيون گھرون پر زندگي جنھن جيلر (مڙس) سان گذارڻي آھي ان کي ته پسند ڪرڻ جو حق ڏيو“ ھوءَ طنز مان چوي ٿي.
پڙھيل لکيل ڇوڪريون ڪنھن نه ڪنھن طريقي سان پنھنجي اندر جو آواز ڪڍي وجھن ٿيون، جيئن ھوءَ ڪراچي واري امينه فاروق جنھن گھٽ ٻوسٽ کان بچڻ لاءِ جيڪو ڪجھه لکيو سو شاعري ٿي پيو. ھوءَ ٻارنھن سالن تائين برطانيا ۾ رھي جنھن کان پوءِ سندس مائٽن ڪراچي اچي وسائي ته ھتان جو ماحول امينا کي ڏاڍو گھٽيل لڳو جنھن جي دانھن ھن پنھنجي مائٽن سان ڪرڻ چاھي پر کيس سٺي موٽ نه ملي، پوءِ ھن پنھنجي ماءُ کي ھڪ رات ويھي خط لکيو، جيڪو نظم بڻجي ويو. ھاڻي سندس پھريون شعري مجموعو لنڊن جي پبلشرن منرواءِ ايون وارن ڇپائڻ شروع ڪيو آھي. پر سنڌ ۾ پيءُ ماءُ کي اولاد پنھنجي معمولي خواھش به چئي نٿو سگھي. پوءِ ٽن ڪپڙن ۾ گھران نڪرڻ ۽ عاقل بالغ وات وڪيل ھجڻ واري فلم ھڪ دفعو وري شروع ٿي وڃي ٿي. ٽن ڪپڙن ۾ گھران نڪرندڙ ڇوڪرا ته بچي وڃن ٿا پر ڇوڪرين مان ڪي دارلامان جي ڪنڊ ۾ سڏڪن ٿيون ته ڪي ٽرين جي دٻي ۾ فرار جي پھرئين رات ئي گھٻرائجي روئي پون ٿيون. ائين لڳي ٿو ڄڻ سنڌ جي ان نسل تي آزادي ۽ شفقت واري تربيت جون ھوائون ئي نه گھليون آھن.