ڌاڙيل ماري سڪون جي ننڊ سمھندڙ شخص

ھونئن ته نئون ڳوٺ ۾ اڄڪلھه ھو عام رواجي کان به ھيٺانھين ڪمسپرسيءَ واري زندگي گذاري رھيو آھي، پر انھن ڏينھن ۾ وارث سولنگيءَ جي وڏي ھاڪ ھوندي ھئي، جڏھن سنڌ اندر ڌاڙيلن جون ڪاروايون پنھنجي عروج تي ھونديون ھيون. ڌاڙيلن خلاف ڪا به ڪاروائي ڪرڻ کان اڳ فوجي اھلڪار وارث سولنگيءَ سان مشورو ضرور ڪندا ھئا، جيڪو لاڙڪاڻي، دادو ۽ نوشھرو فيروز ضلعن جي ڪچي وارن علائقن ۾ رھندڙ ڌاڙيلن لاءِ موت جو ٻيو نالو ھوندو ھو، جنھن ڪري ڏوھاري ماڻھن مٿس وارث خچر جو نالو رکي ڇڏيو ھئو. شروع ۾ وارث پاڻ به سنھيون سڪيون چوريون ڪندو ھو ۽ ڍڳيءَ ٻڪري جو چور ھوندو ھو، پر ماڻھو مارڻ کان کيس ڊپ لڳندو ھو. ”پر ڪچي ۾ ڌاڙيل جڏھن ماڻھو ماري ڇڏيندا ھئا ۽ ڪڏھن ڪڏھن انھن لاشن کي گم ڪرڻ واري ڊيوٽي به مون تي رکندا ھئا ته مئل ماڻھن جا نڪتل ميڄالا کڻندي ڏاڍي نفرت ٿيندي ھئي.“ وارث ٻڌائي ٿو. اھڙين وارداتن کان چڙيل وارث کي جڏھن دادو پوليس پھريان پيريءَ طور پاڻ سان کنيو ته ھو ڏاڍو خوش ٿيو. سندس ڪارگردگي سٺي ڏسي 1986ع ۾ کيس باقاعدھ پيري سپاھي طور ڀرتي ڪيو ويو. اھو زمانو ڌاڙيلن جي عروج وارو ھو ۽ پوليس توڙي فوج ڪچي وارو بند به اڪري نه سگھندي ھئي. پر وارث ڪچي ۾ ئي نه رڳو رھندو ھو. پر ڌاڙيلن جا پيرا کڻي کين اڪيلي سر يا ساٿي سپاھين سان گڏ ماريندو ھو، انھن ڏينھن کي ساريندي ھو چوي ٿو ته ”ھٿيار کڻي راتين جون راتيون ڌاڙيلن پويان ھليو ويندو ھئس.“ ان دور ۾ ڌاڙيلن جي ڪارواين سبب ڪچي توڙي پڪي وارن علائقن ۾ ايترو نه ڏھڪاءُ پکڙيل ھوندو ھو جو نئين ڳوٺ ۾ آپريشن لاءِ آيل اھلڪار گھرن ۽ مسجدن جي ڇتين تي چڙھي ويھندا ھئا ۽ بقول ھڪ ڳوٺاڻي جي ته ڪچي واري بند کان پريان بيھي پڇندا ھئا” ڪچي ۾ پري (پرو چانڊيو) آيا ھي ڪيا؟“ اھڙي ڏھڪاءُ واري دور ۾ ڪچي جو ٿاڻو سنڀالڻ ڏاڍو ڏکيو ڪم ڀانيو ويندو ھو ۽ ڪو به آفيسر اھڙي مقرريءَ کان استعيفي کي ترجيح ڏيندو ھو. اھڙي صورتحال کي ڏسندي تڏھوڪن پوليس ۽ فوجي آفيسرن اڻپڙھيل وارث کي ترقي ڏياري اي ايس آءَ ڪرايو ۽ کيس نئون ڳوٺ ٿاڻي جو انچارچ مقرر ڪيو ويو. ” ان دور ۾ سوين گوليون کڻي ڌاڙيلن جي پويان اڪيلو به نڪري پوندو ھئس.“ جھونو ٿي ويل وارث ٻڌائي ٿو. ھو چوي ٿو ته ” پنھنجي ان نوڪري دوران پورا سوء ڌاڙيل مئا ھئم. ڪو به اڪيلو ڌاڙيل نه ماريندو ھئس.“ ھو انھن ٽولن جا نالا ڄاڻائيندي چوي ٿو ٿو ”ماڪوڙي ڌاڙيل جو ٽولو، حيدرو چانڊيو وارو ٽولو، ديدار پتافي، جوسو سيال، عرس ۽ نبو جوڻيجي وارا ٽولا مون ختم ڪيا باقي ٽه منٽي ڌاڙيل کي گرفتار ڪرايو. اھڙين ڪارواين سبب ڌاڙيلن منھنجي سر تي 15 لک روپيا انعام رکيو ھو. پر جيئن ته ڪنھن بيگناھ کي نه ماريو ھو ۽ قرآن شريف جو ڪٺل آھيان، ان ڪري بچايو به انھن قرآنن آھي.“ ڌاڙيلن خلاف آپريشن واري دور ۾ وارث ڪرنل باجواھ، ڪرنل مشتاق، ڪرنل مغل، ڪرنل ذوالفقار ۽ ڪرنل زاھد جھڙن فوجي عملدارن سان گڏ ڪم ڪيو ۽ سندس ڳوٺ ۾ اڃا به اھا ڳالھه وڏي طمطراق سان ڪئي ويندي آھي ته ”وارث جو زمانو ھوندو ھو ته ھمراھ ھيليڪاپٽر ۾ گھمندو ھو.“ آپريشن دوران ڪجھه آفيسرن پاران وارث کي ھيليڪاپٽر ۾ کڻي وڃڻ ۽ ڇڏي اچڻ کان پوءِ اھي ڳالھيون مشھور ٿيون. ان دور ۾ ڪچي جي سونھون ھجڻ ڪري سندس چوڻ آکڻ به گھڻو ھلندو ھو، جنھن لاءِ ھو چوي ته اھو ڌاڙيل ھوندو ھو ۽ جنھن لاءِ وارث چوي اھو بيگناھ ھوندو ھو. ان دور ۾ کانئس ڪيتريون ئي غلطيون به ٿيون ھونديون. پر ھو چوي ٿو ته ”مان بيگناھن کي نه اجايو ڪيسن ۾ ڦاسائيندو ھئس ۽ نه ئي ڌاڙيلن جي مائٽن کي ڪجھه چوندو ھئس.“ پر ماڻھو چون ٿا ته وارث ڪجھه غلط ماڻھن کي به ڦاسرايو ھو ۽ ڪجھه ڏوھي ماڻھن کان پيسا وٺي کين آزاد ڪرايو ھو. وارث چوي ٿو ته ” پيسا مان ڪنھن کان ڪو نه وٺندو ھئس، باقي ماريل ڌاڙيلن کي پاتل سون ۽ انھن جا پيسا ضرور کڻندو ھئس.“ ان دور جي ۽ ھاڻوڪي دور جي وارث سولنگيءَ ۾ وڏو فرق آھي “ نئون ڳوٺ کان ايندي ٽيڪسي ڊرائيور ٻڌايو، جنھن جو چوڻ ھو ته اڳ ۾ وارث کي ھٿيار ڪلھن ۾ ھوندا ھئا، پر سون ۽ پيسا به ججھا ساڻ ھوندا ھئس.
ھاڻي خبر ناھي ڪير اڃا تائين کيس بددعائن ۾ ياد رکيون ٿو اچي جو وارث ڏاڍو ھيڻو ۽ ويچارو ٿي پيو آھي. پوليس سندس پروموشن رد ڪري کيس ٻيھر سپاھي بڻائي ڇڏيو آھي ۽ تازو جڏھن گيسٽرو وگھي بيمار ٿي پيو ته سندس گھر ۾ علاج جيترا به پيسا نه ھئا ۽ سندس پٽن نئين ڳوٺ مان چندو ڪري سندس علاج ڪرايو. ھوڏانھن ڌاڙيلن جا ساٿي پڻ سندس پويان ڦرندا وتن ٿا. ڪجھه ڌاڙيلن کيس نئون ڳوٺ جي سيلون ۾ ئي قتل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ھئي ۽ ھو پاڻ چوي ٿو ته ” تازو ڌاڙيل نبو جوڻيجي جا مائٽ به مارڻ آيا ھئا، پر بچي ويس.“ پريشانين ۾ گھيريل ۽ پيرسني طرف تيزي سان ويندڙ وارث ٻڌائي ٿو ته ”ٻچن جي بيروزگاري به ڪريڪ (چريو) ڪري وڌو آھي. ابي جي جاءِ ۾ ڀائر گڏ رھندا آھيون، پر ھاڻي اھي به گھر مان تڙي ڪڍن ٿا، ڪيڏانھن وڃان.“ وارث جون ٻه شاديون ٿيل آھن، سندس اولاد جو تعداد نو آھي. ھو پنھنجي عملن تي پشيمان ناھي پر پنھنجي پوليس کاتي کي ڄڻ ته پاراتا ڏئي ٿو جيڪو سندس واھر نٿو ڪري. ھن کي اھو به ڏک آھي ته ڏکين وقتن ۾ اھي پوليس ۽ فوجي آفيسر کيس ڇڏي ويا آھن، جن سان گڏجي ھن سر ڌڙ جي بازي لڳائي ڌاڙيل ماريا ھئا.
وارث کي ته ڀلي اھو ارمان ھجي ته سندس ” قربانين“ عيوض سندس مالي سھائتا نٿي ٿئي، پر نئون ڳوٺ ۽ آسپاس ۾ اھو چرچو عام آھي ته وارث پنھنجي حيثيث پاڻ وڃائي آھي. پنجن کان وڌيڪ ماڻھن سان ڪيل ڪچھرين مان پتو پيو ته وارث جڏھن حيثيث ۽ پيسو ھوندو ھو تڏھن ھمراھ جوا ۽ رنڊي بازي جي علت کان ٻاھر نه ويندو ھو، تنھن ڪري سندس سمورا ڪمايل ڏوڪڙ انھي ٻنھي عادتن ۾ دڦ ٿي ويندا ھئا. ڌاڙيلن ۽ پوليس وچ ۾ دوستي، دشمني جي پل جھڙي عجيب ڪردار کان جڏھن ان باري ۾ پڇجي ٿو ته ظاھر آھي ھو نھڪار ۾ جواب ڏئي ٿو، پر انٽرويو کان پوءِ جڏھن ھادي سندس ٻيھر فوٽو ڪڍڻ وڃي ٿو ته ھو ان حالت ۾ به ھڪ اھڙي عورت سان ويٺل ئي ملي ٿو، جنھن سان گڏ ھو فوٽو ڪڍائڻ گوارا نٿو ڪري.

ڪالم / مضمون

مسافر محبتون