عشق جو يارو، درازن ۾ عجب اسرار ھو!
ماڻھو صحن ۾ لڳل ان خوبصورت علم پاڪ جي ديدار ڪرڻ لاءِ به ترسي پيا ھئا جيڪو لاڙڪاڻي مان سچل جي ھڪ مريد اچي لکين روپيا خرچ ڪري جوڙايو ھو. ”پر ھي پٺاڻ به ته پنھنجي طرز سان سچل کي ڀيٽا ٿا ڏين.“ اسان جي ھڪ ساٿيءَ صحن ۾ پٺاڻن جي روايتي ڊانس ڏانھن ڏسندي چيو. اھو سڀ ڪجھه صحن ۾ ٿي رھيو ھو جتي ”آيا مک ويکڻ“ کان وٺي ”ڪلنگي واليا“ تائين صوفين جا آلاپ، ناچو ڇوڪرن جي ٽولين کان پٺاڻن ۽ موالين تائين آيل ماڻھو ڦھليل ھئا. روضي طرف وڃڻ لاءِ اڳتي وڌياسين ته روضي جي اندروني در اڳيان پنجاب کان آيل ٽولو ٻه وڏا دھل ۽ ٻيا ساز وڄائي نج ڀنگڙو مچايو بيٺو ھو. روضي ۾داخل ٿيڻ ۽ ٻاھر نڪرڻ لاءِ ٻه در آھن پر ان رات عقيدتمند ٻنھي درن مان اچڻ توڙي وڃڻ واري مشق ڪري رھيا ھئا. اسان جتي بوٽ لاٿا اتي ماڻھو قبرن جي سنھن سيمنٽ وارن ٻنروڙن کي نه رڳو پاڻ پر ٻارين ٻچين ستا پيا ھئا. سيرانديءَ کان ٻه وڏا پنجابي دھل وڄڻ جي باوجود ھڪ عورت لوئي ويڙھيو ستي پئي ھئي جنھجي ڳچيءَ ۾ پيل تعويذ سندس اکين وٽ اچي ويو ھو. روضي اندڙ گھڙڻ سان حيرانگي انڪري وڌي وئي جو تمام سوڙھي ڪمري ۾ ننڍيون وڏيون ٻارھن قبرون ڦھليل ھيون. ھڪ ھڪ ماڻھو مشڪل سان گذرڻ جيتري جاءِ قبرن جي چوڌاري بچيل ھئي. جتان زيارتي ھڪٻئي جي مٿان چڙھندا صلواتون پڙھندا ۽ گنبذ ۾ اڃا به وڌيڪ گونجندڙ حيدري نعرا ھڻندا ھڪٻئي کي ٻاھر ڌڪيندا رھيا. روضي جو گنبذ جيترو ٻاھران خوبصورت نظر اچي رھيو ھو اھا ڪشش اندر واري سوڙھ ختم ڪري پئي ڇڏي. روضي اندر سچل جو ڪو ڪلام لکيل نظر نه آيو صرف چار ڪلاڪ لڳل ھئا، شايد سچل کي گلن جي گھڻين چادرن سبب سڃاڻي ورتو. ھونئن ھر قبر جي آڏو ھڪ اسٽيل جي شناختي تختي به لڙڪيل ھئي. ٻاھر اچي حيرانگيءَ مان اندر رش ڪندڙ ماڻھن کي ڏسندي نانڪ ٻڌايو ته پنجاب جي اڳوڻي وڏي وزير غلام حيدر آرائين سنڌ جي اوقاف کاتي کي روضي جي حدن جي واڌاري ۽ سينگار لاءِ لکين روپيا ڏنا ھئا پر اھو ڪم اڌ ۾ بند ڪري ٺيڪدار ئي ڀڄي ويو.
صحن ۾ ئي ڪتابن جو ھڪ اسٽال به لڳل ھو پر ماڻھن جي رش پڪوڙن ۽ کنڊ سوجيءَ واري مٺائي تي ھئي. پنھنجي محبوبن لاءِ ڪوڙيون منڊيون، راڪيٽ ۽ ٻانھونٽا سوکڙيون ڪري وٺندڙ نوجوانن کي تڪيندا اسان اچي ان ميجڪ شو وٽ پھتاسين جتي پردي اندر فنڪارائن جي ڊانس سميت مختلف آئٽمز پيش ڪيا پئي ويا. اتي ئي بيٺا ھئاسين ته ”تنھنجو ديش منھنجو ديش“ جا نعرا ھڻندا لطيف يونيورسٽي جا شاگرد اچي ان شو ۾ مفت داخل ٿيڻ لاءِ زور ڀرڻ لڳا. اھو شو ڏسڻ لاءِ رينجرز جا ھٿياربند اھلڪار به پھچي چڪا ھئا، وڏي گوڙ گھمسان کان بچڻ لاءِ شو جي منتظمين شو جي خاتمي جو اعلان ڪيو. ڀرسان ئي موت جي کوه وٽ چلڪڻا ڪپڙا پائي ڊانس جي نالي ۾ تختا ڀڃيندڙ نينگريون به ھڪ عدد ڇوٽو مشڪري سميت محو رقص ھيون. ڪجھه ساٿين جي دل ڏاڍو رڪجڻ لاءِ چيو پر اسان جي گروپ ڪمانڊر اڳتي ھلڻ تي اسرار ڪيو. اداڪارئن جا فوٽو وٺندڙ ۽ انھن سان گڏ فوٽو ڪڍرائيندڙ نوجوانن کان ٿيندا اچي ھڪ اھڙي محفل ۾ پھتاسين جيڪا نيم سرڪاري پئي لڳي. گيٽ تي ٻه ھٿياربند اندر ايندڙ کي ڊسپلين لاءِ چئي رھيا ھئا. وڏي شامياني اندر سرڪاري محفل کان الڳ مچايل مانڊاڻ شايد ھن سال ئي ٿيو ھو. ان صبح ئي درگاه درازا شريف جي ويسٽرنائيزڊ سجاده نشين سخي قبول محمد سرڪاري تقريبن جو اڻ اعلانيل بائيڪاٽ ڪيو ھو. ليڊي ڊائنا جي ڊزائينر کان ٽاءِ گھرائڻ واريون ڳالھيون ڪندڙ ۽ تازو فاروق لغاريءَ واري ملت پارٽي ۾ شامل ٿيندڙ ان سجاده نشين جڏُھن گورنر جي عيوضي دوست محمد فيضي کي اچي روايتي گيڙو پٽڪو نه پارايو ھو ته سندس بائيڪاٽ واريون خبرون ڦھلجي ويون ھيون ۽ ھاڻي رات واري محفل ۾ ھن سرڪاري ڪانفرنس کان الڳ ھڻائي ماڻھن جي ان خيال کي ڄڻ ته پختو ڪيو ته ھو سچل بابت سرڪاري تقريبن جو بائيڪاٽ ڪري ٿو. سندس شامياني ۾ ماڻھن کي مٺايون ۽ چانھيون پيش ڪيون پئي ويون. ھوڏانھن سرڪاري تقريب پڻ پوليس لٺيون ھڻي ڦٽائي ڇڏي ھئي. اسان سميت ڪيترن ئي ڪارڊ ھولڊرن کي پوليس اندر ڇڏڻ کان نابري واريندي ڌمڪي ڏني ته گيٽ کان ھٽي پري ٿيو نه ته لٺيون وسنديون ته ھڪ به نه بيھي سگھندو. اسان پنھنجا پٽڪا ڊاھي حليو تبديل ڪري صحافتي داٻا ڏيئي جڏھن اندر داخل ٿياسين ته سپاف ۽ جساف ڇوڪرن وچ ۾ نعريبازيءَ جي مقابلي کانپوءِ پوليس سانوڻيءَ جي مينھن وانگي جڏھن لٺين جو وسڪارو لائي ڏنو ته ڪيترائي ماڻھو زخمي به ٿي پيا. ”ھي سچل جي درگاه آھي جتي سرڪار راڳ ٻڌڻ لاءِ آيلن مٿان به لٺيون وسائي.“ ھڪ پانڌيئري چيو. جڏھن سرڪاري محفل ۾ مزو نه ڏٺوسين ته ڪنھن دوست اطلاع ڏنو ته ”ھن سال عابده پروين، علڻ فقير ته آيا آھن پر اھو شمن ميرالي به ڪنھن محبوب جي منع ڪرڻ سبب رڪجي پيو آھي، جنھن کي سچل ايوارڊ ڏنو پئي ويو“ ھن ٽوڪ واري انداز ۾ چيو”گذريل سال واقعي شمن ميراليءَ ئي سچل کي گھڻو ڳايو ھو اھو ئي حقدار ھو ايوارڊ جو.“ اسان گرم ڦلن جون ٻوريون ڀرائي کائيندا اچي ٻلھڙجيءَ وارن زائرين جي مئخاني تي پھتاسين جتي استاد گلزار علي ڪجھه ڪلاڪن کان ڳائي رھيو ھو. ”گذريل سال جيان ھن سال برسات ته نه پئي آھي پر چنڊ به الاءِ ڇو شرمائي ڪڪرن ۾ لڪندو ٿو وتي“ ھڪ دوست چيو. ان مئخاني تي سنڌ جو ذھين شاعر ۽ صحافي انور پيرزادو به سرور وٺندي نظر آيو ته لطيف جو حافظ لطف به ڪنھن ڪنڊ ۾ ليٽيل ھو. باه جي مچ تي اھا تنوار ھلندي رھي. اسان جڏھن ٽانگي تي چڙھي ٿڌ ۾ سرور جي فريز ٿي ويل وارن کان آجي مٽي تي ڀوڳ ڪندا راڻيپور موٽياسين ته ميلي وارن ميدان کان وڏي آواز ۾ ”دل بنگلو گھري ٿي“ وارو بازاري ڪلام ڪافي پنڌ تائين اسان جو پيڇو ڪندو رھيو. ان گھڙي مون کي ڪھاڻيڪار دوست جي فينٽسي ياد پئي ته واقعي اڄوڪو ڏينھن سچل ڪنھن ويرانيءَ ۾ گذاريو ھوندو ته جيئن درازن ۾ ڀلي سرڪار، سياست ۽ ٽرڙ پائيءَ کي جلوا ڏيکارڻ جو موقعو ملي. سچل جي ھڪ عقيدتمند چيو ته ”سال ۾ ھڪڙو ڀيرو ھڪڙو ڏينھن ئي ميلو مچي ٿو ته ھاڻي سرڪاري پروٽوڪول ۽ سياستون ان کي به ڦٽائي ڇڏيندا.“ درازن ۾ عجب اسرار ھو. سوال وري به اھو رھجي وڃي ٿو ته ڇا سخي ۽ سرڪار اھو اسرار قائم رھڻ ڏيندا؟