ڪارنھن جو ڪاروبار
ان ڳوٺ ۾ ان رات مائٽاڻي سرڪل ۾ اڻوڻندڙ چاليھن سالن جي عورت ان نوجوان واپاريءَ سان ڪارنھن جي الزام ھيٺ قتل ٿي ھئي. ۽ سندس وڏڙن ان مامري کي ائين منھن ڏنو ته قرض سمورو ڏنڊ ۾ معاف ڪري ان ڌر سان مائٽاڻو ۽ قرضداري وارو رستو ئي ختم ڪري ڇڏيو. جيتوڻيڪ ڪارنھن ھيٺ قتل ٿيل قتلن خاص ڪري عورتن جون خبرون روز اخبارن ۾ پڙھيون وڃن ٿيون ۽ ڪنھن حد تائين اعتبار به ڪيو وڃي ٿو ته ان قسم جي واقعن ۾ واڌ اچي وئي آھي پر ڪچي وارن علائقن ۾ رھندڙ نام نھاد غيرتي پوڙھن کي اھڙن واقعن تي ڏاڍي ڪاوڙ وٺي ٿي. ھو اھڙن علائقن ۾ رھن ٿا جن جي آسپاس اردو محاوري جيان آئي دن اھڙا واقعا ٿيندا رھن ٿا ۽ انھن جي پسمنظر جي به کين پروڙ ھجي ٿي. لاڙڪاڻي جي اھڙي ئي غيرتي پر کلمک پوڙھي جو چوڻ ھو ته، ”ماحول گھڻو مٽجي ويو آھي. حقي قتل ته ڪو ڪو ٿئي ٿو ناحقي واقعا وڌي ويا آھن.“ ھن پنھنجي ڳالھه ۾ اھو به واڌارو ڪيو ته اصل ڪارن ۽ ڪارين جي چونڊ ڪبي ته ڪارتوس ئي کٽي پوندا. بھرحال ان پوڙھي جي راءِ سان ڪير سھمت ٿئي ٿو يا نه پر واقعن پويان اصل ڪارڻ ڳوليندڙن کي اھا پروڙ آساني سان پئجي ويندي ته ڪارنھن جو الزام اڄڪلھه ڪھڙي نه گدلي ڪاروبار جو نالو بڻجي پيو آھي. ان ڪاروبار ۾ رڳو قرض واري رقم ئي معاف نٿي ڪرائي وڃي پر بي رحميءَ سان قتل ڪيل عورتن جي خون بھا به وڏي بيشرمي سان روڪ رقم طور ورتي وڃي ٿي. ان ڪارنھن جي ڪاروبار جو وڌيڪ اونداھو پاسو تڏھن به سامھون آيو جڏھن گھوٽڪي ڀرسان ڇوڪراڻي سنگت جي تڪرار تان ٿيل قتل ڪيسن مان پنھنجو سر بچائڻ خاطر ھڪ ھمراھ پنھنجي شريف ڀاڄائيءَ کي ان ئي ڏينھن قتل ڪيو جنھن ڏينھن رستي ۾ ان ھمراھ کي قتل ڪيائين، جيڪو سندس سھڻي ڇوڪري جو تازو سنگتي ۽ سندس رقيب ٿي پيو ھو. اھڙي ڪاروبار کي وڏي ۾ وڏي ھٿي اھي راڄوڻي فيصلا قانوني رليف ڏين ٿا جن جي تحت ھو پنھنجي غيرت تڪڙ ۾ ثابت ڪري وڃن ٿا. اھي فيصلا ائين ٿين ٿا جيئن راڌڻ جي ٽيليفون آپريٽر جي 9 مھينا اڳ ٿيل قتل جو فيصلو ھڪ پ پ اڳواڻ (جيڪو ھاڻي سردار به سڏرائي ٿو) ڪري ڇڏيو. ان فيصلي ۾ فريادي ڌر کي قتل ڪيس واپس وٺڻ ۽ الزام ھيٺ آيل ڇوڪريءَ کي طلاق ڏيارڻ جا فرمان جاري ٿيا. ”اھڙا فيصلا انڪري به تڪڙ ۾ ڪرائي ھرڪا ڌر جان آجي ڪرائڻ چاھي ٿي جو کين وڏي ۽ سالن تائين ھلندڙ خونريزي ۾ خطرو رھي ٿو.“ شڪارپور جي ھڪ مناسب حد تائين پڙھيل لکيل ھمراھ چيو، جيڪو پير ڳوٺ ڀرسان معصوم ٻارڙن ۽ عورتن سميت ٿيل ڇھن قتلن جي خبر پڙھيو ويٺو ھو جنھن ۾ ان بي رحم ڪاروائيءَ جو ڪارڻ ڪجھه مھينا اڳ ٿيل ڪارنھن وارو معاملو ٻڌايو وڃي ٿو.
ھاڻي جڏھن مرد کي مرد سان ڪارو ڪري مارڻ جا واقعا به رپورٽ ٿيڻ لڳا ته ڪيئن نه ڪشمور ويجھو پيءُ پنھنجي پٽ کي ڪارنھن جي الزام ھيٺ ماري سندس سسي کڻي فرار ٿي ويو يا ڪجھه مھينا اڳ شڪارپور جي ڳوٺ ”گھر پنھنجا“ ۾ ڀائرن غيرت اچي ڌنار ڀاءَ کي قتل ڪري ڇڏيو. ڪارنھن وارو معاملو سنڌ لاءِ ڄڻ ته ڪاريھر نانگ وانگر ڪر کڻي بيٺو آھي. سوال اھو آھي ته ان کي اين جي اوز جي واويلا منھن ڏيئي سگھندي يا مانيٽرنگ راند کيڏندڙ حڪمران؟ ڪجھه پڙھيل لکيل ماڻھن جو ته اھو خيال آھي ته عورتن جي حقن جي پاسداريءَ جا پوسٽر کڻي ھلندڙ اھي اين جي اوز به ان ڪارنھن جي ڪاروبار ۾ شريڪ آھي جنھن جي راڳڻي ڳائي ھو لکين روپيا ڪمائي رھيون آھن. پر چپ چورڻ کان سواءِ ھنن ڪڏھن به ڪو اھڙو ڪيس ھٿ ۾ نه کنيو آھي جنھن سان ڪارنھن واري مامري کي رڳو اخلاقي شڪست به اچي سگھي ھجي. ”ايمانداري سان چوان ٿو ته سموريون اين جي اوز جيڪي عورتن سميت انساني حقن جون دعويدار بڻيل آھن. اھي صرف ڇھن مھينن جي پنھنجي پنھنجي ڪانفرنسن، سيمينارن ۽ گڏجاڻين جي بجيٽ بچائي ڏين ته ھو سنڌ ۾ اھڙو ادارو نه رڳو قائم ڪري به ھلائي به سگھن ٿيون جتي ڪارنھن جي ستايل عورتن کي سڪون، تحفظ ۽ مالي سھائتا ملي پوي.“ اين جي اوز جي ڪلچر کان چڱي ريت واقف ھڪ مڊل ڪلاسي ھمراھ چيو. سندس ڳالھه ۾ واڌارو ڪنھن ٻئي ھينئن ڪيو ته اين جي اوز ذريعي جيڪڏھن ڪاڇي، شھدادڪوٽ يا ناري جي ڪا ڇوڪري اسلام آباد، ڪوھ مري ۽ ڪراچي گھمي ڦري ۽ ھوٽلن تي ترسي اچي ٿي ته سٺي ڳالھه آھي پر سندس جان وري به ڪارنھن جي تلوار کان آجي ناھي ڇو ته ھوءَ اھڙي سماج ۾ رھي ٿي جتي اردگرد اھو قاتل ڪلچر حاوي آھي. قانوني توڙي راڄوڻي طور کيس ڪو تحفظ ناھي. اين جي اوز ان تحفظ جو بندوبست ڪن نه ته اھي محدود دائري ۾ ئي ”شعور ڦھلائينديون“ رھنديون ۽ سنڌ جون عورتون ناحق قتل ٿينديون رھنديون. جيئن ڪنھن زماني ۾ ھڪ شاعر چيو ھو ته ”سنڌ وڏو واپار... “ يعني سنڌ جو نالو کڻي کڻي ان کي ڪير به ڪيترو ڪيش ڪرائي سگھي ٿو. ائين ئي اڄوڪي سنڌ جو منظر نامو ڏسي چوڻو پوي ٿو ته ”ڪارنھن“ وڏو ڪاروبار بڻيل آھي. جنھن کي جيترو عقل سمجھه آھي اھو ان کي ايترو ئي ڪيش ڪرائي سگھي ٿو. ڪو پنھنجي سر بچائڻ لاءِ، ته ڪو پنھنجو قرض لاھڻ لاءِ ڪو وري پنھنجي پيٽ ڀرڻ ۽ سماجي رتبو وڌائڻ لاءِ ڪارنھن کي استعمال ڪري رھيو آھي. جنوني ۽ بيرحم انسانن سنڌ کي ڪيئن نه ڪٻاڙ خانو بنائي ڇڏيو آھي. جنھن جي ذري پرزي مان ”ماڊرن“ ماڻھو عجائبات ڳولي ڳولي ڪڍن ٿا. ڪٿان ڪارين جو ڪوٽ ٿو لڀجي ته ڪٿان وري ڪارين جو قبرستان برآمد ٿي عالمي ميڊيا تي مقامي ماڊرن ماڻھن جي مھربانين سان فليش ٿئي ٿو.
اھڙي ماجرا ڏسي دل چوي ٿي ته ان پڙھيل لکيل چرئي دوست جي سوال ۾ گم ٿي وڃجي ته سنڌ ۾ ڪارنھن جو رواج نه ھجي ھا ته جنوني جاھل ماڻھن ۽ اين جي اوز وارن کي پنھنجو ڪاروبار ھلائڻ لاءِ آخر ڪھڙو اشو ھٿ اچي ھا؟.