سھڻو ساڻ ضروري آ
معمولي ڳولا کان پوءِ سنڌ جي ٻھراڙين ۽ ننڍن شھرن ۾ اھڙا ڪيترائي ساجن ملي ويندا جن کي ڀرڀور معنائن ۾ نه ھم جنس پرست چئي سگھجي ٿو ۽ نه وري کين حسن پرستي واري دائري ۾ آڻي سگھجي ٿو ڇو ته ھو گھڻو ڪري پنھنجي سنگتين (پاليل يا رکيل ڇوڪرن) سان ڪو جنسي فعل نه ڪندا آھن ۽ ھو عورتن جي حسن ڏانھن ڀلجي به ڪشش نه کائيندا آھن. ”ماڻھو ڏاڍا ساڙيلا آھن مون سان به وڏيون دشمنيون ھليون، منھنجو سنگتي 9 مھينا ھڪ وڏيري پاڻ وٽ ويھاري ڇڏيو. شھر ۾ اھي ٻئي گڏ ٽريڪٽر تي چڙھي ايندا ھئا ته منھنجو پيو اندر سڙندو ھو پر پوءِ قدرت واري اھڙو ڪم ڏيکاريو جو وڏيرو خرچ ۾ کٽي پيو“. لاڙڪاڻي ڀرسان ويٺل ھڪ ھمراھ چيو. جنھن ھاڻي ٽيون ڇوڪرو سنگتيءَ طور پاڻ سان گڏ کنيو آھي. ”ھاڻي ھي دوکو نه ڏيندو ڇو ته ھن جي مائٽن کي به مھيني تي اڍائي ھزار ڏيندو آھيان.“ ھن پنھنجي سنگتي جي ڪلھي تي ھٿ ھڻندي چيو. جيڪو چرس ڀريل سگريٽ پيئڻ ۾ محو ھو. اھڙن عاشقن ۽ سندن سنگتين جو آستانو ٻھراڙين توڙي ننڍن شھرن جون اھي جھوپڙا ھوٽلون ھجن ٿيون. جتي ان قسم جي رشتي کي ھٿي ڏياريندڙ شاعريءَ واريون ڪيسٽون وڏي آواز ۾ وڄنديون رھن ٿيون.
ڇوڪراڻي سنگت يا ڇوڪري بازي ھاڻي رڳو دادو تائين محدود نه آھي ۽ نه ئي ڪڏھن ھئي، جيئن تاثر ڏنل آھي. ڇوڪرن جا عاشق يارو لنڊ، داد لغاري ۽ ميرپور ماٿيلي جي ھوٽلن تي به اڻ واقف سھڻن ڇوڪرن جا بل ائين بنا پڇا جي ڀرين ٿا جيئن ڪنڌڪوٽ ۽ ڪي اين شاھ جي آسپاس وارين ھوٽلن تي ڀرجن ٿا.. ”اھڙيون ھوٽلون ئي ان عاشقي جو مرڪز آھن جتي ڇوڪراڻي سنگت تي ناز ڪندڙ ماڻھو پنھنجي سھڻ رکيل ڇوڪرن سان ائين اچن ٿا. جيئن نيويارڪ يا لنڊن جي ريسٽورنٽن ۾ نوجوان پنھنجي گرل فرينڊز سان اچن ٿا.“ دادو جي ھڪ پڙھيل لکيل نوجوان چيو. سندس خيال ھو ته اھي ھوٽلون ئي چورن ۽ بدماشن جون بيٺڪون ثابت ٿين ٿيون ۽ ھو چپ چاپ چوري موٽائڻ جي خواھشمند ڀاڳين کي به اتي ئي اچڻ جو چون ٿا جتي ھو پنھنجي سھڻن سنگتين کي ملڻ جو ٽائيم ڏين ٿا. اھڙين ھوٽلن تي ٿيندڙ پھرين ملاقاتن ۾ سھڻن ڇوڪرن جي مٺائي، مائي، پڪوڙن ۽ چانھه سان خاطر تواضع ڪئي وڃي ٿي ۽ سنگت (ياري) رکڻ ۽ نه رکڻ بابت انھن ڇوڪرن کان راءِ ورتي وڃي ٿي. ڪيترا ڪاٽڪو ۽ ڏوھاري ماڻھو پنھنجيون دوستيون ۽ دشمنيون به انھن ڇوڪرن جي بنياد تي رکن ٿا. ”نبو سميت ڪيترائي ڌاڙيل ڄاڻي واڻي ننڍي عمر وارا ڇوڪرا اغوا ڪندا ھئا ۽ پسند اچڻ جي صورت ۾ ھو ڀنگ جا پيسا کڻي ايندڙ مائٽن کان الٽو پڇندا ھئا ته ھن ڇوڪري جا توھان گھڻا پيسا وٺندو؟“ ھڪ ڪاٽڪوءَ ٻڌايو.
ڏوھارين کان سواءِ ڇوڪراڻي سنگت جي ھيراڪ ماڻھن ۾ ماستر، سپاھي، تپيدار، ننڍا زميندار ۽ صحافي به اچي وڃن ٿا پر ڏوڪريءَ جي ان ٻاليشاھيءَ کي ڪيئن وسارجي جنھن غصي ۾ اچي پنھنجي رقيب کي چاقو ھڻي زخمي ڪيو ھو. اھي ٻئي ھڪ سھڻي ڇوڪري تي عاشق ھئا ۽ راجوءَ (ٻاليشاھي) پنھنجي رقيب کي ڀري بازار ۾ ان وقت چاقو ھنيو ھو. جڏھن ھو سھڻي ڇوڪري جي ڪلھي تي ھٿ رکي بيٺو ھو. بعد ۾ راجو نفسياتي مريض ٿي گدو بندر پھتو ۽ سالن تائين علاج ھيٺ رھيو. راجوءَ کان گھٽ چوٽ ميرپور ماٿيلي ڀرسان ويٺل ان زميندار کي به نه آئي ھئي جنھن زمين ۽ ٽريڪٽر ته وڪڻي ڇڏيو پر ڪارخانيدارن جو قرضي ٿي به ڇوڪرا پاليائين. ”منھنجو سھڻو (سنگتي) ھاڻي مھراڻ يونيورسٽي ۾ پڙھي ٿو. خرچ ته کيس سمورو پھچايان ٿو پر سندس ديدار ھاڻي صفا گھٽ نصيب ٿئي ٿو. ڇو ته ھو مھينن پڄاڻان صرف موڪلن تي اچي ٿو.“ گھوٽڪي جي ھڪ عاشق جيوڙي چيو.
چون ٿا ته گھوٽڪي ضلعي جي ڪجھه علائقن ۾ نسل در نسل عاشقي ھلي ٿي يعني جيڪڏھن ڪنھن خاندان جو ھڪ ڇوڪرو حسين آھي ته ان جي نئين ڄاول ڀاءُ جي وڏي ٿيڻ لاءِ ڪيترائي عاشق جيوڙا انتظار ۾ ھوندا ڇو ته کين پڪ ھوندي آھي ته اھو پڻ سھڻو ڇوڪرو ٿيندو. ”اسي واري ڏھاڪي ۾ ته اسان وٽ گھوٽڪي شھر ۾ به پيءُ پنھنجي خوبصورت پٽ کي موٽرسائيڪل تي صرف ان خواريءَ کان بچڻ لاءِ گڏ نه کڻندو ھو ته ڪٿي مٿس ڇوڪري بازي جو الزام نه لڳي.“ گھوٽڪيءَ جي ھڪ پڙھيل لکيل نوجوان ٻڌايو، جنھن کي ڊگري ڪاليج گھوٽڪيءَ جي ھاسٽل ۾ ڇوڪرن لاءِ گھڙي ايندڙ ڪاٽڪوئن وارا سڀ واقعا ياد آھن. سھڻا ڇوڪرا پنھنجي خرچ تي پاليندڙ عاشقن جيوڙا پنھنجي سنگتين جون سموريون فرمائشون پوريون ڪندا رھن ٿا. انھن جي خريداريءَ جي اھا ھڪ عجيب خاصيت آھي ته ھو ڪپڙا، رومال، ٽوپ ۽ بوٽ پاڻ ۽ پنھنجي سنگتيءَ لاءِ ھڪجھڙا ۽ ھڪ رنگ وارا وٺندا آھن.
ڇوڪراڻي سنگت جي پائداري لاءِ ڪجھه ھمراھ تعويذن جو به سھارو وٺن ٿا ڪجھه طاقت جو. ”تعويذن ۽ داٻي سان به ايترو اثر نٿو ٿئي جيترو پنھنجي اوبر کارائڻ ۽ پيارڻ سان.“ ڇوڪراڻي عشق جي ھڪ سينئر جيوڙي ٻڌايو. جيڪو چانھه يا پاڻي پيئڻ کان به اڳ ۾ اھو ڪوپ يا گلاس پنھنجي سنگتي حوالي ڪري کيس چوندو آھي ته ” سائين ڀلا ڪيوس حلال.“ ۽ ان ڇوڪري پاران ٻه ٽي ڍڪ ڀرڻ کان پوءِ اھا چانھه يا پاڻي ھو پيئڻ شروع ڪندو آھي. ڇوڪراڻي عشق ۾ مبتلا ماڻھن جي ”ھاٽ اسپاٽ“ شھرن ۾ ھوٽل مالڪ پنھنجن ھوٽلن تي بيرا پڻ موچاري شڪل وارا رکڻ کي ترجيح ڏين ٿا ته جيئن سندن گراھڪي گھٽ نه ٿئي. ڪنڌڪوٽ جي ڪؤڙي جھڙا جھونا به پنھنجي تر ۾ صرف ان عاشقي سبب مشھور آھن. ڪؤڙو آبپاشي کاتي ۾ داروغو آھي پر پنھنجي آفيسرن کان وڌيڪ چوڻ سھڻن ڇوڪرن جو مڃيندو آھي. چون ٿا ته ڪؤڙي جي ھڪ واھ تي ڊيوٽي لڳائي انجنيئر کيس پاپند بڻايو ته ڪنھن کي به پاڻي ناھي ڏيڻو. ھن واقعي به چڱن چوکن ماڻھن کي موٽائي ڇڏيو پر جڏھن حرفت سان ھن ڏانھن ڪجھه سھڻا ڇوڪرا موڪليا ويا ته ھن پاڻي سندن مرضيءَ موجب ڏئي ڇڏيو. چيو وڃي ٿو ته ھن پنھنجي زال به پيڪين پھچائي ھئي ته ھيءَ ڳالھه اسان کان زور آھي. ڪؤڙو اڃا تائين ان عارضي ۾ مبتلا آھي ۽ ڪنھن بس اسٽاپ تي بيھندي جيڪڏھن سندس نظر ڪنھن سھڻي ڇوڪري تي پئجي وڃي وئي ته ڀلي کيس ڪشمور وڃڻو ھجي پر ھو ان ڇوڪري پويان شڪارپور ڏانھن ھليو ويندو. اھڙن بي ضرر عاشقن جو تعداد تمام ٿوڙو آھي، جڏھن ته اڪثريت ان لالچ ۾ ھجي ٿي ته سھڻو سدائين سندن ڪڇ ۾ ائين ھجي جيئن خفتيءَ جي بغل ۾ ڪڪڙ ھجي ٿو. اھڙي عاشقي (عياشيءَ) جون اھي ڳريون قيمتون ادا ڪن ٿا. ”ڪھڙيون ٿو ڳالھيون پڇين، اسان ته سھڻن جا خرچ ڀري ڀري پنڻ جھڙا ٿي ويا آھيون. مڙئي لڳيءَ کي لعنت آھي نه ته ڀاءَ ويٺو آھين، ٿي اسان سان به ڏاڍي آھي.“ ڇوڪراڻي سنگت جي خرچ ۾ کھجي پيل ھڪ کلمک زميندار چيو. جنھن مٿان زرعي بئنڪ جي قرضن جي اوڳاڙي وارو بار به اچي سخت ٿيو آھي.
ڇوڪرن جي عاشقي جي ٽرمنالاجي جي ڄاڻندڙ ماڻھن جو چوڻ آھي ته ھن عشق جا سچا عاشق چرسي ۽ ڀنگوڙي (ڀنگ پيئندڙ) آھن جيڪي ڇوڪرن ۾ جنسي لالچ نٿا رکن ۽ صرف ديدار تائين پاڻ کي محدود رکن ٿا. ”چرس يا ڀنگ جو موالي عاشق اک اک ۾ ملائي ويٺو آھي ته وڏو سرور ۽ سڪون پيو وٺندو ۽ ان ڇوڪري مان اک ئي نه ڪڍندو.“ شڪارپور جي ھڪ ماستر ٻڌايو. سندس چوڻ ھو ته آفيمي عاشق ۽ ڊرائيور ڇوڪرن سان صرف جنسي لاڳاپا رکن ٿا ۽ انھن کي عشق جي چڻنگ هي خبر ئي ناھي.
ڇوڪراڻي سنگت واري دنيا ۾ گھمندڙ ڦرندڙ ڪردارن جي گھڻائي جيتوڻيڪ جنسي لاڳاپن کي اولين ترجيح نٿي ڏئي ۽ ڪجھه ڪيسن ۾ ته اھو آپشن ئي نٿو رکيو وڃي پر پوءِ به ڏينھون ڏينھن وڌندڙ اقليت اھڙن ماڻھن جي به آھي جن کي ڀرڀور معنائن ۾ ڇوڪري باز سڏيو وڃي ٿو. ”اھي ماڻھو گھڻو انتظار، ايلاز يا مھينن جا نخرا برداشت نه ڪندا آھن ۽ نه ئي وري سھڻي صورت ھنن لاءِ ڪشش جو باعث بڻجي ٿي. ھنن کي ته بس اھڙي ڇوڪري جي تلاش ھجي ٿي جنھنجي رضامنديءَ سان ھو پنھنجي جنسي بک ماري سگھن.“ ميھڙ جي ھڪ پڙھيل لکيل واپاريءَ چيو. اھي حيدرآباد جي اسٽيشن روڊ وارين ھوٽلن کان وٺي اسلام آباد جي پير وڌائي بس اسٽاپ تائين پنھنجي ھوس مارڻ لاءِ ڦرندا وتن ٿا. اھڙن ڇوڪري بازن کي ويجھرائي کان سڃاڻيندڙن جو چوڻ آھي ته اھڙن ڇورن جي شوقين مڙسن جون زالون پڻ کانئن عليحدگي اختيار ڪن ٿيون.
ڇوڪراڻي سنگت رکي پنھنجن عاشقن کان پيسا، ڪپڙا ۽ ٻيا سامان وٺندڙ ڇوڪرن جي گھڻائي سماج جي اھڙي ھيٺيئن طبقي سان واسطو رکي ٿي جنھنجي والدين لاءِ پرائمري کان پوءِ ٻارن جي تعليم جاري رکڻ ڏاڍو ڏکيو ٿي پوندو آھي ۽ ھو کين چائلڊ ليبر طور ڪٿي نه ڪٿي ڀرتي ڪرائڻ چاھيندا آھن، جنھنڪري اھڙي طبقي جا سھڻا ڇوڪرا عاشق جيوڙن جي آسرن، ڏٽن ۽ صلاحن جي ڄار ۾ آسانيءَ سان اچي وڃن ٿا. ”منھنجو سھڻو مون وٽ آھي ته موٽر سائيڪل تي به گھمي ٿو ۽ ڪڙاھي گوشت به کائي ٿو. گھر ويندو ته اتي ڇا اٿس؟ اھا ئي لسي ماني.“ ميرپور جي ھڪ مغرور عاشق چيو. پر جڏھن اھي ئي عاشق وچولي طبقي (جيڪي ننڍن شھرن جا اپر ڪلاس ھجن ٿا) جي ڪنھن ڇوڪري کي تنگ ڪن ٿا ته معاملو جھيڙن تائين پھچي وڃي ٿو. ڪجھه ڪيسن ۾ ته شريف مائٽ وڏي آزار ۾ ھجن ٿا. ”روز نوان جھيڙا ۽ نوان ڦڏا لڳا پيا آھن. ڇوڪرن کي ڪاليج ۾ ۽ شھر جي ھوٽلن ۾ تنگ ڪيو ٿو وڃي. ھاڻي ته سوچيان پيو ته انھن کي شھر کان ٻاھر پڙھائڻ لاءِ موڪليان پر مالي حالتون اھڙيون ناھن ڇا ڪريان ؟“ بادھ جي ھڪ سرڪاري ملازم ۽ ٻن پٽن جي پيءُ چيو.
ڇوڪراڻي سنگت واري موضوع کي سنڌ اندر گھڻي وقت تائين بندش پيل سمجھيو ويو، جنھن ڪري ان جي سببن ۽ نقصانن تي ڪا تحقيق نه ٿي سگھي آھي پر سوشيوسائيڪالاجي جي ھڪ شاگرد جو چوڻ ھو ته ”عورتاڻي عشق ۾ ڪارو ٿي مرڻ واري ڊپ ماڻھن کي ھن سولي متبادل طرف آندو، جتي ھو سرعام پنھنجي محبوب سان ٻانھن ٻانھن ۾ ڏئي گھمي ڦري سگھن ٿا“ پر ڪيترائي پڙھيل لکيل ماڻھو سندس ان راءِ سان اختلاف رکندي چون ٿا ته ”ٻھراڙين ۾ ڪارنھن جا قتل ٿيڻ باوجود عورتاڻي عشق ۾ گھٽتائي نه ٿي آھي ۽ نه ئي انھن سماجن ۾ ماڻھن ھم جنس پرستي ترڪ ڪئي آھي جتي جنسي آزادي مليل آھي.“ ڇوڪراڻي سنگت واري بيماريءَ ۾ ورتل ماڻھن کي ويجھي کان ڏسندڙ ماڻھن جي راءِ آھي ”ھيءَ ته ھم جنس پرستي به ناھي، ائين لڳي ٿو مڙئي عاشقي جي ”ٺرڪ“ پوري ڪرڻ ۽ ساڻن مقابلو ڪندڙن کي ساڙ ۾ ساڙڻ لاءِ ھو اھڙا سڀ سانگ رچائين ٿا، جيڪي شايد ڪنھن ٻئي سماج ۾ ملڻ مشڪل ھجن.“ ”سموريون انساني آزاديون ماڻيندڙ ماڻھو يا ته سڌو سڌو جنسي مفاد جي ڳالھه ڪن ٿا يا پري ٿي وڃن ٿا، ھنن وانگر ٿورو ئي خرچ ڀري پاڻ کي اھڙي معاشقيءَ۾ ڪنگال بڻائين ٿا، جنھنجو ڪو حاصل مطلب ئي نه نڪري.“ ھڪ نوجوان ڇوڪراڻي سنگت تي طنز ڪندي چيو، جيڪا اڃا تائين سنڌ ۾ رائج به آھي محبوب به سمجھي وڃي ٿي ۽ مبھم به آھي.