ڪليم ڪوڙو قبضو سچو
پروفيسر مڪرجي بيحد هوشيار ۽ کلمک آهي. پاڻ سٺو ڪئپٽن ۽ وڪيل پڻ رهي چڪو آهي. کيس پڙهائڻ جو اهڙو ته ڏانءُ آهي جو وچ ۾ سموڪنگ جا ڏهه منٽ نه ڏيندو آهي ته به ڪو ڪڇندو نه آهي. چارٽرنگ جي عنوان تي پڙهائيندي ٻڌايائين ته چارٽنگ (يعني مقاطي تي کنيل جهازن) جو ڌنڌو ۽ ان سان واسطو رکندڙ ڦڏا فساد ۽ قانوني مسئلا ايترو ته پيچيده ٿين ٿا جو ان لاءِ سڀ وڪيل اهوئي چوندا آهن ته چارٽرنگ هڪ منجهائيندڙ شيءِ آهي. جنهن کي سمجهڻ هرهڪ جي وس جي ڳالهه ناهي.
ان تي مونکي هميشه پنهنجو ڳوٺائي ڪئپٽن رشيد ابڙو ياد ايندو آهي جيڪو چارٽرنگ جو ذهين مئنيجر سمجهيو وڃي ٿو ۽ سالن کان ان فيلڊ ۾ ڪم ڪري رهيو آهي ۽ جيتوڻيڪ اسان جي حساب ۾ هيستائين هر ڳالهه جو ايڪسپرٽ چئي سگهجي ٿو پر بقول سندس:
”چارٽرنگ جو واپار ايڏو اونهو آهي جو ان کي سمجهڻ لاءِ ڏهه زندگيون به ٿوريون آهن.“
مٿيون پروفيسر هڪ ٻيو سبجيڪٽ Salvage (ٻڏل جهاز کي بچائڻ) جي عنوان تي پڙهائيندي No Cure No pay جملو ڏاڍو استعمال ڪندو آهي. جهازن جي ٻڏڻ يا حادثي وقت ڀرپاسي ۾ سال ويج ڪمپنيين وارا جهاز کي بچائڻ لاءِ اچي نڪرندا آهن، جن جو ڪم ئي اهو هوندو آهي. هو صبح جو اٿڻ سان اهائي دعا گهرندا هوندا ته ڪو طوفان لڳي جهاز ٻڏي يا ٽٽي ته ان کي بچائڻي انعام اڪرام حاصل ڪجي. ڪڏهن ڪڏهن نقصان رسيل جهازن کي بچائي ڪناري تائين آڻيندي اهو ٻڏي ويندو آهي ۽ پوءِ بچائڻ وارا (Salvor) جهاز جي مالڪ کي چوندا آهن ته ڪجهه ته خرچي ڪراءِ اسان ٻه ٽي ڏينهن جهاز کي ڇڪي ڇڪي هيستائين ته آندو، هاڻ اها ٻي ڳالهه آهي ته آخر ۾ اچي ٻڏي ويو ۽ صحيح سلامت نه پهتو. هاڻ غريب مالڪ هڪ جهاز ۽ غرق ٿيل ڪارگو جي ڏک ۾ بي حال ٻيو هنن کي ٺل تي انعام ڏئي، نه ته وڃن ٿا ڪورٽ ۾ ڪيس ڪرڻ.
سو ان ڳالهه کي مدنظر رکي بين الاقوامي طرح اهو قاعدو ٺاهيو ويو آهي ته بچائڻ واري کي انعام تڏهن ملندو جڏهن هو ڪاميابيءَ سان بچائي ايندو. پوءِ سڄو جهاز ۽ سڀ سامان ته نه پر ڪجهه حصو پتي انهن مان کيس خرچي ڪرائي سگهجي ٿي.، يعني جيسين مريض کي تندرستي حاصل نٿي ٿئي تيسين في ته ڏبي NO Cure No pay بهرحال اها خرچي يا چانهه پاڻي به لکن ۾ ٿئي ٿي. ڪڏهن ڪڏهن ته اڌو اڌ سالويج Salvage وارن کي ملي ٿي.
مٿئين جملي کان علاوه ڪئپٽن مڪرجي جي زبان تي هڪ ٻيو جملو پڻ هوندو آهي:
Finders Keepers Loosers Weepers.
جن لڌو سي ڦٻيا جن وڃايو سي رڙيا.
خطري جي حالت ۾ جيڪڏهن خلاصي ۽ ڪئپٽن جهاز ڇڏي Abandon ڪري ڇڏين ته ان بعد ان تي جنهن به قبضو ڪيو ته اهو جهاز ان جو ٿيو. جيتوڻيڪ ڪڏهن ڪڏهن ڪورٽ ۾ ان مالڪيءَ جي سلسلي ۾ عجيب نوعيت جا ڪيس اچن ٿا. جيئن اڄڪلهه هتي هڪ اهڙي جهاز جو مالڪ 25 سالن بعد ڪيس ڪري رهيو آهي. يا اڄ کان اسي سال کن اڳ ٻڏل ٽائيٽينڪ جهاز جو ٻڏل سامان سمنڊ جي تري مان ملڻ تي، جهاز جي مسافرن جا پوٽا پوٽيون ڪيس ڪري رهيون آهن ته ان مال ۾ کين به حصو ڏنو وڃي.
”توهان جو ڇا خيال آهي ته ٻڏي ويل/ ڇڏي ڏنل شيءِ تي ڪنهن جو حق آهي. جنهن کي ملي ان جو يا جنهن هڪ وار ان کي ڇڏي ڏنو، ان کي موٽائي ڏجي.“ ڪنهن شاگرد وڪيل پروفيسر ڪئپٽن مڪرجي کان پڇيو.
ڪئپٽن مڪرجي کلي چيو، ”آئون ته اهوئي چوندس Finder Keepers Loosers Weepers. “ ۽ اسان سڀ کلڻ لڳاسين.
منهنجي خيال ۾ ان جملي جو نعم البدل جملو: ”ڪليم ڪوڙو قبضو سچو“ چئي سگهجي ٿو.