سريتون نه رکڻ ڪري وارث جي ناموجودگي
شهنشاهه ميئجيءَ (Meiji) کي پنهنجي زال (راڻي) ماساڪو (جنهن سان 1867ع ۾ تخت تي ويهڻ کان ٻه سال پوءِ شادي ڪيائين) مان پُٽ جو اولاد نه ٿيو ته هن پنهنجو وارث ”تائشو“ کي بڻايو، جيڪو پٽ هن کي محل ۾ سندس مرحوم پيءُ شهنشاهه ڪوميئي (Komei) جي حيات راڻي اساڪو (Asako Kujo) جي خدمت ڪندڙ ڇوڪري ناروڪو مان ٿيو هو.
”اساڪو ڪُوجو“ شهنشاهه ميئجيءَ جي پيءُ شهنشاهه ڪوميئي جي زال ضرور هئي، پر اها به ميئجيءَ جي ماءُ نه هئي. شهنشاهه ميئجي به هڪ سريت ناڪاياما يوشيڪو جو پٽ هو، جيڪا شهنشاهه ڪوميئي جي دلپسند سريت هئي. سو ڏٺو وڃي ته نه فقط شهنشاهه تائشو هڪ سريت جو اولاد هو، پر سندس والد محترم شهنشاهه ميئجي به هڪ سريت جو پُٽ هو.
تاريخ جا گهڻا ڪتاب انگريزيءَ ۾ آهن. ائين ته عربي، فارسي، يوناني، جرمني ۽ هسپانويءَ ۾ به آهن، پر اسان جي ننڍي کنڊ جا ماڻهو انگريزيءَ جا پڙهن ٿا. هتي پنهنجي پڙهندڙن لاءِ هڪ ٻه لفظ سمجهائڻ ضروري سمجهان ٿو، جيڪو بادشاهن، شهنشاهن، حاڪمن جي قصن ۾ عام استعمال ٿئي ٿو. هڪ “Consort” ۽ ٻيو “Concubine”. ”ڪنسرٽ“ اها عورت آهي، جيڪا ان مرد (بادشاهه) سان شادي ڪري ٿي ۽ زال ٿي رهي ٿي. اها راڻي پڻ سڏجي ٿي. بادشاهن جي گهڻو ڪري هڪ ڪنسرٽ رهي ٿي. پر جي هڪ کان مٿي آهن ته انهن مان جيڪا ڏاڏي پوٽي زال آهي يا جنهن تي حاڪم جي گهڻي دل آهي، اها ”چيف ڪنسرٽ“ يعني ”پَٽَ راڻي“ سڏجي ٿي. “Concubine” نڪاح ۾ ايندڙ زال نه هوندي آهي. اها ڪيترائي حاڪم دلپشوريءَ لاءِ رکن ٿا. ڪي ته هڪ ٻه نه پر ڪئين ”ڪن ڪُوبائين“ رکن ٿا، جن لاءِ اسان وٽ ڪنيز، سريت، ٻانهي، غلام، ويهاريل، يار، رکيڪ، رکيل جھڙا نالا استعمال ٿين ٿا. مختلف سلطنتن ۾ اهي سريتون حاڪمن لاءِ اغوا ڪيون وينديون هيون، خريد ڪيون وينديون هيون، خوشامد طور تحفي ۾ ڏنيون وينديون هيون. اهي عورتون نه فقط لطف حاصل ڪرڻ لاءِ رکيون وينديون هيون، پر ان خيال کان به ته جيئن حاڪمن کي انهن مان گهڻي کان گهڻا پُٽ ٿين جيئن اصل زال (Consort) مان پٽ نه ٿئي، يا ٿيڻ بعد فوت ٿي وڃي، ته سريت (Concubine) جي پٽ کي تخت ۽ تاج جو وارث بڻايو وڃي. ڪيترين سريتن کي بعد ۾ زالون به بڻايو ويندو هيو. ڪن جي آخر تائين سريت رهڻ جي باوجود، سندن ڪنهن دلپسند پُٽ کي تخت جو وارث بڻايو ويندو هيو. جنهن جا مثال مٿين صفحن ۾ لکي چڪو آهيان.
جپان ۾ به شروع کان شهنشاهن لاءِ سريتون رکڻ عام ڳالهه هئي. هو اڃان شهزادا هوندا هئا، ته هنن جون مائرون يا حڪومت، هنن کي سريتون مهيا ڪندي هئي. تخت تي ويهڻ بعد ته انهن جو تعداد اڃان به وڌايو ويندو هيو. جپان جي شهنشاهن جيئن ته پاڻ کي آسماني مخلوق ٿي سمجهيو، جو هنن جو وڏو شهنشاهه جيمو (جيڪو جپان جو پهريون شهنشاهه ٿيو) سورج ديوي ”اماتيراسو“ جو اولاد سمجهيو وڃي ٿو. اها مِٿ ٻي جنگِ عظيم دوران ناگاساڪي ۽ هيروشيما تي بم ڪيرائڻ بعد ختم ٿي. جڏهن آمريڪين طرفان جپان حڪومت کان 1945ع ۾ ٺهرايل نئين آئين ۾، جپان جي ان وقت جي شهنشاهه هيرو هِتو کان اعلان ڪرايو ويو ته هو به ٻين وانگر عام ماڻهو آهي، نه ته جپاني اهڙو چريا ٿي پيا هئا، جو پنهنجي بادشاهه کي بقول هڪ تاريخدان جي، ڊيمي گاڊ (پڪو ديوتا) ٿي سمجهيائون. هنن ته اهو به تصور نه ٿي ڪيو ته هو جنگ هارائيندا ۽ سندن هن آسماني شهنشاهه جي هار ٿيندي.
سريتون (Concubines) نه رڳو ترڪ سلطانن، عرب حاڪمن، ايراني شاهن، برونائي جي بادشاهن، مغل بادشاهن، فرانس جي بادشاهن ۽ انهن جي شهزادن رکيون پئي، پر جپان جي شهنشاهن (جن پاڻکي آسماني مخلوق (Divine Rulers) پئي سمجهيو) به پئي رکيون ۽ خوب پئي رکيون. ايتري قدر جو 124هين شهنشاهه هيرو هِتو (جنهن شهنشاهن ۽ انهن جي شهزادن لاءِ سريتون رکڻ تي بندش جو قانون لڳايو) به اڃا شهزادو هو ته هن جي حوالي، دل وندرائڻ لاءِ شاهي درٻار طرفان 39 سريتون ڪيون ويون هيون، جيڪي هن تخت تي ويهڻ سان واپس ڪيون. هڪ زال (جنهن سان شادي ڪيائين) سان توڙ تائين نڀايائين. سندس اها زال ناگاڪو ڪُوني سندس سؤٽ به هئي. جپاني شهنشاهن بابت اهو به لکندو هلان ته هنن شادي ته پنهنجي شاهي خاندان مان ٿي ڪئي پر جيڪي سريتون پئي رکيون، اهي به سئوٽ، ماسات يا سئوٽاڻي سوٽ مان ئي پئي رکيون، جيئن انهن مان پئدا ٿيل ٻار به هڪ ئي رت جا هجن ۽ سورج ديوي ”اماتيراسو“ جو آسماني اولاد سڏجن. جپان جي 124 هين شهنشاهه هيرو هيتو جو پُٽ اَڪيهتو (جپان جو 125 هون شهنشاهه) پهريون شهنشاهه هو، جنهن اها ريت به ختم ڪئي ۽ هُن خاندان کان ٻاهر هڪ عام رعيت جي ڇوڪريءَ مِچيڪو (Michiko Shoda) سان 1959ع ۾ شادي ڪئي، جڏهن هوءَ 25 سالن جي هئي ۽ شهزادو اڪِيهتو 26 سالن جو هو. کين ٽي ٻار ٿيا. نارو هِتو، جيڪو هاڻ شهنشاهه آهي ۽ ٻيو فومي هِتو ۽ هڪ ڌيءَ ساياڪو.
جپان جي شاهي خاندان ۾ هيءَ نه رڳو پهرين عام رعيت جي ڇوڪري هئي، پر هوءَ جپانين جي شنتو يا ٻڌ ڌرم جي هجڻ بدران رومن ڪئٿولڪ (عيسائي) هئي. هن انگريزي ادب ۾ B.A ڪئي هئي ۽ ڪجهه ڪورس آڪسفورڊ ۽ هارورڊ مان به ڪيا هيا. مِچيڪو جي اَڪيهِتو سان سڃاڻ ناگانو شهر ۾ ٽينس ڪورٽ تي ٿي. مِچيڪو جيتوڻيڪ هڪ امير ڪارخانيدار جي ڌيءَ هئي، پر سندس عام رعيت سان واسطو هجڻ ڪري، هن کي شاهي خاندان ۾ قبول ڪرڻ تي ڪافي احتجاج رهيو، پر پوءِ اها شادي ڌام ڌوم سان ٿي. چون ٿا ته گهوٽ ڪنوار جي سرگس ٽوڪيو جي خاص روڊن تي ٿي، جتي پنج لک کن ماڻهو اچي گڏ ٿيا هئا ۽ هي پهريون دفعو هو جو ڪنهن شاهي خاندان جي شاديءَ جو نظارو، عوام اکين سان ڏٺو ۽ ساڳي وقت ٽي ويءَ تي به ڏيکاريو ويو.
شهنشاهه اَڪيهِتو کان اڳ جپان جي شاهي خاندان ۾ اهو رواج هوندو هو، ته ٻار کي ڪنهن دائيءَ حوالي ڪيو ويندو هيو، جيڪا ان ٻار کي ٻه ٽي سال کن پاڻ وٽ رکندي هئي پر اڪيهتو ۽ مِچيڪو ان رسم کي به ختم ڪري، ٽنهي ٻارن کي پاڻ نپايو. ايتري قدر جو ٻارن کي ٿڃ به مِچيڪو پاڻ ڏني. 1989ع ۾ شهنشاهه هيرو هِتو جي وفات تي سندس پُٽ اڪيهتو جپان جو 125هون شهنشاهه ٿيو ۽ سندس زال مِچيڪو راڻي يعني “Empress Consort” ٿي
30 سال شهنشاهه رهڻ بعد شهنشاهه اَڪيهتو پنهنجي پُٽ نارو هِتو جي حق ۾ 2019ع ۾ تخت تان دستبردار ٿيو. ائين ناهي ته شهنشاهه اڪيهتو ڪو جپان جو پهريون شهنشاهه آهي، جنهن وقت کان اڳ تخت ڇڏي ڏنو. جپان جي 2680 سالن جي لڳاتار بادشاهت ۾ ڪيترائي شهنشاهه تخت تان پاڻهي لٿا. شهنشاهه اَڪيهتو کان اڳ جنهن تخت ڇڏيو، اهو 119 هون شهنشاهه ڪوڪاڪو (مورو هيتو) هو، جنهن 1780ع کان 1817ع تائين حڪومت ڪئي ۽ 1840ع ۾ وفات ڪيائين.
اڄ ڪلهه جپان جو 126 هون شهنشاهه نارو هِتو جپان جي گلِ دائودي تخت تي ويٺل آهي. نارو هِتو 1960ع ۾ ٽوڪيو واري شاهي ”ٽوڪيو امپيريل پئلس“ ۾ ڄائو. گذريل سال 2019ع ۾ هن جو پيءُ شهنشاهه اڪي هِتو تخت تان دستبردار ٿيو ته هي نارو هِتو 59 ورهين جي ڄمار ۾ تخت تي ويٺو. هي شهنشاهه به پنهنجي پيءُ وانگر سريتون (Concubines) رکڻ کان پري رهي فقط هڪ زال ماساڪو (Masako Owada) تي گذارو ڪندو اچي. هنن جي شادي اڄ کان 26 سال اڳ 1993ع ۾ ٿي هئي ۽ هن جي زال ماساڪو به شهنشاهه جي ماءُ مچيڪو وانگر عام رعيت مان آهي. شهنشاهه نارو هِتو ٽوڪيو جي شاهي يونيورسٽي “Gakushuin” مان 1982ع ۾ گرئجوئيشن ڪئي. ان بعد آڪسفورڊ (انگلينڊ) مان انگريزي سبجيڪٽ ۾ تعليم حاصل ڪئي. سندس ٿيسز جو عنوان هو: “A study of Navigation & Traffic on Thames”. هن آڪسفورد انگلينڊ ۾ گذاريل ڏينهن بابت يادگيرين جو ڪتاب لکيو آهي، جنهن جو عنوان آهي: “The Thames and I- A Memoir of Two Years at Oxford”.
انگلينڊ کان جپان موٽڻ تي هن وري ٽوڪيو جي يونيورسٽيءَ ۾ داخلا ورتي ۽ 1988ع ۾ “Humanities” ۾ ماسٽرس ڪئي. شهزادي نارو هِتو جي سندس زال ماساڪو سان پهرين ملاقات يونيورسٽي آف ٽوڪيو ۾ ٿي، جتي هوءَ پڙهي رهي هئي. شهزادو پهرين نظر ۾ گهائجي ويو. ان بعد هن ٽي دفعا ماساڪو کي شاديءَ لاءِ چيو. آخر هن ڳالهه مڃي. 1993ع ۾ سندن مڱڻو ٿيو ۽ پنج مهينن بعد ڌام ڌوم سان شادي ٿي. دعوت ۾ 800 کن مهمان گهرايا ويا هئا، جن ۾ ڪيترا يورپ ۽ ايشيا جي ملڪن جا اڳواڻ هئا. شاديءَ کان چار سال اڳ نارو هيتو جو ڏاڏو هيرو هِتو گذاري چڪو هو، سو شاديءَ وقت نارو هِتو جو پيءُ اڪي هِتو جپان جو شهنشاهه هو ۽ سندس (ناروهِتو جي) ولي عهد (Crown Prince) ٿيڻ جو اعلان ٿي چڪو هو.
ماساڪو جو پيءُ جپان حڪومت ۾ پهرين ڊپلومئٽ هو. ماساڪو پنهنجي والدين سان گڏ پهرين ماسڪو (روس) ۾ رهي. ڪجهه سالن بعد پيءُ جي بدلي ٿيڻ تي هوءَ نيو يارڪ ۾ رهي ۽ بنيادي تعليم اُتان حاصل ڪيائين. ان بعد ڪجهه سال هوءَ جپان مان به پڙهي. هن جو پيءُ سرڪاري نوڪري ڇڏي آمريڪا جي رياست مئسيچوسيٽس ۾ اچي پروفيسر ٿيو، ته ماساڪو به آمريڪا هلي آئي، جتي هن فرينچ ۽ جرمن ٻوليون به سکيون. هن هارورڊ يونيورسٽيءَ مان ايڪانامڪس ۾ ماسٽرس ڪئي. ان بعد هوءَ جپان موٽي ۽ يونيورسٽي آف ٽوڪيو مان Law (قانون) پڙهي ۽ جپان جي فارين سروسز ۾ نوڪري حاصل ڪرڻ لاءِ هن مقابلي جو امتحان ڏنو. جنهن ۾ 800 اُميدوار ويٺا. ماساڪو ۽ ٻه ٻيون جپاني ڇوڪريون انهن 25 مان آهن، جيڪي هن امتحان ۾ ڪامياب ٿيون. ان بعد سگهو ئي هن جي شادي شهزادي نارو هِتو سان 1993ع ۾ ٿي. 1999ع ۾ هوءَ پيٽ سان ٿي، پر سندس پهرين ٻار تي ڪُهائي (Miscarriage) ٿي. ٻن سالن بعد 2001ع تي ٻيو ٻار، ڌيءَ شهزادي آئيڪو ڄائي، جيڪا هينئر 19 سالن جي آهي.
هتي اهو لکندو هلان ته ايران جي پهلوي سلطنت وانگر جپاني سلطنت ۾ تخت ۽ تاج جو وارث پُٽ کي ئي بڻايو وڃي ٿو. اهو ئي ته سبب آهي، جيڪو مٿي لکي چڪو آهيان، ته هر جپاني شهنشاهه کي سندس خاندان جي ماڻهن ۽ درٻارين گهڻي کان گهڻيون سريتون رکڻ لاءِ همت افزائي پئي ڪئي، جيئن شهنشاهه کي پنهنجي راڻيءَ مان پُٽ نه ٿئي ته ڪنهن ويهاريل مان پيدا ٿيل ٻار کي ئي شهنشاهه بڻائي آسماني (Divine) شهنشاهيت جو سلسلو وڌايو وڃي. پر هاڻ شهنشاهه هيرو هِتو کان وٺي، نه سندس پُٽ شهنشاهه اڪي هِتو ڪا سريت رکي، نه هن شهنشاهه نارو هِتو - جنهن کي اولاد ۾ فقط هڪ ڌيءَ “Aiko” آهي. هاڻ جپاني قوم مان اهو وهم ته ختم ٿي ويو آهي ته سندس بادشاهه ديوتا آهي. جنهن جو اعلان هيرو هِتو ڪري چڪو. هونءَ به ان جو پُٽ 125هون شهنشاهه اڪي هتو ۽ پوٽو 126 هون شهنشاهه نارو هِتو، پنهنجين آسمان مان لٿل مخلوق جي ڇوڪرين کي ڇڏي عام رعيت مان شادي ڪري چُڪا آهن. جپان حڪومت جي صلاحڪارن ۽ خاندان جي ڪميٽيءَ اهو فيصلو ڪيو آهي ته هن 126هين شهنشاهه نارو هِتو کي جيڪڏهن اڃا پُٽ نه ڄائو ته پوءِ هن جي ننڍي ڀاءُ شهزادي فومي هِتو (ڄم جو سال 1965ع ۽ ڪيڪو سان شاديءَ جو سال 1990ع) کي 127 هون شهنشاهه بڻايو ويندو. ان بعد هن جي پٽ شهزادي هِساهِتو کي 128هون شهنشاهه بڻايو ويندو جنهن جي عمر هن وقت 14 سال آهي.
هتي اهو به لکندو هلان ته هاڻوڪي شهنشاهه نارو هِتو ته پيءُ وانگر هڪ عام ڇوڪريءَ (Commoner) سان شادي ڪئي آهي، پر سندس ننڍي ڀاءُ شهزادي فومي هِتو به پنهنجي شاهي (Divine) خاندان جون ڇوڪريون ڇڏي هڪ عام ڇوڪري ڪيڪو ڪاوا شيما سان شادي ڪئي آهي. کين ٻه ڌيئون، شهزادي ماڪو ۽ شهزادي ڪاڪو ۽ هڪ پُٽ شهزادو هِسا هِتو آهن.