سمنڊ تي ڪيترن جو ئي واسطو آهي
سمنڊ تي اڄڪلهه فقط ٻيڙين وارن جو واسطو ناهي جيڪي ٻين کي اهو چئي ڀڄائي ڪڍن ته هي دنيا هنن جي آهي ٻيا ڀڄي پاسو ڪن. پر هاڻ ته آئل گئس وارا اهو چئي سگهن ٿا ته ملڪ جي معاشيات سڌارڻ لاءِ گئس ۽ تيل ضروري آهي جنهن جي کوجنا ڪرڻ لاءِ سمنڊ ۾ Oil Rings ۽ ٻيو ريسرچ ورڪ ڪرڻ لاءِ اسان کي کلو کاتو ڏنو وڃي. باقي ٻيا مڙيئي ماڻهو مهاڻو ٽيهه قدم پري ٿي بيهن. فشريز (مڇيون ڦاسائڻ ۽ ان جو ڪاروبار هلائڻ) وارا پنهنجي اداري جي اهميت مڃائي سگهن ٿا. پاڪستان جهڙي ملڪ ۾ ئي فشريز جو ادارو مڇين، گانگٽن مان ملڪ کي ڪروڙين ڊالر ڪمائي ڏئي ٿو. اهڙيءَ طرح بحري فوج وارا پنهنجن جهازن ۽ ملٽري ڪمن لاءِ سمنڊ تي پنهنجو ديرو ڄمائڻ جي حق جو اظهار ڪري سگهن ٿا.
سو انهن ڳالهين کي منهن ڏيڻ ۽ بين الاقوامي نموني جا قاعدا قانون ٺاهڻ ۽ سمجهڻ لاءِ I.M.O وارن هي اسان جي (W.M.U) ورلڊ مئريٽائيم يونيورسٽي ٺاهي آهي جيئن دنيا جي ملڪن جي اهم سامونڊي ادارن سان واسطو رکندڙ آفيسر پنهنجي ڪم ۾ وڌيڪ ماهر ٿيڻ لاءِ ٻن سالن لاءِ هتي اعلى تعليم حاصل ڪن. هر ملڪ جي سامونڊي ڪاروبار، آدمشماري ۽ بندرگاهن جي حساب موجب ان ملڪن مان شاگردن جو تعداد اچي ٿو. مثال طور پاڪستان، بنگلاديش، انڊيا مان هر سال ٻه ٽي اچن ٿا. فلپين ۽ ايران مان چار کن، سريلنڪا، برما، بلغاريا، ويٽنام، رومانيا مان هڪ هڪ. اسپين پورچوگال، سئيڊن جهڙا يورپي ملڪ جيتوڻيڪ وڏا آهن پر ترقي يافته (Developed) آهن ان ڪري اُتان هڪ شاگرد به ڪافي آهي. هن يونيورسٽيءَ مان اهو فائدو ٿي رهيو آهي ته دنيا جي ملڪن ۾ سمنڊ جي قاعدن ۽ قانونن ۾ هڪجهڙائي اچي رهي آهي. جهاز ۽ ان ۾ سفر ڪندڙ انسان جي سلامتي ۽ سمنڊن کي صاف رکڻ جا اپاءَ ورتا پيا وڃن. مثال طور جهاز جي بناوت جي سلامتي چيڪ ڪرڻ لاءِ نه فقط فلئگ اسٽيٽ (جنهن ۾ اهو جهاز رجسٽرڊ ٿئي ٿو ۽ ان ملڪ جو جهنڊو ڦڙڪائي ٿو) دخل اندازي ڪري سگهي ٿو پر پورٽ اسٽيٽ (جنهن جنهن ملڪ جي بندرگاهه ۾ جهاز وڃي ٿو) پڻ چڪاس ڪري سگهي ٿو. مثال طور آفريڪا جي ڪنهن ملڪ جي جهاز تي باهه وسائڻ جو ايمرجنسي فائر پمپ ڪم نٿو ڪري، جيڪا خطرناڪ ڳالهه آهي. ڪنهن وقت به باهه لڳڻ تي ان کي وسائڻ لاءِ ان پمپ جو هجڻ ضروري آهي پر جهاز جو مالڪ اهو سوچي ته جهاز پراڻو ٿي ويو آهي سال ڏيڍ بعد هونءَ ئي جهاز وڪڻي ڇڏيندس يا ڀڃي ڀوري لوهه ڪري هلائيندس، ان ۾هن وقت لک ڏيڍ خرچ ڪري نئون پمپ ڇو وجهان ۽ ٻيو ته باهه الائي لڳي به يا نه به. اهڙي طرح هو اثر رسوخ ۽ دوستي ياري ۽ پئسو ڏوڪڙ رشوت طور ڏيئي پنهنجي ملڪ جي قانو هلائيندڙ اداري جون اکيون ڍڪي جهازين جي جان سان کيڏي سگهي ٿو، پر ٻئي ملڪ ۾ ڦاسي سگهي ٿو. بين الاقوامي قائدن موجب هاڻ پورٽ اسٽيٽ کي به اٿارٽي آهي ته جهاز تي ڪا خامي ڏسن ته جهاز کي بندرگاهه ۾ اندر گهڙڻ يا ٻاهرنڪرڻ کان سوگهو ڪري ڇڏين پوءِ جهاز ڪهڙي به ملڪ جو هجي. يعني جيسين رب ڏنو ميهار چاليهه رپيا قاسم علي ڍڪ منشي وٽ سرڪاري کاتي لاءِ جمع نه ڪرائي تيسين کيس سندس رولاڪ ڍور جو رسو نه ملندو. ان وانگر جهاز جو مالڪ پنهنجي ملڪ ۾ ته ڀلي بچي سگهي ٿو پر ٻي ملڪ جي بندرگاهه ۾ پهچڻ سان اتي جي پورٽ اٿارٽي يا مئرين ايڊمنسٽريشن ان کي سوگهو ڪري سگهي ٿي، ۽ جيسين پمپ نه ٺهرائي ۽ ڏنڊ نه ڀري تيسين جهاز چري نٿو سگهي. ۽ اڄڪلهه جي مهانگائيءَ ۾ جهاز هلندو ئي رهي ٿو ته ڪمائي سگهي ٿو. جو بندرگاهه ۾ هڪ ڏينهن بيهڻ جو گهٽ ۾ گهٽ ٻه اڍائي لک رپيا کن جملي خرچ آهي. (بندرگاهه جي ڌڪي جي مسواڙ، جهازين جو کاڌو پيتو، پگهار، جهاز تي بجليءَ پاڻيءَ جو بندوبست وغيره.)