جپانين جو مسلمانن سان واسطو (عمر ياما اوڪا ۽ عمر ميتا )
بهرحال چين ۾ اسلام اچڻ بعد انڊيا ۽ انڊونيشيا ۾ آيو. مٿي اتر ڏي يعني جپان ڏي يڪدم نه آيو، جو وچ تي فلپين ٿو اچي، جتي اسپين وارن جو قبضو هو ۽ جيڪي اسلام جي سخت خلاف هئا، جو مسلمانن هنن جي ملڪ (اسپين) ۽ پورچوگال تي سوين سال حڪومت ڪئي هئي. جپان وارن اسلام توڙي ان کان آڳاٽي مذهب عيسائيت کي قبول ڪرڻ ۾ دلچسپي نه ٿي ورتي جو هو ٻڌ ڌرم ۾ چڱيءَ طرح رڱيل هئا، سو هنن مذهب جي باري ۾ ٻي ڪنهن جي ڳالهه نه پئي ٻڌي. جپانين پنهنجو پاڻ کي دنيا کان اهڙو ته الڳ ٿلڳ ڪري رکيو هو، جو نَڪي هو ٻاهر پئي نڪتا نه وري هنن ڪنهن کي پنهنجي ملڪ ۾ گهڙڻ پئي ڏنو. سندن ملڪ پاڪستان، افغانستان چين يا ملائيشيا وانگر به نه آهي، جو پاڙي وارا ملڪ بارڊر ٽپي هنن جي ملڪ ۾ داخل ٿي سگهن. جپان جو سڄو ملڪ ٻيٽن جو جهڳٽو آهي، جنهن جا ڪنارا سخت کاڌل آهن ۽ جپان جي اردگرد شروع کان لڳندڙ سخت طوفانن ۽ سونامين، ڌارين کي تيستائين همت نه پئي ڏياري جيسين اڳيان هلي دنيا ايڏي ترقي ڪئي جو پاڻيءَ جا جھاز لوهه جا ٿيا ۽ ڪَلَ (انجڻ) تي هلڻ لڳا. پوءِ جپان ۾ پهريان مسلمان ملئي خلاصي هئا، جيڪي انگريزن ۽ ڊچن جي جھازن تي آيا. ملايا (اڄ واري مغربي ملائيشيا) تي انگريزن جو قبضو هو ۽ جاوا سماترا (انڊونيشيا) تي ڊچن جي حڪومت هئي. انهن ٻنهي ملڪن جا ماڻهو دراصل ملئي نسل جا مسلمان آهن، جيڪي ملئي ٻولي ڳالهائين ٿا. پوءِ اها ٻي ڳالهه آهي ته انڊونيشيا جا ماڻهو ان کي ”بھاسا انڊونيشيا“ سڏين ٿا ته ملائيشيا جا ماڻهو ”بھاسا ملائيشيا“. سو اهي شروع جا ملئي ماڻهو جيڪي جپان آيا پئي، اهي ملائيشيا جا به هئا ته انڊونيشيا جا به ۽ اهي اوڻهين صديءَ جي به آخري سالن ۾ آيا، جڏهن جپان وارن ڌارين جي اچڻ تان پابندي هٽائي.
جھازن تي ايندڙ ملئي خلاصين بعد، جپانين جو جن ٻين مسلمانن سان واسطو پيو، اهي ترڪ هئا. 1890ع ۾ ترڪيءَ جي سلطنت عثمانيه وارن جپان سان سٺا تعلقات ٺاهڻ لاءِ پنهنجي نيويءَ جو ”ارطغرل“ نالي جھاز جپان موڪليو جيڪو واپسيءَ تي سخت طوفان لڳڻ ڪري 16 سيپٽمبر 1890ع تي جپان جي ڪناري وٽ ئي ٻڏي ويو. ان جھاز ۾ 609 جي لڳ ڀڳ ماڻهو هئا، جن مان 540 ٻڏي ويا.
پهريون جپاني، جيڪو جپان کان حج تي ويو، اهو ”ڪوٽارو ياما اوڪا“ هو، جنهن جي ممبئيءَ ۾، 1909ع ۾ روس ۾ جنم وٺندڙ ليکڪ عبدالرشيد ابراهيم سان دوستي ٿي هئي ۽ هن جي رهنمائيءَ ۾ اسلام قبول ڪيو هيائين ۽ پنهنجو نالو ”عمر ياما اوڪا“ رکرايائين. هن کي ترڪيءَ جي ”سلطان عبدالحميد (ٻئي)“ طرفان ٽوڪيو ۾ مسجد ٺهرائڻ جي اجازت ۽ مدد ملي. اهڙيءَ طرح 1938ع ۾ ٽوڪيو ۾ مسجد ٺهي راس ٿي.
هونءَ جپان ۾ صحيح طرح مسلمانن جي ڪميونٽي لائيف ان وقت کان شروع ٿي، جڏهن پهرين جنگ عظيم دوران روس ۾ آيل بولشيوڪ انقلاب ۾ سوين مسلمان ترڪ، ازبڪ، تاجڪ، ڪرغز ۽ ڪذاخ پناهگيرن روس ڇڏي اچي جپان ۾ پناهه (Asylum) ورتي ۽ جپان جي مختلف شهرن ۾ رهي پيا. انهن سان ميل ملاقاتن ڪري ڪيترا ئي مقامي جپاني مسلمان به ٿيا. پوءِ جڏهن مسلمانن جو تعداد وڌيو ته ڪيتريون مسجدون ٺهي ويون. سڀ کان اول ۽ اهم مسجد ڪوبيءَ واري آهي، جيڪا 1935ع ۾ ٺهي ۽ اڃان تائين قائم دائم آهي. کيس ڪوبيءَ واري خطرناڪ زلزلي ۾ به نقصان نه رسيو. اڄ ڪلهه جپان ۾ ٽيهه چاليهه کن هڪ ماڙ مسجدون آهن ۽ اهڙيون سئو کن يا ان کان به مٿي هڪ ڪمري جون ننڍيون مسجدون آهن، جيڪي هتي ”مصلا“ سڏجن ٿيون.
پهرين جنگ عظيم دوران (جنهن ۾ جپانين چين ۽ ڏکڻ اوڀر ايشيا تي حملو ڪيو) ڪيترائي جپاني انهن ملڪن جي مقامي ماڻهن جي اثر هيٺ مسلمان ٿيا. هو جڏهن جپان واپس موٽيا ته جپان ۾ هنن پهرين ”جپانيز مسلم آرگنائيزيشن“ ٺاهي، جنهن جو پهريون باني ”صادق امائي زومي“ ٿيو. بعد ۾ هن جپاني مسلم ايسوسيئيشن جو صدر عمر ميتا (Umar Mita) ٿيو.
قرآن جو عربيءَ مان باقاعده ترجمو 1972ع ۾ عمر ميتا ڪيو. هن کان اڳ قرآن جو ترجمو 1920ع، 1937ع ۽ 1950ع ۾ ڇپجي چڪو هو، پر اهي ترجما غير مسلم جپانين ڪيا يا انگريزي ترجمي تان جپانيءَ ۾ ڪيا ويا هئا. عمر ميتا پهريون جپاني مسلمان هو، جنهن قرآن جو ترجمو سنئون سڌو عربيءَ تان جپانيءَ ۾ ڪيو. ائين ته هڪ ترجمو عربيءَ مان جپانيءَ ۾ 1957ع ۾ به ڇپيو پر اهو چوٿون ترجمو غير مسلم ڪيو هو. عمر ميتا جو هي ترجمو جيڪو هن 1968ع ۾ مڪمل ڪيو، پهرين جپان مسلم ايسوسيئيشن نظر مان ڪڍيو، ان بعد عمر ميتا هي ترجمو 1970ع ۾ چڪاس لاءِ مڪي شريف جي ”مسلم ورلڊ ليگ“ ڏي موڪليو، جتي اهو چڱيءَ طرح جاچيو ويو، ان بعد ان کي ڇاپڻ جي اجازت ڏني وئي. هي ترجمو هيروشيما جي ”تڪومي ڪوبو پرنٽنگ ڪمپنيءَ“ وارن ڇاپي 1972ع ۾ مارڪيٽ ۾ آندو. هن ڪم تي عمر ميتا کي 12 سال لڳي ويا. 10 جون 1972ع عمر ميتا لاءِ خوشيءَ جو ڏينهن هو، جڏهن هي قرآن جو ترجمو ڇپجي راس ٿيو. عمر ميتا لاءِ هي ڪاميابيءَ جو ڏينهن هو. ان وقت عمر ميتا جي عمر 80 سال هئي. پورن چئن سالن بعد 1976ع ۾ عمر ميتا وفات ڪئي. رب پاڪ کيس جنت ۾ جايون نصيب ڪري. سندس ترجمو اڄ به ڪيترن لاءِ رهنمائي آهي ۽ جن جپانين کي عربي نٿي اچي اهي هن ترجمي ذريعي قرآن جو اصل مفهوم سمجهن ٿا.
عمر ميتا جنهن جو اصل نالو رِيو اِچي ميتا (Rioichi Mita) هو 1892ع ۾ هڪ جنگي جوڌي (Samurai) ٻوڌيءَ جي گهر ۾ ياماگچي ضلعي جي چوفو (Chofu) شهر ۾ ڄائو هو. هن ياماگچي ڪمرشل ڪاليج مان تعليم حاصل ڪئي، جيڪو ڪاليج اڄڪلهه ”ياماگچي يونيورسٽي“ آهي. تعليم بعد هو گهمڻ لاءِ چين ويو، جتي ڪجهه سال رهي پيو ۽ چيني ٻولي سکيو. چين ۾ هن جي چيني مسلمانن سان دوستي ٿي وئي ۽ هن کي هنن جي طرزِ زندگي بيحد پسند آئي.
عمرميتا جي حاجي عمر ياما اوڪا سان به ان دوران ملاقات ٿي. ”حاجي عمر ياما اوڪا“ جنهن جو مٿي ذڪر ڪري چڪا آهيون، پهريون جپاني مسلمان هو، جنهن 1909ع ۾ حج ڪيو. اتان موٽڻ تي ياما اوڪا جپان جي مختلف ٻيٽن تي اسلام جي تبليغ ڪندو رهيو. 1921ع ۾ عمر ميتا اسلام بابت وڌيڪ ڄاڻ حاصل ڪرڻ لاءِ حاجي عمر ياما اوڪا سان وري مليو. آخرڪار 1941ع ۾ عمر ميتا 49 سالن جي ڄمار ۾ اسلام قبول ڪيو. جڏهن سٺ سالن جي ڄمار تي پهتو ته عمر ميتا اسلام جي تبليغ ۾ پنهنجي زندگي ارپڻ چاهي. هن کي ان وقت عربي سکڻ جو شوق ٿيو، جنهن لاءِ هو 1957ع ۾ پاڪستان روانو ٿيو، جتان پوءِ ٻئي سال 1958ع ۾ حج تي روانو ٿيو.
1960ع ۾ ”جپان مسلم ايسوسيئيشن“ جي پهرين صدر صادق (Sadiq Imaizumi) جي اوچتي وفات تي عمر ميتا کي JMA جو ٻيو صدر چونڊيو ويو. قرآن مجيد جي جپاني ترجمي کان علاوه عمر ميتا ٻيا به ڪتاب لکيا آهن، جيئن: “Understanding Islam” ۽ “An Introduction to Islam”.
ان کان علاوه عمر ميتا پاڪستان ۾ رهڻ دوران مولانا محمد ذڪريا جو ڪتاب ”حياتِ صحابا“ جو پڻ جپانيءَ ۾ ترجمو ڪيو.