جپان جا شهنشاهه ۽ سندن ڪنيزون رکڻ جو شوق ....
هيرو هِتو ڇهن سالن جو ٿيو ته هن کي جپان جي خاص اسڪول گاڪو شوئن (Gakushuin) ۾ داخل ڪيو ويو هو، جيڪو ان وقت شاهي خاندان جي ٻارن جي تعليم لاءِ مقرر هو. ”گاڪو شوئِن“ جيڪو “Peers School” ۽ “Gakushujo” به سڏجي ٿو، 1847ع ۾ جپان جي 120 هين شهنشاهه ننڪو (ايا هتو) ڪيوٽو ۾ ٺهرايو. پاڻ 1817ع کان 1846ع (وفات) تائين شهنشاهه رهيو. هي اسڪول در اصل جپان جي شاهي خاندان جي ٻارن لاءِ ٺهرايو ويو، جتي ڪي جي ۽ نرسريءَ کان هاءِ اسڪول ۽ يونيورسٽيءَ جي تعليم جو بندوبست رکيو ويو. هن اسڪول ۾ عوام جي ڪجهه اهم ماڻهن جي ٻارن کي به داخلا ڏني پئي وئي، پر فقط پرائمري سطح تائين. هي اسڪول سمجهو ته ائين هو، جيئن برٽش راڄ ۾ لاهور ۾ ايڇيسن ڪاليج هئو، جتي انگريز راڄ تائين فقط انگريزن ۽ ڪجهه خاص نوابن ۽ راجائن جا ٻار داخلا وٺي ٿي سگهيا. 1877ع ۾ هي اسڪول ڪيوٽو کان ٽوڪيو شفٽ ڪيو ويو، جنهن جي ڀتين تي شهنشاهه ننڪو جا هي چار قول اُڪريل آهن.
1. Walk in the paths trodden by the feet of the great sages.
2. Revere the righteous canons of the empire.
3. He that has not learned the sacred doctrines, how can he govern himself?
4. He that is ignorant of the classics, how can he regulate his own conduct?
1947ع ۾، ٻي جنگِ عظيم هارائڻ بعد آمريڪا جي چوڻ تي هن اسڪول ۾ فقط شاهي خاندانن جي ٻارن کي داخلا ڏيڻ بدران عام ٻارن کي به داخلا ملڻ لڳي ۽ هي اسڪول جپان جي وزارت تعليم حوالي ڪيو ويو، نه ته اهو شاهي خاندان جي گهرو ايجنسيءَ هلايو پئي.
هن اسڪول مان شهنشاهه هيرو هِتو کان علاوه هن جي راڻي صاحبه نگاڪو (Naisho)، هيرو هِتو جي پُٽ 125 هين شهنشاهه اڪِيهِتو، پوٽي (هاڻوڪي 126 هين شهنشاهه) نارُو هِتو پڻ تعليم حاصل ڪئي. ان کان علاوه انهن جون ڀيڻون، ڀائر، سئوٽ، ماسات هِن اسڪول مان پڙهيا. ڪوريا جا به ڪجهه شهزادا هن اسڪول مان پڙهيا. پرائمري تعليم تائين پڙهڻ وارن عام ٻارن مان هڪ اسان جو دلپسند جپاني ليکڪ يوڪيو مشيما به هو، جيڪو 1925ع ۾ ڄائو هو. سندس پيءُ جپاني حڪومت ۾ هڪ سرڪاري وڏو آفيسر هو ۽ سندس نانِي، جنهن کيس نپايو، هڪ اهم تعليمي اداري جي پرنسپال هئي ۽ ان کان علاوه سندس نسل ڪنهن نواب خاندان سان به مليو پئي. شايد اهو ئي سبب هجي جو يوڪيو هڪ عام ٻار ٿي ڪري به هن اسڪول ۾ پڙهيو. هو ڇهن سالن جو هو ته هن اسڪول ۾ داخل ٿيو ۽ ٻارهن ورهين جي ڄمار تائين شاهي خاندان جي ٻارن سان پڙهيو. سندس هڪ ناول “Spring Snow” هن اسڪول جي پس منظر ۾ آهي، جنهن ۾ هِن ناول جا ٻه ڪردار ”ڪِيو اَڪي“ ۽ ”شيگي ڪوني“ هن اسڪول جا ئي شاگرد آهن.
1912ع ۾ هيرو هِتو جي ڏاڏي شهنشاهه ميئجيءَ جي وفات تي هيرو هِتو جو والد يوشي هِتو تخت نشين ٿيو ۽ پاڻ (هيرو هِتو) ولي عهد مقرر ٿيو. ان ئي سال هن کي نيويءَ ۾ به ڀرتي ڪيو ويو. 1926ع ۾ هو شهنشاهه ٿيو ۽ شهنشاهه شووا سڏجڻ لڳو. 1924ع ۾ سندس شادي خاندان جي هڪ ڇوڪري ناگاڪو ڪونيءَ سان ٿي، جيڪا عمر ۾ کانئس ٻه سال ننڍي هئي. يعني سندس ڄم جو سال 1903ع هو. شاديءَ کان ٻه سال پوءِ هيرو هِتو شهنشاهه ٿيو هو. هيرو هِتو ۽ ناگاڪو جو مڱڻو 1919ع ۾ ٿيو جڏهن ناگاڪو سورهن سالن جي هئي. جپان جي ان وقت جي رواج مطابق اها شادي هڪ قسم جي “Arranged” شادي چئي سگهجي ٿي. هيرو هِتو کي پنهنجي زال چونڊڻ لاءِ ايتري سا مهلت ڏني وئي ته خاندان جي هڪ چانهه پاڻيءَ جي دعوت ۾ آيل ڇوڪرين مان ڪنهن کي زال چونڊڻ لاءِ، هن کي پردي پويان لڪي، ڇوڪرين کي ڏسڻ لاءِ چيو ويو. هيرو هِتو ناگاڪو جي چونڊ ڪئي. ائين ته ناگاڪو به ساڳي شاهي اسڪول گاڪو شوئِن مان پڙهي، پر اتي ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين جا الڳ سيڪشن هئا. مڱڻي بعد هن کي اسڪول مان ڪڍي راڻي ٿي رهڻ لاءِ ڇهن سالن جو ٽريننگ پروگرام ڪرايو ويو.
هيرو هِتو جڏهن ولي عهد (Crown Prince) ٿيو ته سندس زال شهزادي ناگاڪو “Crown Princess” سڏجڻ لڳي. ان بعد 1926ع ۾ هيرو هِتو تخت تي ويٺو ۽ “Emperor” يعني ”شهنشاهه“ سڏجڻ لڳو، ته سندس زال ”راڻي“ (Empress Nagako) سڏجڻ لڳي.
هيرو هِتو شهنشاهه ٿيڻ تي وڌيڪ ڪنيزون (Concubines) رکڻ بدران اڳوڻين 39 ڪنيزن کي به چلتو ڪري ڇڏيو. ويهين صديءَ جي شروعات تائين (يعني هيرو هِتو تائين) هر شهنشاهه مزي ۽ وڌيڪ اولاد، خاص ڪري وارث لاءِ پُٽ حاصل ڪرڻ لاءِ “Concubines” رکيون پئي، جنهن لاءِ جپان ۾ “Sobame” لفظ آهي. اسان وٽ ڪنيز کان علاوه داشته، آشنا، رکيڪ، ويِهاريل وغيره جھڙا لفظ آهن. مختلف ملڪن، ڪلچر ۽ حڪومتن ۾ ڪنيزن جو مختلف درجو رهيو آهي. هنن کي زال کان گهٽ سمجهيو ويو آهي پر هِن مان اولاد کي خاص ڪري پٽ کي ڪٿي گهڻو مان ۽ برابريءَ جا حق ڏنا ويا آهن ڪٿي ڪجهه ڪجهه، ته ڪٿي بنهه نه. بهرحال ڪنيزون رکڻ هڪ عام ڳالهه رهي آهي. خاص ڪري بادشاهن، نوابن، راجائن لاءِ. ڪٿي ڪٿي اهي ”مسٽريس“ جي لقب سان سڏيون وڃن ٿيون. انهن مان پيدا ٿيل ٻار نه فقط غيرقانوني (Illegitimate) سمجهيا وڃن ٿا پر ڪن قومن ۾ اهي ٻار سڃاڻپ لاءِ پنهنجي پيءُ جي ذات به لڳائي نه ٿا سگهن.
جپان جي ميئجي دؤر (1868ع کان 1912ع تائين) ۾ اهو قانون پاس ڪيو ويو ته ڪنهن کي به هڪ کان وڌيڪ زالون رکڻيون نه آهن پر نواب، رئيس، شاهي خاندان جا ماڻهو ڪنيزون رکي سگهن ٿا. ان جو خاص مقصد وارث پيدا ڪرڻ به هو. زال جي پُٽ نه ڄڻي ته ملڪيت يا تاج ۽ تخت جو وارث ڪٿان اچي؟ اهڙيءَ حالت ۾ ڪنيزن مان ڪنهن جي ٻار کي وارث بڻايو ٿي ويو. ان ڪري شاهي خاندان جي ڪنيزن لاءِ اهڙو موقعو اچي سگهيو ٿي ته هن جو حرام جو ٻار ملڪ جو شهنشاهه ٿي سگهيو ٿي. ميئجي دور جي حاڪم شهنشاهه ميئجي (موتسو هِتو) کي پنهنجي زال راڻي هاروڪو مان پُٽ جو اولاد نه هيو (هن راڻيءَ جو ڄمڻ وقت مائٽن ”ماساڪو اچيجو“ نالو رکيو، شاديءَ بعد راڻي ”شوڪين“ ۽ ”هاروڪو“ رکيو ويو. پر بهتر آهي ته پڙهندڙ هڪ هڪ شهنشاهه ۽ راڻين جا ٻه ٻه ٽي ٽي نالا ڌيان ۾ رکي مونجهاري ۾ پوڻ بدران هڪ ئي نالو هاروڪو ياد رکن) شهنشاههَ پنهنجي ٽاپ رئنڪ جي هڪ ڪنيز مئڊم ياناگيهارا ناروڪو (Yanagihara Naruko) مان ڄاول هڪ پُٽ کي قانوني لکپڙهه سان پنهنجي راڻي هاروڪو حوالي ڪيو، جنهن هن کي پالي وڏو ڪيو ۽ شهنشاهه ميئجي جي مرڻ تي اهو شهنشاهه تائشو (يوشي هِتو) ٿيو. شهنشاهه هيرو هِتو جنهن جو پاڻ ذڪر ڪريون پيا، اهو هن شهنشاهه تائشو جو پُٽ هو. يعني شهنشاهه هيرو هِتو جي ڏاڏي ياناگيهارا ناروڪو سندس ڏاڏي بادشاهه جي داشته (Concubine) هئي. اها ٻي ڳالهه آهي ته جپاني شهنشاهه جيڪي ڪنيزون رکندا هئا اهي سڀ شاهي خاندان جون عورتون هونديون هيون. شهنشاهه هيرو هِتو جي هيءَ ڏاڏي به ڪيوٽو جي نواب گهراڻي مان هئي ۽ سندس ڀاءُ ”ساڪي متشو“ ياماناشي صوبي جو گورنر هو. ليڊي ناروڪو هڪ بهترين ڪئليگرافر ۽ شاعره پڻ هئي. هوءَ حرم جي ذهين، سٺي سڀاءَ ۽ فضيلت واري داشته مڃي ويندي هُئي. هن جو هي شهنشاهه هيرو هِتو ٽيون ٻار هو. ان کان اڳ هن کي ٻه پُٽ ٿيا پر ٻئي پُٽ گردن ٽوڙ بخار (Meningitis) ۾ مري ويا.
شهنشاهه هيرو 63 سال جپان جو حاڪم رهڻ بعد 1989ع ۾ وفات ڪري ويو. زندگيءَ جا آخري ٻه سال هو سخت بيمار رهيو. هن جو هاضمو صحيح نٿي رهيو. Pancreas جي آپريشن ٿيس. پوءِ خبر پئي ته هن کي آنڊي جو سرطان ٿي پيو آهي. آپريشن بعد ٻه ٽي مهينا فرحت ۾ رهيو. ان بعد هڪ ڏينهن محل ۾ ئي غش ٿي ڪري پيو ۽ پوءِ ڪجهه مهينن جي اندر رَتُ اچڻ بعد گذاري ويو. وفات وقت شهنشاهه هيرو هِتو سڀني بادشاهن ۾ وڏو هو ۽ هن سڀ کان وڏو عرصو بادشاهت ڪئي. (ان بعد اهو اعزاز ٿائلينڊ جي بادشاهه فومي فون ادون ياديت کي نصيب ٿيو ۽ اڃا تائين آهي ۽ ٿي سگهي ٿو جيئن مٿي لکي آيو آهيان ته اهو رڪارڊ انگلينڊ جي راڻي ايلزبيٿ ٽوڙي، جيڪڏهن هوءَ ٻه ٽي سال ٻيا به ڪڍي وڃي). هيرو هِتو جي وفات بعد سندس پُٽ اِڪيهِتو تخت تي ويٺو.
هيرو هِتو جي وفات بعد يارهن سال رکي سن 2000ع ۾ سندس زال (يعني نئين شهنشاهه اڪِيهتو جي والده) ناگاڪو وفات ڪئي. هوءَ به آخري سالن ۾ سخت بيمار رهي. 1975ع ۾ هوءَ پنهنجي مڙس شهنشاهه هيرو هِتو سان آمريڪا (USA) مان ٿي اچڻ بعد ٻه سال رکي پٺيءَ ڀر ڪري پئي ۽ ڪرنگهي ۾ ڌڪ لڳي ويس. اڃا ان مان صحيح نه ٿي، ته هڪ دفعو وري ڌڪو کاڌائين، جنهن بعد هوءَ باقي زندگي ويل چيئر ۾ ئي رهي. هوءَ مڙس جي جنازي تي به نه نڪري سگهي.