مئڊا گاسڪر جي لالائو
”ڏس ته صحيح توهان فائيل ايئر وارا به ڪمال ٿا ڪريو،“ راحت لالائو کي چيو ”بيئر جيڪو مهانگو آهي ان جا دٻا ته جام کڻي رکيا اٿوَ باقي ڪوڪا ڪولا تي ڪنٽرول وجهي ڇڏيو اٿوَ.“
”پر مزي جي ڳالهه ته ڪوڪا ڪولا به ته هتي اوتروئي مهانگي آهي.“ لالائو چيو ۽ پنهنجي ٽيبل تان اٿي اسان واري ٽيبل تي اچي ويٺي. لالائو عمر توڙي قد بت ۾ سڀ کان ننڍي آهي. هيترا ڏينهن آئون اهوئي سمجهندو رهيس ته هوءَ انڊونيشيا يا ٿائيلينڊ جي آهي. سندس چهري مان ائين ئي لڳو ٿي. پر ان ئي ڏينهن مون کي معلوم ٿيو ته هوءَ ڏور اوڀر جي ڪنهن ايشيائي ملڪ بدران هندي وڏي سمنڊ جي ڪنهن ٻيٽ کان آئي آهي.
”معاف ڪجانءَ لالائو! تون سيشلز ٻيٽ جي ته نه آهين.“
”نه.“
”خبر ناهي مون کي ڪنهن ٻڌايو ته تون انڊين اوشن جي ڪنهن ٻيٽ جي آهين. شايد موريشش جي.!“
”نه. آئون مئڊاگاسڪر جي آهيان.“ هن ٻڌايو. ”اوهه! آءِ ايم ساري! پهرين ته آئون توهان کي ٿائي يا انڊونيشي سمجهندو هوس.“ مون ٻڌايومانس.
”ها. مون کي ڪيترا ائين سمجهندا آهن. ڪي ته مونکي ملئي، سلوني يا انڊين به سمجهن ٿا. هن آهستي آهستي جملا ٺاهي انگريزءَ ۾ ٻڌايو.
اسان پنهنجو ساڻس تعارف ڪرائي کانئس سندس مادري زبان جو پڇيو.
”مئبوگاسڪر ۾ اسان جي پنهنجي لوڪل زبان قومي زبان آهي. هڪ ٻئي سان اها ڳالهايون.“
”پوءِ انگريزي ڪٿي پڙهينءَ؟“
”هتي سئيڊن ۾ئي اچي سکيس، ٽن مهينن جو شارٽ ڪورس ڪيم. ڇو جو مئڊا گاسڪر ۾ اسڪول ۽ ڪاليج ليول تي انگريزي نه پر فرينچ هلي ٿي.“
”پوءِ شاباس هجنئي. سٺي انگريزي ڳالهائين ٿي.هتي اچڻ کان اڳ ڪجهه ته انگريزي ايندي هوندئي؟“ مون پڇيو مانس.
”صفا نه. پهريان ڏينهن ته جهڙي گونگي گانءِ ٿي پئي هليس. فقط انهن آفريڪن ڪلاس ميٽن سان ڳالهائيندي هيس جن جي ملڪن ۾ فرينچن جو راڄ هو. مثال طور: ڪانگو، نائيجريا، الجيريا، موراڪو وغيره. ڪلاس روم ۾ به گهڻو سمجهه ۾ نه ايندو هو. انگريزي نه اچڻ ڪري وري سوال به پڇي نه سگهندي هيس. پر ڏينهن رات محنت ڪندي رهيس. آئون عزم جي پڪي آهيان. هاڻ ته چڱي انگريزي سکي وئي آهيان پر ان هوندي به اڃا سکندي اچان.“
سندس ننڍي عمر ڪري سمجهه ۾ نه پئي آيو ته آيا شادي شده آهي يا اڪيلي. مڙس جي خيريت جو پڇجيس يا ماءُ پيءُ جو حال احوال وٺجيس.
”باءِ دي وي آر يو مئرڊ؟ ڇا تون شادي شده آهين؟“ مون پڇيو مانس.
”ها. ٻه ٻار به اٿم. ڏس عجيب ٿو لڳي نه؟ ويتر قدبت جي به هلڪي آهيان ان ڪري ڪيترن کي يقين ئي نٿو اچي. منهنجي شادي پڙهائيءَ دوران ٿي وئي. مئڊاگاسڪر جي يونيورسٽي مان M.B.A ڪري پوءِ ملڪي شپنگ ڪمپني ۾ اسسٽنٽ مئنيجر طور نوڪري ورتم. منهنجي باس چيوته سئيڊن ويندينءَ؟ جنرل مئنجمينٽ ۽ ائڊمنسٽريشن ۾ ايم ايس سي ڪري اچ ته توکي اڃا وڌيڪ پروموشن ڏيان. مڙس سان ڳالهه ڪيم، هو ميڊيڪل ڊاڪٽر آهي. تنهن چيو همت ڪري سگهين ته ڀلي وڃ. ٻارن جو فڪر نه ڪر ۽ مون ٻئي ڏينهن هيڏانهن اچڻ جورضانامولکي ڏنو.“
”ڪيڏا وڏا ٻار اٿئي؟“
”هڪ چئن جو ۽ ٻيو ٻن سالن جو.“ لالائو ٻڌايو.
”ٻارن کي ته ڏاڍو ياد ڪندي هوندينءَ. ڇو جو هڪ پيءُ ٻارن کان پري رهي سگهي ٿو، پر ماءُ لاءِ ڏاڍو ڏکيو ڪم آهي. خاص ڪري ٻن ۽ چئن سالن جي ننڍن ٻارن کي يڪدم ڇڏي ڏيڻ.“
”واقعي. اها ڳالهه ته آهي. ٻارن ۽ مڙس جي جدائي، اوپري ۽ نئين زبان (يعني انگريزي) ۽ هيڏي پڙهائي ۽ اڪيلي سر رهڻ. ڪڏهن ڪڏهن ايڏي ڊپريشن ٿيندي آهي جو ڄڻ وڍ پوندا آهن. پر آئون به همت ڪري منهن ڏيو ويٺي آهيان.“
”پوءِ مڙس ۽ ٻارن کي ڇو نٿي گهرائي وٺين. تنهنجي ٻارن جي ته پڙهائي جو به مسئلو ناهي.“
”اسان جي ٻيٽ تي پهچڻ جي ٽڪيٽ تمام ڳري آهي. اهي هوائي اڏا جتي گهڻا مسافر وڃن ٿا انهن جي ٽڪيٽ ايتري ناهي، جيتري مئڊاگاسڪر جي، جتي ڪو ايڪڙ ٻيڪڙ ماڻهو وڃن ٿا. هڪ فرينچ ايئر لائين جو، هفتي ۾ هڪ دفعو هوائي جهاز Antananarivo وڃي ٿو. سو به پئرس کان.“ (’انتانانا ريوو‘ مئڊا گاسڪر جي گاديءَ جو هنڌ آهي.)
”هائو. مون کي ياد آهي. هڪ دفعي اسان جو جهاز موزمبق جي بندرگاهه ۾ بيٺو هو. اتان ايمرجنسي ۾ هڪ انجنيئر کي ٽرانسفرڪري ٻئي جهاز تي موڪلڻو هو، جيڪو توهان جي ٻيٽ مئڊا گاسڪر ۾ بيٺل هو. موزمبق کان مئڊا گاسڪر ڪو ايترو پري ناهي. ٻنهي جي وچ ۾ فقط سمنڊ جي وٿي آهي، جنهن کي موزمبق چئنل سڏجي ٿو. موزمبق جي هوائي اڏي موپوتو (تن ڏينهن ۾ لارينزو مارڪس سڏبو هو) کان توهان جي گاديءَ واري هنڌ انتاناناريوو تائين ڪلاڪ کن جو پنڌ مس ٿيندو، پر موزمبق کان مئڊا گاسڪر (انتاناناريوو) ڪابه ڊائريڪٽ اڏام نه هئي. نتيجي ۾ هن انجنيئر کي پهرين موزمبق کان لسبن Lisbon پورچو گال موڪليو ويو (موزمبق پورچوگالين جي قبضي ۾ هجڻ ڪري ان تي انهن جو اثر رسوخ آهي.) پوءِ لسبن کان ٻي اڏام ۾ لنڊن ويو. اتان پوءِ ٽين ۾ پئرس پهتو. پئرس ۾ کيس ٽي ڏينهن کن هوٽل ۾ رهڻو پيو جو پئرس کان انتاناناريوو (مئڊاگاسڪر) هفتي ۾ فقط هڪ اُڏام آهي. بهرحال ڇهه سؤ کن ميلن جي سفر لاءِ ڪمپنيءَ جو اٺاويهه هزار روپيا خرچ اچي ويو ۽ انجنيئر کي ڪلاڪ کن جو سفر بدران يڪو هفتو کن ڏهه ٻارهن هزار ميل سفر ڪرڻو پيو.“
”اها ته تڏهن جي ڳالهه آهي اڄ کان 15 سال کن اڳ جي. هينئر ته هتان کان مئڊاگاسڪر هڪ طرفي ٽڪيٽ ته پوڻا چار هزار ڊالر (هڪ لک رپيا) آهي. ٻي ڳالهه ته منهنجو مڙس نوڪري ڪيئن ڇڏي اچي هتي ويهي رهي. بس ارڙهن مهينا گذري چڪا آهن باقي ڪي ڇهه مهينا. هاڻ اسين فائينل ايئر وارا اچي چڙهيا آهيون. جولاءِ ۾ ٽيون سيمسٽر ختم ٿيندو. ان بعد 15 ڏينهن موڪل کائڻ بعد آگسٽ ۽ سيپٽمبر ۾ ناروي،جرمني ۽ انگلينڊ فيلڊ ٽرپ (Field Trip) ۾ بزي رهنداسين. ان بعد اچڻ سان پروجيڪٽ (ٿيسز) جمع ڪرائڻ آهي. پوءِ امتحان۾سامان جي پئڪنگ ڪبي ته گريجوئيشن اچي ويجهي ٿيندي.“
”بهرحال شاباس هجنئي. تو جهڙيون عورتون اسان جي مشرقي عورتن لاءِ همت ۽ محنت جو سٺو مثال آهن.“ مون چيومانس.
”آئون جڏهن مئڊاگاسڪر کان آيس پئي ته ڪيترن پاڙي اوڙي جي عورتن چيو ته زال ذات ٿي اڪيلو پئي وڃي سو به يورپ جهڙي ملڪ ۾ ۽ يورپ جي به ان ملڪ ۾ جيڪو آزاد جنسي تعلقات، ٿڌ ۽ مهانگائيءَ کان مشهور آهي.“
”پر منهنجي مڙس مون کي چيو ته تون ڪنهن جي به ڳالهه جو فڪر نه ڪر. بس همت بلند رک ۽ مون به کين اهوئي چيو ته انسان جي عزت ۽ شرافت هن جي دل ۾ آهي. جيڪي عورتون خراب ٿين ٿيون اهي مڙس هوندي، ستن ڪوٽن ۾ به خراب ٿيو وڃن. آئون پڙهڻ وڃي رهي آهيان ۽ جتي آفريڪا ۽ ايشيا جي ملڪن جون عورتون پڙهي رهيون آهن اتي آئون به تعليم حاصل ڪري اينديس ۽ هونءَ به رڳو مردن کي نه پر عورتن کي به اعلى کان اعلى تعليم حاصل ڪرڻ کپي. مرد وانگر عورت کي به پڙهائي ڪم اچي ٿي. سندس تعليم نه فقط پنهنجو پاڻ لاءِ ڪارآمد ثابت ٿي سگهي ٿي پر مڙس لاءِ، ٻارن لاءِ، قوم لاءِ ۽ ملڪ لاءِ پڻ.“
”ڏاڍو سٺو، توسان ملي سچ پچ خوشي ٿي. ساڳي هاسٽل ۾ رهڻ ڪري جيتوڻيڪ روز گس پنڌ تي ملاقات ٿي پئي. پر مون کي اها خبر نه هئي ته تون ايڏو باهمت آهين ۽ پڙهائي کان علاوه ڪيترن مسئلن ۽ مونجهارن کي منهن ڏيو ويٺي آهين. توتي آئون ضرور ٻه اکر لکندس. پنهنجي ملڪ جي اخبار لاءِ به.“ مون چيومانس.
”فوٽو به ڏجانءِ“. ۽ پوءِ ان اخبار جي ڪاپي مون کي به ڏجانءِ ته آئون پنهنجي مڙس کي موڪليندس.“ لالائو موڪلائيندي چيو.