محبتن جو سفير
سال 1987ع ۾ جڏهن مون سنڌي ادب پڙهڻ شروع ڪيو، ته شايد پهريون ڪتاب سائين الطاف شيخ جو سفرنامو هو ۽ پوءِ هڪ ٻئي پٺيان سندس جيڪي سفرناما مارڪيٽ ۾ ايندا هئا، نهايت شوق سان پڙهندي هيس ۽ جڏهن ڪتاب هٿ ۾ کڻندي هيس ته اڌ ۾ ڇڏڻ تي دل نه چوندي هئي. الطاف شيخ جي سفرنامن ۾ حقيقت پسنديءَ سان گڏ اهڙي رنگين فينٽسي هوندي هئي، جيڪا پڙهڻ تي مجبور ڪندي هئي. شايد اِها ئي خاص ڳالهه آهي جو الطاف شيخ جا سفرناما وڌيڪ پڙهيا وڃن ٿا ۽ هڪ وسيع حلقو آهي، جيڪو نه صرف هن سان محبت ڪري ٿو، پر سندس ڪتابن کي به دل ۾ جاءِ ڏئي ٿو. ڪنهن ماڻهوءَ جي ايتري عوامي سڃاڻپ ئي ان جي مقبوليت آهي.
الطاف شيخ جي سفرنامن ۾ پنهنجائپ واري سادي سلوڻي ٻولي به پڙهندڙ کي پنهنجي طرف نه فقط ڇڪي ٿي، پر مڪمل گرفت رکي ٿي. نيون نيون ڳالهيون ۽ انوکا واقعا ڏئي، هو اسان کي گهر ويٺي دنيا جو سير ڪرائي ٿو. اهڙي خوبصورت منظر نگاري، ڄڻ اسان به ساڻس گڏ گهمون پيا.... ۽ اها سفرنامي جي خاص خوبي هوندي آهي، ته هو پڙهڻ سان گڏ توهان کي اهو منظر اکين آڏو پسائي. مون الطاف صاحب جا ڳچ ڪتاب پڙهيا آهن، جن ۾ سفر دوران پيش آيل واقعن يا حالتن جو بيان ته آهي ئي، پر ان سان گڏ ان مقام جي تاريخ جو احوال پڻ مفصل طور ڏنل آهي. الطاف صاحب جو هر سفرنامو پنهنجي بيان ۾ هڪ ترتيب، نفاست ۽ شائستگيءَ جو مظهر ۽ دلچسپيءَ جو سامان پڻ مهيا ڪندڙ آهي. سندس سفرنامن ۾ اهي سڀ لوازمات موجود آهن، ان ڪري پڙهندڙ جڏهن پڙهي ٿو ته ان مان پورو حِظُ ته حاصل ڪري ٿو، پر معلومات پڻ پرائي ٿو.
سنڌ شعور جو محور رهي آهي، جنهن ۾ ڪيترائي تخليق جا روشن سج وقت به وقت پنهنجي سهائيءَ سان نمودار ٿيندا رهيا آهن ۽ تاريخ جي سيني تي ڏات جي آڱرين سان اڪرجڻ لڳا آهن. جن جي وضاحت ’وقت‘ پنهنجي ئي واتان ڪرڻ لڳندو آهي. ليکڪ ڪوئي به هجي هو، انهن پرڏيهي پکين جيان هوندو آهي، جيڪي پرڏيهي پکي ڪنهن به ٻي ڏيهه ويندا آهن، ته اتي جيڪو قرب پسندا آهن، اهو حال پنهنجي ديس وڃي ٻين سانگين ساڻ اوريندا آهن. ليکڪ وٽ صرف محبت جو ڀاڱو سبيل هوندو آهي. اهڙين ئي محبتن جو سفير اسان جي سنڌ جو معروف ليکڪ سائين الطاف شيخ پڻ آهي، جيڪو هن وقت تائين بنا ساهيءَ جي سفر ڪندو رهي ٿو. جسماني به ته سوچ ۽ فڪر جو به. پنڌ ڪندي ٿڪيو ڪونه آهي، انهن پکين جيئن...... جنهن ملڪ ۾ ويو، اتان جو قرب، محبت، ثقافت، سماج قانون سڀ جو سڀ پنهنجن سفرنامن جي ڪتابن ۾ اظهاري، سُتن کي سُرت ڏيندو رهي ٿو.
سٺي ڳالهه اها آهي ته الطاف شيخ صاحب جا ڇپيل ڪتابي صورت ۾ سفرناما سنڌي اخبارن ۾ ڇپبا رهيا هئا، جن کي عام ماڻهو هفتيوار پڙهندو رهندو هو. پر خبر ناهي اهو سلسلو ڇو بند ٿيو!؟ مون کي الطاف شيخ ۾ قوم جو درد محسوس ٿيندو آهي. کيس سنڌ جي تعليم جو وڏو فڪر رهندو آهي. اهائي سچي قلمڪار جي سڃاڻپ آهي ته هو پنهنجي ديس جي آئيندي کي سنوارڻ جي ڪوشش ڪندو رهندو آهي.
منهنجي لاءِ اهو اعزاز آهي جو الطاف شيخ جي ڪتاب تي چار سٽون لکي رهي آهيان. الطاف شيخ جي سفرنامن جي اها به هڪ خوبي آهي ته بنا تصويرن جي به جيڪڏهن سندس لکڻيون پڙهبيون ته انهن ۾ پڙهندڙن کي خيالي تصويرون ذهن ۾ اڀري اينديون، اها ئي سفرنامي جي سوڀ آهي ته پڙهندڙن کي منظرن ۾ محو ڪري ڇڏي. اهي سارا گڻ الطاف شيخ جي سفرنامن ۾ ملن ٿا.
مون کي پڪ آهي ته الطاف شيخ صاحب جي اڳوڻن ڪتابن جيان هيءُ ڪتاب پڻ ڪارج ڀريو ثابت ٿيندو.
فرزانه شاهين
ڪراچي