هندستاني ٻائي جي جپان آمد
شهنشاهه شومو جي وفات کان چار سال پوءِ 760ع ۾ ٻوڌي سينا گذاري ويو ۽ کيس نارا شهر جي ڀرسان Ryoujusen جبل تي دفن ڪيو ويو. ٻوڌي سينا جپان ۾ 24 سال رهيو. هن جي ڌرمي خدمتن ۽ سنسڪرت ٻولي سيکارڻ جي خدمتن جو جپاني به اعتراف ڪن ٿا. چيو وڃي ٿو ته جپاني مشهور ڌرمي عالم ڪوڪائي (ڄم 774ع وفات 835ع) ٻڌ ڌرم جي تعليم سنسڪرت ذريعي حاصل ڪئي. چين ۾ جيڪو ٻڌ ڌرم جو ”هئايان“ نالي مڪتب فڪر قائم هو، ان جو ٻوڌي سينا جپان ۾ ڪيگان (Kegon) نالي بنياد رکيو. ٻوڌي سينا ٻائي جي جپان ۾ اچڻ ۽ هن جي خدمتن جو احوال شوڪو نهان گي (Shoku Nihongi) ڪتاب ۾ آهي جيڪو جپاني تاريخ جو آفيشل رڪارڊ آهي. جيڪو 797ع ۾ مڪمل ڪيو ويو هو. هن ۾ ٻوڌي سينا جو نالو ”بودائي سين نا“ (Bodai Senna) ڏنو ويو آهي.
هن تاريخي ڪتاب مطابق جپان ۾ ٻڌ ڌرم سرڪاري طرح 552ع کان ڪوريا جي سلطنت بائيڪجي (Baekje) کان ايندڙ ٻاون ذريعن قائم ٿي چڪو هو. جنهن کي ٻوڌي سينا تفصيل سان سڌاريو ۽ سنواريو ۽ ان پئٽرن کي ٻڌ ڌرم جو ”ڪيگان ٻڌ“ مڪتبِ فڪر سڏجي ٿو.
ٻڌ ڌرم جو باني سڌارٿ گوتم جيڪو 480 ق م ڌاري ڪوسالا ۾ ڄائو (جيڪو ان وقت ته انديا جو حصو هو، هاڻ اهو علائقو نيپال ۾ اچي ٿو). ٻڌ ڌرم جي پرچار، گوتم ٻڌ زندگيءَ جا باقي 45 سال گنگا نديءَ ۽ ان جي شاخن تي ٺھيل شھرن، ڳوٺن ۾ ڪندو رهيو. هن پنهنجا پوئلڳ، ٻڌ ڌرم پکيڙڻ لاءِ، ان وقت جي انڊيا جي ڏورانهن شهرن ڏي موڪليا. هن جي وفات (400 ق م) تائين هن جا هزارين پوئلڳ ٿي چڪا هئا. سندس مرڻ بعد 400 سالن اندر ٻڌ ڌرم انڊيا جي ڪيترن ئي ڀروارن ملڪن تائين ڪجهه تبديلين ۽ مختلف نالن سان قائم ٿي ويو. جيئن نيڪايا ٻڌ ڌرم، جنهن جي هڪ شاخ ٿيرا وادا اڄ به قائم آهي. ان کان علاوه هن ڌرم ڪٿي مهايانا جو روپ اختيار ڪيو، ته ڪٿي وجريانا جو. ڏٺو وڃي ته گوتم ٻڌ جو جنم حضرت عيسيٰ عليه السلام کان به چار پنج سئو سال اڳ ٿيو. انهن ڏينهن ۾ انڊيا ۾ هندو ۽ جين ڌرم هئا. جين ڌرم، ٻڌ ڌرم کان به چار پنج سئو سال اڳ قائم ٿيو. دراصل ٻڌ ڌرم صحيح معنيٰ ۾ موريا سلطنت جي بادشاهه اشوڪا جي ڏينهن ۾ زور ورتو. (اشوڪا 273 ق م ۾ جنم ورتو ۽ 232 ق م ۾ وفات ڪئي). موريا سلطنت اسان جي ننڍي کنڊ جي هڪ بيحد اهم سلطنت چئي سگهجي ٿي، جيڪا سڀ کان وڏي علائقي تي رهي. خبر ناهي اڄ ڪلهه اسڪولن ۾ موريا سلطنت بابت پڙهائين ٿا يا نه، پر اسان انڊوپاڪ جي تاريخ ۾ ستين ڪلاس يا ان کان هڪ ڪلاس هيٺ ۾ پڙهي هئيسين، ڇو جو مون کي ياد آهي ته موريا سلطنت جي حاڪمن جا نالا ۽ انهن جا سن مون پنهنجي ڳوٺ هالا ۾ ياد ڪيا ۽ هالا ۾ آئون ستين ڪلاس تائين پڙهيس. گهڻو گهڻو پوءِ جڏهن آئون سامونڊي نوڪري ڪري رهيو هوس ته مون ٻڌو ته ”موريا گهراڻي/ سلطنت“ جو بابُ تاريخ مان ڪڍيو ويو آهي، جو ان ۾ هندن جي تعريف پئي ٿي. تاريخ جي شروعات محمد بن قاسم کان ڪئي وئي آهي. اميد ته اها غلط ڳالهه هوندي. تاريخ تاريخ آهي ۽ ماضيءَ جي ڳالهين کان اسان کي واقفيت هجڻ کپي ۽ انهن مان سبق حاصل ڪرڻ کپي. ٻي ڳالهه ته موريا سلطنت اسلام ته ڇا پر عيسائيت کان به اڳ ۾ رهي. مزي جي ڳالهه اها ته نه ان جو باني چندر گپت هندو هو ۽ نه آخري ۽ سڀ کان طاقتور حاڪم اشوڪا هندو هو. چندر گپت جو واسطو جين ڌرم سان هو. اشوڪا پاڻ به گوتم ٻڌ جو پوئلڳ ٿيو ۽ عوام کي به ٻڌ ڌرم ۾ داخل ٿيڻ جي پرچار ڪيائين. اشوڪا ٻوڌي ٻاون جو جماعتون ٻڌ ڌرم کي پکيڙڻ لاءِ هڪ طرف سريلنڪا، سيام، ڪمبوڊيا، برما پاسي موڪليون ته ٻئي پاسي ايران افغانستان، اتر آفريڪا ۽ ميڊيٽرينين سمنڊ جي ڪناري وارن يورپي ملڪن ڏي موڪليون.
موريا سلطنت (322 ق م کان 180 ق م) اٽڪل ڏيڍ سئو سال رهي، جنهن مان چندر گپت 24 سال (321 ق م کان 297 ق م تائين) بادشاهه رهيو. چندر گپت جي حڪومت کان ڪجهه سال اڳ سڪندر اعظم ايران ۽ اتر اولهه انڊيا جي وڏي حصي تي چڙهائي ڪئي، پر پوءِ بيماريءَ ۽ لشڪر ۾ ڦوٽ پوڻ سبب 326 ق م ۾پويان پير ڪيائين. سڪندراعظم جي اچڻ کان اڳ هي علائقو دارا کان وٺي (يعني 550 ق م کان) سڪندر جي سوڀ (330 ق م تائين) هخامنشي سلطنت (achaemenid Emp) جي حوالي هو. سڪندراعظم پاڻ ته ايران (پرشيا) فتح ڪري هليو ويو، پٺيان ايران تي حڪومت لاءِ پنهنجن يوناني سپاهين کي مقرر ڪري ويو. سلوقي سلطنت ۽ موريا سلطنت جي وچ ۾ لڳل مشهور لڙائيءَ ۾ چندر گپت جي سوڀ ٿي. اهڙيءَ طرح موريا سلطنت اڄ واري بنگلاديش کان افغانستان تائين وڌي وئي، جنهن ۾ اسان جي سنڌ واري علائقي کان ننڍي کنڊ جو وڏو حصو اچي پئي ويو. اڳتي هلي سندس پوٽي اشوڪا جي حڪومت ۾ ته موريا سلطنت ايڏي وڌي وئي، جو ان جو مثال اڄ تائين انڊيا جي تاريخ ۾ نه ٿو ملي. اشوڪا کي ”اعظم“ ۽ انگريزيءَ ۾ “Ashoka the Great” به سڏجي ٿو. هن 268 ق م کان 232 ق م تائين 36 سال حڪومت ڪئي. اشوڪا جي ڏينهن ۾ موريا سلطنت ۾ تامل ناڊو، ڪرناٽڪ ۽ ڪيرالا سميت سڄو ننڍو کنڊ اچي پئي ويو. اشوڪا ٻڌ ڌرم کي پکيڙڻ جا وڏا جتن ڪيا ۽ ٻڌ ڌرم کي سريلنڪا کان وچ ايشيا جي ملڪن تائين مشھور ڪيو. هن گوتم ٻڌ جي ياد ۾ ڪيترن ئي هنڌن تي گوتم جا مجسما ۽ سندس قولن سان لکيل ٿنڀا لڳرايا.
آخر ۾ ڪجهه سٽون جپان جي بادشاهه شهنشاهه شومو تي جنهن انڊين ٻوڌي ٻائي ”ٻوڌي سينا“ کي جپان ۾ گهرايو ۽ ڪجهه ”جپاني ،شهنشاهي سسٽم“ تي لکندو هلان.
جپان جو شهنشاهي سسٽم دنيا جي آڳاٽن راڄن مان آهي، جيڪو برطانيا جي بادشاهت وانگر موروثي سمجهيو وڃي ٿو. ائين ته ايران ۾ به سائرس ۽ دارا کان شهنشاهه ايران تائين هر بادشاهه جو رڪارڊ موجود آهي، پر اتي ڪڏهن مڪاني بادشاهن پئي حڪومت ڪئي، ته ڪڏهن عربن ۽ يونانين، پر جپان ۾ پهرين بادشاهه، بعد ۾ سندس پٽ يا ڌيءَ تختِ گل دائوديءَ تي وهندا رهيا ۽ هاڻوڪو موجوده بادشاهه اڪيهتو ان سلسلي جي 125 هين ڪڙي آهي. شهنشاهه جيمو (Jimmu) جپان جو پهريون بادشاهه هو، جنهن 660 ق م کان585 ق م تائين حڪومت ڪئي. سڪندراعظم ايران ۽ ننڍي کنڊ تي 330 ق م ڌاري فتح حاصل ڪئي، يعني سڪندراعظم جي شهنشاهه ٿيڻ کان 310 سال اڳ پهريون جپاني شهنشاهه جپان جي تختِ گلِ دائوديءَ (Chrysanthemum throne) تي ويٺو هو، جنهن لاءِ جپانين جي اعتقاد موجب چيو وڃي ٿو ته، شهنشاهه جيمو جپانين جي سج جي ديوي اماتيراسُو ۽ طوفانن جي ديوتا سُوسانو جي پوٽي نينيگي (Ninigi) جو اولاد آهي. شهنشاهه جيموءَ جي تخت تي وهڻ وارو ڏينهن جپان ۾ نئشنل فائونڊيشن ڊي طور 11 فيبروريءَ تي ملهايو وڃي ٿو. جيئن برطانيا جي راڻي ايلزبيٿ جي تخت کي ”تختِ انگلينڊ“ سڏيو وڃي ٿو، ڪوريا جي بادشاهن جي تخت کي “Phoenix Throne” يعني ”تخت ققنوس“ (هنديءَ ۾ ”تخت اڇمڀا“ ۽ فارسيءَ ۾ ”تخت عرش العنقا“) سڏيو وڃي ٿو. مغلن جي تخت کي “Peacock Throne” (تختِ طائوس) ۽ پرشن (ايراني) سلطنت جي تخت کي “Sun Throne” يعني ”تختِ خورشيد“ سڏيو وڃي ٿو، تيئن جپاني شهنشاهن جي تخت جي نالي گل دائوديءَ جي انگريزي ”ڪرسن تيمم“ آهي. ملئي ۾ ان گل کي ”ڪيڪوا“ سڏين ٿا. ٻي جنگ عظيم دوران جپانين ملايا (ملائيشيا) تي چار سال حڪومت ڪئي، ان ڪري ملائيشيا جا ماڻهو جپان جي سلطنت جي ڳالهه ڪرڻ دوران ”تختِ بنگا ڪيڪوا“ جي ڳالهه ڪندا آهن. ملئي ٻوليءَ ۾ ”بُنگا“ معنيٰ ”گل“.
جپان جو شهنشاهه شومو (جنهن ٻوڌي سينا کي انڊيا مان گهرايو ته جپان ۾ اچي ٻڌ ڌرم تي واعظ ڪري ۽ ماڻهن کي سنسڪرت جي ڄاڻ ڏئي) جپان جو 45 هون شهنشاهه هو، جنهن 724ع کان 749ع تائين حڪومت ڪئي. ان بعد سندس ڌيءَ ابي (Abe) ٻه دفعا تخت تي ويٺي. پهرين دفعي راڻي ڪوڪين جي نالي سان 749ع کان 758ع تائين ڇاهيتاليهين نمبر تي ۽ ٻيو دفعو ستيتاليهين نمبر ”شهنشاهه جونين“ بعد اٺيتاليهين نمبر تي راڻي شوتوڪُو (Shotoku) جي نالي سان 764ع کان 770ع تائين. هتي اهو به لکندو هلان ته جپاني بادشاهن ۽ راڻين جا اصل نالا هڪڙا ٿين ٿا ۽ تخت تي وهڻ تي هو ٻين نالن سان سڏرائين ٿا، جيئن ابي (Abe) پاڻ کي هڪ دفعو راڻي ڪوڪين سڏرايو ۽ ٻئي دفعي راڻي شوتوڪو.
جپان جي هيءَ راڻي معاشقن يا دل پشوريءَ جي ڪري به تاريخ ۾ مشهور آهي. هونءَ ته جپاني بادشاهه ۽ راڻيون آسماني مخلوق سمجهيا وڃن ٿا، جو هو جپاني ديوين ۽ ديوتائن جو اولاد تصور ڪيا وڃن ٿا. ايتري قدر جو ٻي جنگِ عظيم جي ڏينهن ۾ به شهنشاهه هيرو هتو جڏهن عوام کي پنهنجو ديدار ڪرائيندو هو ته ماڻهو ڪنڌ جهڪائي ڇڏيندا هئا. اهو ئي حال هر بادشاهه ۽ راڻيءَ جي دور ۾ رهيو. هنن عوام کي پنهنجي برابر نٿي سمجهيو. شاديون به شاهي خاندان مان ڪيائون. ڪنهن بادشاهه مڙيئي عوام مان ڪنهن ڇوڪريءَ سان شادي ڪئي به ته اها ڇوڪري چاهي اعليٰ رتبي واري ۽ حسن جمال واري هجي، پر هن کي شاهي خاندان جي حيثيت کان نيچ سمجهي، رهائش لاءِ به محلات کان الڳ بندوبست ڪيو ويو. اهڙي تناظر ۾ راڻي ڪوڪين جو ڊوڪيو نالي هڪ ٻائي سان عشق ٿي پيو. عشق به اهڙو جو راڻي ڪوڪين هن کي 764ع ۾ اعليٰ وزير (گرانڊ منسٽر) جي عهدي تي رکيو ۽ سال ڏيڍ کان پوءِ ترقي ڏئي 766ع ۾ هن کي هوئو (Hoo) يعني شهزادو ٻائو بڻايو ويو. هي ٻائو هر وقت راڻي صاحبه سان گڏ رهيو ۽ هن عوام جي غصي ۽ غم جي به پرواهه نه پئي ڪئي، 770ع ۾ هُنَ پنهنجو پاڻ کي بادشاهه سڏرائي تخت تي زوريءَ وهڻ جون رٿائون پئي رٿيون، ته راڻي صاحبا گذاري ويئي. ان بعد درٻارين ۽ اعليٰ عهديدارن ڊوڪيو ٻائي صاحب جي دماغ مان عشق جو ڀوت ڪڍي ڇڏيو ۽ نه فقط کيس نارا شهر مان نيڪالي ڏئي ڇڏي پر گاديءَ جو شهر به شفٽ ڪري ڇڏيو.
ٻائي ڊوڪيو جي جپان جي راڻي ڪوڪين سان هن ريت ملاقات ٿي جو 761ع ۾ هوءَ بيمار ٿي پئي، جنهن جو هن ٻائي ڪجهه جڙين ٻوٽين ۽ ڪجهه ڦيڻن ٽوڻن سان علاج ڪيو. بس پوءِ ائين ئي قصو ٿيو، جيئن روس جي راڻي زرينا (اليگزينڊريا) جو اتي جي پاڳل ٻائي گريگوري راسپوٽين سان ٿيو هو. اهو معاشقو ايڏو وڌي ويو، جو راسپوٽين راڻيءَ جي محل ۾ سمهڻ لڳو. ملڪ جي اعليٰ عملدارن ۽ ڪورٽ جي درٻارين کي اها ڳالهه نه وڻي. هڪ ڏينهن هنن گڏجي راسپوٽين کي قتل ڪري ڇڏيو.
اهڙا مثال تاريخ ۾ ڪيترائي ملن ٿا. راڻي ڪلوپترا جي معاشقن کان وٺي سنڌ جي آخري ٻوڌي حاڪم راءِ سهاسيءَ جي زال راڻي سهنديءَ تائين، جنهن درٻار جي هڪ ڪشميري هندو ڪلارڪ سان اهڙا ته جنسي تعلقات رکيا جو مڙس کي راهه تان هٽائڻ لاءِ هن چچ سان گڏجي هن جو قتل ڪيو ۽ سندس ڀائرن ۽ ويجهن مائٽن کي ماريو يا جيل حوالي ڪيو. ان بعد چَچُ سرڪاري طرح راڻي سُهنديءَ سان شادي ڪري سنڌ جو حاڪم ٿيو ۽ برهمڻ گهراڻي جو راڄ شروع ٿيو. اهڙن شاهي عشقن ۽ جنسي تعلقاتن مان دنيا جي مهاراڻي وڪٽوريا پڻ هڪ آهي، جنهن جو عشق هڪ Native هندوستاني بئري عبدالڪريم سان ٿي پيو هو. جنهن کان اڳ هوءَ پنهنجي انگريز بٽلر سان به ٺهيل رهي.