ڪجهه جپاني ڇانهين ۽ بصرن بابت
هڪ دفعي جپان جي بندرگاهه ”ڪانا گاوا“ ۾ اسانجي جھاز جي ڳري مرمت هلي رهي هئي. جھاز جي خشڪ گودي (Dry Dock) ۾ هجڻ ڪري جھاز جي بورچيخاني توڙي غسل خانن جا نلڪا بند رکيا ويا هئا. اهڙيءَ صورت ۾ جھاز جي هر ماڻهوءَ جو ڪناري تي رهائش جو بندوبست ڪيو ويندو آهي يا کيس ڏهاڙيءَ جي حساب سان ڪافي پئسو ڏنو ويندو آهي ته ڀلي هو پاڻ پنهنجيءَ مرضيءَ سان ڪنهن هوٽل ۾ رهي، ماني ٽڪي کائي ۽ ڀاڙو ڪري ڏينهن جو جھاز تي پهچي. مون سان گڏ ان سفر ۾ فئملي نه هئي ۽ آئون هميشه وانگر هوٽل بدران هڪ جپاني مسافرخاني (Ryokan) ۾ رهي پيس، جتي رڌ پچاءَ جو بندوبست هو. صبح جو مسافر خاني جي مالڪياڻيءَ طرفان ملندڙ ڀاڄين جو سُوپ (مِسو سوپ) ۽ پَٽڙو ڀت کائي نڪرندو هوس. رستي تي ڪنهن ريسٽورنٽ تان ڪافي يا چانهن جو ڪوپ پيئندو هوس. منجهند جو شپ يارڊ جي ڪئنٽين ۾ ڪارن سوپ يا مڪئي جو اوٻاريل سنگ ۽ ڪيڪ وٺي کائيندو هوس. شام جو مسافرخاني ۾ موٽڻ وقت ڪنهن ڊپارٽمينٽل اسٽور تان مختلف ڀاڄيون يا ڪنهن مڇيءَ جا ڳڀا وٺي ايندو هوس ۽ ڀاڄيون ڪٽي ٻوڙ رڌيندو هوس يا مڇي تري ڊبل روٽي سان کائيندو هوس.
مسافرخاني جي پوڙهي مالڪياڻيءَ چيو: ”جيڪڏهن تون مونکي بصر ڪٽي ڏين ته اهڙو ٻوڙ آئون ئي تولاءِ ٺاهي رکان“.
دل ۾ سوچيم ته اها واهه جي ڳالهه ٿي. مائيءَ واهه جي آفر ڏني آهي. پر پوءِ ٻي گهڙيءَ سوچيم ته اهو بصر ئي آهي، جيڪو تنگ ٿو ڪري ۽ اکين مان ڳوڙها ڳڙڻ بند نٿا ٿين، باقي ٻي ڀاڄيءَ کي ڪٽڻ يا سياري جي ٿڌي موسم ۾ چلهه اڳيان بيهي رڌڻ ۾ ڪهڙي تڪليف آهي، جو هن مائيءَ جا ٿورا کڻان، جيڪا روز جي مسواڙ ۾ هڪ يين به گهٽ نه ٿي ڪري. بهرحال سندس آڇ لاءِ ”اريگاتو“ (مهرباني) چئي پڇيومانس: ”آخر بصر ڪٽڻ کان توکي ڪهڙو عار آهي؟“.
”اسان جپانين جون اکيون ڏاڍيون حساس آهن. بصر مان نڪرندڙ گئس اکين ۾ ڏاڍو چڀي ٿي“. هن چيو.
”جپانين ڀاڄين ۽ ميون تي خبر ناهي ڪهڙا ڪهڙا تجربا ڪري هنن جي شڪل ئي بدلائي ڇڏي آهي“. ڪجهه سنجيدگيءَ سان ۽ ڪجهه چرچي ۾ چيومانس: ”جيئن بنان ککڙين وارا انگور ايجاد ڪري ورتا اٿئون، تيئن بنان روئارڻ وارو بصر ڇو نٿا ايجاد ڪن؟“.
مائي به ڪا خوش موڊ ۾ هئي. ٽهڪ ڏيندي چيائين: ”اسان جا مرد نه ٿا چاهين ته ڪو اسان کي سک نصيب ٿئي. ڀلي رنون پيون ڳوڙها ڳاڙين“.
اها ڳالهه اڄ کان گهٽ ۾ گهٽ 40 سال اڳ جي آهي. ان عرصي اندر خبر ناهي جپان ۾ ڪهڙيون ڪهڙيون اليڪٽرانڪ ايجادون ٿي چڪيون آهن .... خبر ناهي ڪھڙا ڪھڙا ميوا، ڀاڄيون ۽ اناج (خاص ڪري چانور) ڪراسنگ ڪري بهتر جنسن جي صورت ۾ ايجاد ٿي چڪا آهن، پر بصر کي بهتر بنائڻ جي خبر هاڻ گذّريل هفتي ئي پڙهيم ته، ”ايندڙ سرءُ جي موسم کان جپان جي هڪ ڪمپني ڳوڙها نه ڳاڙائيندڙ بصر عوام لاءِ وڪرو شروع ڪندي“.
ملائيشيا ۽ انڊونيشيا جھڙا چند ملڪ آهن يا وري فجي ڪيوبا جھڙا ٻيٽ، جتي بي انتھا ناريل ٿئي ٿو. اتي جا ماڻھو رس وارو ٻوڙ (Curry) ٺاهڻ لاءِ بصر بدران ناريل جي ڳَرُ (Flesh) جي ڪاتر استعمال ڪن ٿا.... اهـڙن ملڪن جي ماڻهن کي بصر جو قدر ناهي، نه ته سڄي دنيا لاءِ بصر دلپسند ڀاڄي آهي، جنهن بنان ڪا به ڀاڄي، گوشت، مڇي ايترا سوادي نه ٿا رڌي سگهجن. بصر جي ڪاتر (Chop) ڪرڻ کان هرڪو ڀڄي ٿو. ڪي حجام بورچي ڏٺا اٿم، جيڪي سيرن جا سير بصر يڪساهيءَ ڪٽيو وڃن، نه ته عام ماڻهوءَ کي بصر جي هڪ ڳنڍ به رئاريو ڇڏي.
جيئن هڪ عام انب کي ٻي جنس جي انب سان ڳنڍي (پيوند ڪري) ڪا نئين جنس تيار ڪئي وڃي ٿي، اهڙيءَ طرح ٻين ميون ۽ ڀاڄين جا ميلاپ (Hybird) ڪرڻ هاڻ هڪ پراڻي ڳالهه ٿي چڪي آهي ۽ انهن جي ٻوٽن ۽ ٻجن کي ”ڪراس“ ڪري نيون جنسون پيدا ڪيون ويون آهن..... بصر کي به بھتر بنائڻ لاءِ جپان ۾ ان تي وڏي عرصي کان تحقيق هلي رهي هئي.”هائوس فڊس گروپ“ جي سائنسدانن اٽڪل ويهن سالن جي کوجنا بعد سال 2002ع ۾ اهو ثابت ڪيو ته بصر ۾ موجود Syn-propanethial-s-Oxide نالي انزائيمس (جيڪي اکين ۾ چڀي ڳوڙها پئدا ڪن ٿا) کي جيڪڏهن ڪنهن طريقي سان گهٽائي ڇڏجي يا ڪمزور بنائي ڇڏجي ته هڪ طرف بصر ميوي وانگر مٺو ۽ خوشبودار ٿي پوندو ته ٻي طرف ان کي وڍڻ ويل اکين ۾ ڳوڙها به نه ايندا. ان ڳالهه تي هائوس فڊس گروپ وارن کي “Ig Noble Prize” به مليو هو. هونءَ انگريزي لفظ ”نوبل“ جي معنيٰ ”عالي مرتبه“ چئي سگهون ٿا، جيتوڻيڪ نوبل پرائيز وارو لفظ سئيڊن جي هڪ سخي مرد ”نوبل الفريد“ جي نالي سان منسوب آهي. نوبل پرائيز ته هر سال انهن کي ملي ٿو، جيڪي امن، ادب ۽ سائنس ۾ ڪو ڪارنامو ڪري ڏيکارين ٿا. ان تان هڪ مزاحيه (Parody) پرائيز ”اِگ نوبل“ ٺاهيو ويو آهي، جيڪو انهن کي ڏنو وڃي ٿو جيڪي کل مسخريءَ جھڙين ايجادن جي ڪوشش ڪن ٿا. بھرحال اڄ مٿين ڪمپنيءَ طرفان “Smile Ball” نالي بصر نه فقط ايجاد ٿي چڪو آهي، پر گذريل سياري ۾ نموني خاطر ٽوڪيو جي هڪ اوچي دڪان ۾ پنج ڇهه ٽن وڪامي چڪو آهي ۽ جنهن رفتار سان اهو بصر خريدارن ورتو، ان مان لڳي ٿو ته ايندڙ سياري ۾ جڏهن هي ڳوڙها نه آڻڻ وارو ”سمائيل بال“ بصر عام طرح هر مارڪيٽ ۾ وڪري لاءِ رکيو ويندو ته ماڻھو ان کي هٿو هٿ خريد ڪندا.
پر يارو! ان بصر جي به ڇا ته قيمت رکي وئي آهي!
مڃان ٿو ته جپان ۾ کاڌي پيتي جي هر شيءِ مھانگي آهي. ٽن ٽماٽن، ٽن پٽاٽن يا ٽن عام بصرن جي قيمت به 200 روپيه آهي پر ان هوندي به هنن ٻن“Smile Ball” بصرن جي قيمت 450 يين ـــ (پنهنجا چار سؤ روپيا) رکي وئي. جن خريد ڪيا، انھن جي راءِ آهي ته ”اهي صوف وانگر مٺا آهن ۽ ونگيءَ وانگر ڪچا کائي سگهجن ٿا. کائڻ سان وات ۾ ڌپ به نٿي ٿئي“.