صحرا ۾ پلجندڙ پيار
جيتوڻيڪ مختلف مذھبي مشنريز به کين اٻوجھه سمجھي مٿن مختلف تجربا ڪري رھيون آھن پر ٿري انھن جي سمورن سنجيده ڪمن کي ڏاڍو ھلڪو وٺن ٿا. ٿر ۾ ڪرسچن مشنريز جو ڪم ڏاڍي زور شور سان ھلي ٿو ۽ اھي ڳوٺن تائين پھتل آھن بلڪه گوڙي ڳوٺ ۾ ته ھنن مشنريز ٽي بي سينٽر جي تعمير وارو ڪم به شروع ڪري ڏنو آھي. مشنريز جا گورا مھمان بنا خوف خطري پيا راڄ ۾ ھلندا وتن ۽ ڪڏھن به سيڪولر انڊيا وارن وارن واقعن جيان انھن جي گرجائن تي حملا ڪونه ٿا ٿين. انھن جون سسٽرز (راھبائون) لڄالٽ جون دانھون نٿيون ڪن ۽ نه ئي انھن مشنريز جي ڪنھن ڪارڪن کي پٽن سميت ڪار اندر ئي جيئري جلايو وڃي ٿو. مشنريز جو گھڻو تڻو ڪم ڀيلن تي ٿئي ٿو. اھي سندن اھڙين سرگرمين کي کل ڀوڳ ۾ ٽاري ڇڏين ٿا ۽ پاڻ ۾ چرچا ٻڌائين ٿا ته فلاڻو ڀيل ڏڪار ۾ جڏھن عيسائي ٿي ويو ته کيس ڪجھه ماڻھن ٽوڪيو پر جڏھن وسڪارو ٿيو ته ھو ساڳيو ڀيل بڻجي ڳوٺ ھليو آيو. سنگت ساٿ جي پڇڻ تي ھن چيو ته ”مڙئي بک جي ھئي دٻ سوائي تڏھن وڃي ٿياسين عيسائي ھاڻي وري ساڳيا ئي ڀيل.“
ائين ئي ھو قادياني مشنريز پاران شروع ڪيل مھم کي پڻ مذاق ۾ ٽارين ٿا ته ”ڀائر ڀلي پيا اسان کي ويڙھائڻ ۽ ورھائڻ لاءِ محنت ڪن پر اسان جي محبت ساڳي رھندي. ھو نفرتن کان وڌيڪ محبتون پالين ٿا ۽ محبتن جا لوڪ داستان ھو اڃان تائين پنھنجي اولاد کي آکاڻين ذريعي ٻڌائيندا رھن ٿا. تڏھن ئي صحرائن جا قرب جا قصا ڪو به ڏڪار اڃان تائين ختم نه ڪري سگھيو آھي.
ھونئن ته ٿر ۾ ڪيترائي لوڪ داستان مشھور آھن پر پڙھيل لکيل ٿري به توھان کي اڃان تائين ”ڍولا ماروئل“ ۽ ”سڏونت سارنگا“ جي قرب جا قصا دھرائيندي ملندا. پراڻن پريمين موجب ڍاٽي ڍولو، راجپوتانا نرھڙ گڊ قلعي جي سردار راجپوت ڀينگڙ راءِ جي ڌيءُ ماروئل سان شادي ٿي وئي ھئي. جيئن پراڻن قصن ۾ ٿيندو آھي ته بادشاھ ۽ قلعي دار پاڻ ۾ سنگتي ھوندا آھن ۽ ھڪٻئي جي اولاد جي رشتيداري ڪري ڇڏيندا آھن. ڍولا ماروئل قصي ۾ به ائين ئي ٿيو. پر جوان ٿيڻ کان پوءِ جڏھن ڍولو پنھنجي ونيءَ ڏانھن پئي آيو ته ھو رستي ۾ مسمات مارڻ جي سونھن جو اسير ٿي ان وٽ ئي ترسي پيو. اھا مارڻ سونھن سان گڏ ايڏي ته چالاڪ ۽ فريبڻ ٻڌائي وئي جنھن وٽ جڏھن ماروئل جا قاصد ڍولي لاءِ ڪو پيغام کڻي پھچندا ھئا ته مارڻ انھن قاصدن کي به قيد ڪري ڇڏيندي ھئي. ان مونجھاري جو ماروئل اھو ٽوڙ ڪڍيو ته ھڪ مڱڻھار فقير سانگو نالي ھٿ ڪيائين ۽ کيس ڏوھيڙن ۾ نياپا لڪائي ڏنائين ته وڃي اھي مارڻ جي گھر ٻاھران ڳاءِ. سانگي فقير اچي پھريون طعنو اھو ميدان تي اڇليو ته:
ڍولا تيئون ڍور ڀيلا، چرين جنگل روگاس
سانجھه پڙي سجل لي، لئين گھران ري آس.
(ڍولا توکان ته ڍور ڀلا جيڪي جھنگ جو گاھ چري شام جي پھر گھر ته ھليا اچن ٿا.) وري ماروئل جو درد ٻڌايائينس ته:
ڍولا رات جي سارس ٽولي ٽولي ٿئين
ماروئل ڍولو ساريو، تيئه ارڏي ڀاڳي ايس
(ڍولا رات جڏھن سارس جوڙي جوڙي ٿي پئي ٻوليو ته تنھنجي ياد ماروئل وٽ ائين اچي ٺڪاءِ ڪيو جيئن کٽ جي ٻانھين وٽ ائين اچي ٺڪاءَ ڪيو جيئن کٽ جي ٻانھين ڀڃڻ مھل ٺڪاءَ ڪري.) بھرحال ساگي مڱڻھار واتان تمام گھڻا طعنا ۽ دوھا ٻڌڻ کان پوءِ ھمراھ اٿي کڙو ٿيو ۽ اچي پنھنجي ماروئل سان مليو.
ڍولا ماروئل کان به وڌيڪ دلچسپي سان ٿري توھان کي سڏونت ۽ سارنگا جو قصو ٻڌائيندا ته ڪيئن مھا ايڪاري راجا جي پٽ سڏونت ۽ پاري نگر جي واپاري سيٺ پرم شام جي ڌيءَ سارنگا وچ ۾ ننڍي لاءِ کان ئي محبت ٿي وئي ۽ ھو گڏ پڙھندا ۽ باغن ۾ باتيون ڪندا وتندا ھئا. جڏھن سارنگا جوان ٿي ته مائٽن سندس شادي جيان ننگر جي ھڪ وڏي واپاريءَ سان ڪرائي ڇڏي، جنھنڪري ٻئي پريمي امتحان ۾ اچي ويا. روايت موجب سارنگا چؤنري جا چار ڦيرا ھڪ داسيءَ کان ڏياريا ڇو ته ھوءَ پارمار کان اڃا به سڏونت جي امانت پئي سمجھي.
ڄڃ رواني ٿيڻ کان اڳ سارنگا پنھنجي محبوب کي ننڊ ۽ جاڳ جون گوريون ڏياري پيغام موڪليو ته ھو کيس رات جو گوندري واري ديويءَ جي مندر ۾ اچي ملي. جتان پوڄا پاٽ کان پوءِ سارنگا کي ڄڃ سان وڃڻو ھو. ان مندر ۾ رات جو انتظار ڪندي ڪندي سڏونت کي ننڊ پئي آئي ته ھن سارنگا پاران موڪليل گوريون کوليون ۽ ڀل ۾ جاڳ بدران ننڊ واريون گوريون کائي الوٽ ٿي سمھي پيو. جڏھن سارنگا فلمي اسٽائيل ۾ ڄڃ کان لڪي اچي محبوب وٽ پھتي ته سڏونت صاحب اگھور ننڊ ستل ھو. سارنگا جي گھڻين ئي ڪوششن کان پوءِ به جڏھن سڏونت سجاڳ نه ٿيو ته ھٿ تي ھيٺين ائڊريس دوھي جي صورت ۾ لکي ته؛
پاري ننگر کان پڌاري، ڪر جو ڀڳوڻا اٿس
جنھن گھر ناريل رونکڙ، تنھن گھر جو اليک
چيائين ته؛ پاري ننگر اچي جوڳين وارو ويس ڪجو ۽ جنھن گھر ۾ ناريل جو وڻ بيٺو ھجي. ان جي اڳيان اچي صدا ھڻجو.
روايتن موجب سڏونت پنھنجي پريم خاطر اچي پنڌ جھاڳيو ۽ رستي ۾ پاڻي به جانورن جيان صرف وات سان پئي پيتائين ۽ ھٿ ان ڪري نه پئي پسايائين ته ڪٿي سارنگا واري ايڊريس نه ميسارجي وڃي. ھوڏانھن سارنگا جي سونھن ۾ تجلا ڪندي پئي وئي ۽ اھا ڄڃ ڏسي ھڪ ٻڪرار ويچاري جو ڌيان ئي الاءِ ڪٿي ھليو ويو ۽ ھن جو ڏڌل کير لوٽي بدران ھيٺ زمين تي ھارجندو پئي ويو. جنھن تي سارنگا دوھي ۾ کيس چيو ته اي پارڪر جا ريٻاري! اکيون ڦاڙي نه نھار، ھوڏس کير ٿو ھارجئي، پر جي سڏونت ملئي ته چئجانس سارنگا روئيندي پئي وئي.
ڪجھه ئي ڏينھن کان پوءِ ڄڃ به وڃي پنھنجي ماڳ پھتي ته سڏونت به جوڳيءَ جي ويس ۾ اچي ٺڪاءَ ڪيو ۽ اچي سارنگا موتين جي ٿالھه ڀري کيس خيرات ڏيڻ آئي ته ٻئي ھڪٻئي کي ڏسندا رھجي ويا ۽ ٿالھه وارا موتي ڪانو کائڻ لڳا. اھڙو لقاءَ مٿين ماڙ تي بيٺل راجا پنھنجي راڻي کي ڏيکاريندي دانھيو ته ھن نگريءَ ۾ سڀ بيوقوف آھن. سياڻو ڪو به ناھي. ”ڪانو موتي کائي ويا پر ڪير ھڪلڻ وارو ناھي.“
اس نگري ۾ مورک وسي، چتر وسي نه ڪوءِ،
ڪانگا موتي چگ گيا، ڪوڪ نه ڪري ڪوءِ.
سندس ان جواب ۾ راڻي به کيس دوھي ۾ جواب ڏنو، ته ھروڀرو ائين به ڪونھي، ملڪ ۾ چتر (سياڻا) به آھن، ننڍپڻ جو پيار اٿن ڀلي ملي جلي وٺن. شايد ٻئي شاعر ھئا جو دوھن ۾ پيا ڳالھائين ته؛
اس نگري ۾ چتر وسي مورک وسي نه ڪوءِ
ٻالاپڻ ري پريتڙي، مٺ ميلا پوءِ ھوءِ.
روايت موجب ٻنھي پريمين سڏونت ۽ سارنگا جو ھڪٻئي سان ملندي ئي ساھ نڪري ويو ۽ ھو پاڻ ۾ ملي ھميشه لاءِ ھڪ ٿي ويا.
خبر ناھي اھي ڪھڙن زمانن جا قصا آھن، جيڪي محبتن جا امين ماڻھو اڃا تائين سانڍيون اچن ٿا ! انھن قصن ٻڌائڻ جو مطلب ھروڀرو ائين به ناھي ته ڪو صحرائڻ مان محبتون ڪنھن ڏورانھين ڏيھه اڏامي ويون آھن.
جيڪڏھن ائين ھجي ھا ته گذريل سال جنوري مھيني ۾ مھراڻي ۾ محبت جو ڪڙو امتحان نه ٿئي ھا. ڏيپلو ڀرسان ان ڳوٺ ۾ ٻن پريمين جنھن رات زھر پيئڻ جو فيصلو ڪيو. اھا رمضان شريف جي عيد واري رات ھئي. مير محمد جيتوڻيڪ اڳواٽ ئي شادي شدھ ھو پر ھن جو راڻيءَ سان پيچ جڏھن اڙجي ويو ته ٻئي ھميشه لاءِ ھڪ ٿيڻ پيا چاھين، پر مائٽن راڻي جو سڱ ڪنھن ٻئي ھنڌ ڏئي ڇڏيو. مائٽن جي اھڙي فيصلي کان ناراض ٿي ساڳئي ئي ڳوٺ جي پريمين رات جو ڳوٺ ٻاھران جھنگ ۾ وڃي گڏجي زھر پيتو ۽ ھو مرڻ لاءِ پنھنجي پنھنجي گھر طرف موٽي آيا. اھا بعد ۾ سھوليتين جا اڻاٺ جي ڳالھه آھي ته پوسٽ مارٽم لاءِ سندن لاش 36 ڪلاڪن تائين مختلف شھرن جي اسپتالن ۾ رلايا ويا. اھڙيون ڪيئي ڪھاڻيون صحرا ۾ واريءَ ھيٺان دٻيل آھن، جيڪي ٿوري ڇنڊ ڦوڪ سان ٻاھر اچي وڃن ٿيون.