هڪ بَي بھا سُوکڙي: (اداري پاران)
زندگي ڇا آهي ۽ ڪيئن آهي؟ اِهي ٻہ جدا سوال آهن، جن جا جواب سوَلا بہ آهن تہ ڏکيا بہ... ڇاڪاڻ جو زندگي دراصل آهي ئي سوالَ جوابَ... زندگيءَ جا ڪيئي رنگَ روپ ۽ ڏيکَ ويکَ آهن ۽ هُوءَ الاءِ ڪيئن آهي! ڪنھن مھل کِلائيندڙ آهي تہ ڪنھن مھل روئاڙيندڙ ..!
هن ڪتاب ’هڪڙي ملندي آهي زندگي‘ ۾ زندگيءَ جا انيڪ حقيقي روپ پڙهندڙن لاءِ موجود آهن، جيڪي سبق آموز تہ آهن، پر حياتيون بدلائي ڇڏڻ جي سگهہ رکندڙ بہ آهن... ۽ عزيزو! زندگيءَ جي مَٽجي وڃڻ لاءِ بس ڪو هڪڙو واقعو ئي تہ وڏي وقعت رکي ٿو، پوءِ ڀل اهو ڇو نہ معمولي هجي! هن ڪتاب کي پڙهندي ۽ جاچيندي، منھنجي دل ڄڻ تہ آلَي ڀِڳل ڪپڙي جيئن بارها نِپُوڙبي رهي آهي... سواءِ ٻہ چار ڪھاڻين جي سڀني منھنجي اکين جا بند ڀڃي ڇڏيا ها. پڙهندڙن لاءِ ڪتاب شروع ڪرڻ کان اڳ دل چاهي ٿي تہ آءٌ هن ڪتاب مان اهڙا ڪي چونڊ ٽُڪرا هن اداريي ۾ اوهان لاءِ اڳواٽ ضرور رکان، جن مون جھڙي نرم مزاج ماڻھوءَ جي مَنَ اندر کي ويتر بنھہ گهڻو ڪُنئرو ڪري ڇڏيو هو:
مون نيرن سندن ميز تي وڃي رکي ۽ آسماني اکين واري ڪُراڙي جي هٿَ تي هٿُ رکيم، جيڪو ڏاڍو ٿڌو هو. هُن ڀريل اکين سان مون ڏانھن نھاريو. منھنجي هٿَ تي ٿڦڪي ڏنائين ۽ چيائين، ”ڌڻي توکي خوش رکي.“
مون سندس هٿَ جڪڙي ورتا ۽ چيم، ”مان اهو تو لاءِ نہ پئي ڪيان. مان تہ اهو پنھنجي رب لاءِ پئي ڪيان تہ جيئن تون نااُميد نہ رهين.“
پنھنجي پُٽ ۽ مڙس ڏانھن موٽندي مان روئي رهي هئس. جڏهن مان پنھنجي مڙس جي ڀرسان ڪرسيءَ تي ويھي رهيس تہ هُن هڪ وسيع مرڪ آڇي ۽ چيائين، ”ڌڻيءَ ان ڪري ئي تہ توکي، مون کي ڏنو آهي تہ جيئن مان سدائين پُراُميد رهان.“ اسان ٻنھي هڪ ٻئي جا هٿَ جهلي ورتا ۽ الاءِ ڪھڙو سڪون جو احساس اسان کي گهيري ويو.
البريخٽ پنھنجي خاص مھمان واري ڪرسيءَ تان اٿيو ۽ پنھنجي ڀاءُ جي مانَ ۾ جام بلند ڪندي، سندس قربانين جو ذڪر ڪرڻ لڳو. هن پنھنجي ڳالھہ جي پڄاڻي هِن ڳالھہ تي ڪئي:
”۽ هاڻي منھنجا ڀلارا ڀاءُ البرٽ، تنھنجو وارو آهي تہ تون نيورمبرگ وڃ ۽ پنھنجي خواب جي تڪميل ڪر ۽ مان هاڻي تنھنجي لاءِ پورهيو ڪندس.“
سڀني جون اکيون البرٽ ڏانھن کڄي ويون، جيڪو ميز جي پرانھين ڪُنڊ تي ويٺل هيو. سندس اکين مان ڳوڙها ڳڙي رهيا هئا ۽ مُنھن پِيلو پئجي ويو هئس. ڏک وچان پنھنجو ڪنڌ لوڏيندي ۽ روئندي هُن ورجايو پئي، ”نہ نہ...نہ نہ“ آخرڪار پنھنجو پاڻ تي ضابطو آڻيندي، هن پنھنجي ڳلن تان ڳوڙها اگهيا، ڊگهي ميز تي هڪ نگاھہ وڌائين ۽ انھن چھرن کي ڏٺائين جن سان هن کي شديد پيار هو ۽ پوءِ پنھنجي هٿن کي ڳلن جي ويجهو آڻيندي آهستڙي چيائين، ”نہ منھنجا ڀاءُ... مان نيورمبرگ نٿو وڃي سگهان. ڏاڍي دير ٿي چڪي آهي. ڏس کاڻ ۾ پورهئي ڪرڻ وارن انھن چئن سالن منھنجي هٿن جو ڇا حال ڪيو آهي. منھنجي هٿن جي هر هڏي گهٽ ۾ گهٽ هڪڙو ڀيرو ضرور ڀڳي آهي ۽ هاڻي تہ مون کي سَنڌن جي سُور جي تڪليف ايڏي وڌي وئي آهي، جو مان تنھنجي خوشيءَ جو جام بہ پنھنجي هٿن ۾ جهلي نٿو سگهان. مان پين يا برش کي ڪيئن جهلي سگهندس. نہ منھنجا ڀاءُ... مون کي ڏاڍي دير ٿي وئي آهي.“
مان موٽي آيس. گُلن جي هِڪ دُڪان تان پنھنجي گهر واريءَ لاءِ گُلدستو ورتم. گل وڪڻندڙ ڇوڪريءَ پُڇيو تہ ”ڪارڊ تي ڇا لکان؟“ مان مُرڪيس ۽ پاڻ لکيم، ”مان سڄي عُمر توکي هنج ۾ کڻي هلندس، جيسيتائين موت اسان کي جُدا ڪري.“
اُن شام مان گُلن ساڻ گهر پھتس ۽ الاءِ ڪيترن ڏينھن کان پوءِ مُنھنجي مُک تي آسودي مُرڪ هُئي. ڏاڪا چڙهندو، ڊوڙندو وٽس ويس. هُوءَ بستري تي مُئل هُئي.
”بابا، توهان ڪڏهن آيئو؟“
”ڪلھہ رات راڻي... مون کي خبر آهي تہ سڀاڻي تنھنجو جنم ڏينھن آهي. مان سڄي دنيا وساري سگهان ٿو، انھي کي ڪيئن ٿو وساري سگهان.“ هُن ننڍڙيءَ کي ڪڇ ۾ کنيو ۽ جام چُميون ڏنائينس. ننڍڙي سندس ڀاڪر ۾ پاڻ کي ڀڪوڙي ڇڏيو.
”بلڪل... ۽ ها هڪڙي ٻي شئي بہ آهي... اچ مان توکي تنھنجو خط ڏيکاريان.“
”ٿي نٿو سگهي... مان ٽن سالن جي آهيان... مان خط ڪيئن ٿي لکي سگهان... سڀاڻي مان چئن سالن جي ٿينديس...“ هُن ٽھڪ ڏنا.
”ڏس... هي تنھنجي هٿن جا ڇاپا آهن... جيڪي مون تنھنجي ماءُ کان گهرايا هئا، جڏهن مان اڪيلو هوندو آهيان ۽ توکي ڪال نہ ڪري سگهندو آهيان تہ تنھنجي ننڍڙن هٿن کي ڏسندو آهيان ۽ چُمندو آهيان.“
ڪجهہ سالن کان پوءِ، ڪاليج ڏانھن ويندي، منھنجو جھاز اسان جي شهر وٽان لنگهيو هو. اتي ڪجهہ دير لاءِ ڌاٻو ڪيائين تہ مون پنھنجي گهر ۾ رهندڙ ڀيڻ سان 15 منٽ ڳالھايو ۽ الاءِ ڇو ساڻس ڳالھائڻ کان پوءِ مون شهر جي آپريٽر جو نمبر ملايو ۽ فون ملڻ ساڻ پڇيم، ”ڄاڻ ملندي“
عجيب ڳالھہ هئي، اهو ئي ڪرشماتي آواز هيو، جيڪو ڄڻ مون کي سدائين کان سڃاتل هيو، ”ڄاڻ“
مون اهو سڀ ائين ڪونہ سوچيو هو پر مون ٻُڌو، مون چيو پئي، ”ڇا توهان مھرباني ڪري مون کي ٻُڌائي سگهو ٿيون، تہ فڪس جي حجي ڪيئن ڪبي آهي؟“
هڪ ڊگهو وقفو هيو ۽ ان کان پوءِ اهو نرم آواز آيو، ”مان سمجهان ٿي تہ تنھنجي آڱر هيل تائين ٺيڪ ٿي وئي هوندي.“
مان دل کولي کِليو هئس.”تہ اڃا تائين اها تون ئي آهين... ڇا توکي خبر آهي تہ ايترو عرصو تون منھنجي لاءِ ڇا رهي آهين؟“
”ڇا توکي خبر آهي تہ تنھنجيون ٽيليفون ڪالس منھنجي لاءِ ڪھڙي اهميت رکنديون هيون.“ هُن چيو، ”مون کي ٻار ڪونہ ٿي سگهيو ۽ مان هميشه تنھنجو آواز ٻُڌڻ گهرندي هئس.“
-هي نوجوان ڇوڪرو پنھنجي پيءُ سان گڏ رهندو هو ۽ هنن ٻنھي جو پاڻ ۾ ڄڻ تہ ڪو خاص تعلق هو. جيتوڻيڪ ڇوڪرو ٻاهر بئنچ تي ويٺو هوندو هو پر تہ بہ سندس پيءُ پيو تاڙيون وڄائيندو هو، پيو رڙيون ڪندو هو، هُو ڪڏهن بہ ڪنھن راند ۾ غير حاضر نہ رهيو.
-هن اڃان پريڪٽس ڪئي ئي پئي، جو ڪوچ وٽس هڪ تار کڻي آيو، جنھن ڄڻ نوجوان کي ماٺ ڪرائي ڇڏيو. پنھنجو پاڻ کي سنڀاليندي هن ڪوچ کي چيو، ”اڄ صبح بابا وفات ڪري ويو آهي... ڇا مان اڄوڪي پريڪٽس مِس ڪري سگهان ٿو.“
ڪوچ کيس ڀاڪر پاتو، ”تون سڄو هفتو موڪل ڪري سگهين ٿو نوجوانَ... ۽ ها... ڇنڇر تي ٿيندڙ ميچ ۾ کيڏڻ بابت بہ هاڻي نہ سوچجانءِ.“
-”سر، مون کي اڄ کيڏڻ ڏيو... مھرباني ڪري، اڄ مون کي صرف هڪ ڀيرو موقعو ڏيو.“ هن ڪوچ کي منٿ ڪئي، جنھن ٻُڌي اڻ ٻُڌي ڪري ڇڏي. کيس سڀ کان بيڪار رانديگر کي اندر موڪلي ڇا ڪرڻو هو. ڇوڪري جي منٿ ميڙ لاڳيتي هلندي رهي ۽ آخرڪار سندس آزي نيزاري کي ڏسي ڪوچ چيو، ”ٺيڪ آهي وڃي کيڏ...“
-ٿوري دير ۾ سڀ حيران ٿي ويا. اڻ ڄاتل ڇوڪري ڪمال ڪري ڏيکاريو هو، جنھن اڳ ۾ ڪڏهن ڪونہ کيڏيو هو، سو ميچ ۾ تباهي ڪري رهيو هو. مخالف ٽيم کيس روڪي نہ پئي سگهي، ڪنھن عظيم الشان رانديگر جيان هن پاس ڏنا پئي، بلاڪ ڪيائين پئي ۽ لاڳيتو اڳتي وڌي رهيو هو، ٽيم جو حوصلو موٽي آيو. سُتت ئي اسڪور برابر ٿي ويو، راند جي آخري گهڙين ۾ هن پاڻ پنھنجي سر، سڀني کي پٺتي ڇڏي گول ڪري ورتو ۽ سندس ٽيم کٽي وئي.
ڪوچ چيس، ”ٻچا تو تہ ڪمال ڪري ڇڏيو، توکي ٿيو ڇا هُو؟ تو اهو سڀ ائين ڪيئن ڪري ورتو؟“
اکين ۾ ڳوڙهن ساڻ، هن ڪوچ ڏي نھاريندي چيو، ”توهان کي خبر آهي تہ بابا وفات ڪري ويو آهي، پر توهان کي اها خبر ناهي تہ هُو نابين هوندو هو.“
هاڻي هُو اچي روئڻ ۾ ڇُٽو. ايڏو رُنائين جو مان پريشان ٿي ويس. هُن مون کي ٻُڌايو، ”اڄ مون تولاءِ دُعا گهري هُئي.“ مون کي حيرت وٺي وئي. نہ هُو مون کي سُڃاڻي پيو نہ مان هُن کي! تہ پوءِ هُن مون لاءِ دُعا ڇو گهري هُئي؟ هُن پنھنجي ڳالھہ جاري رکي، ”تون مون کي سمجهين نہ پيو... اڄ مون ڌڻيءَ کان اها دُعا گهري هُئي تہ ڪنھن اهڙي ماڻھوءَ کي مون وٽ موڪل، جيڪو مون کي هڪ ويلو گرم ماني کارائي... ۽ ڌڻيءَ توکي موڪلي ڇڏيو.“
مُنھنجا لفظ ختم ٿي ويا هُئا. هُن دُعا گهري پئي ۽ سا بہ هڪ گرم ويلي لاءِ... مون ڪڏهن ائين سوچيو آهي! مون تہ ڪڏهن اهو بہ نہ سوچيو آهي تہ ڪو ويلو ٿڌو ٿيندو آهي. بلڪه، مون تہ مانيءَ لاءِ ڪڏهن ڪا دُعا ئي نہ گهري آهي. مون کي تہ بس ملندي رهندي آهي. مان ڪيڏو نہ نوازيل آهيان. شايد اڄ هي سڀ ڪُجهہ مون سان اِن ڪري ٿيو هو تہ جيئن مون کي پنھنجي حيثيت جي خبر پئي تہ ٻين جي مقابلي ۾ مون وٽ ڇا ڇا آهي.
سڄو سال ڪَيوَن جي ڪا خبر نہ رهي. هڪ ڏينھن وري ان ساهيڙيءَ اپٽا کي ٻُڌايو تہ ڪَيوَن شادي پيو ڪري ۽ اهو ٻُڌائي هُن شاديءَ جو ڪارڊ اپٽا جي حوالي ڪيو، هن ڪارڊ کوليو، ڪنوار جي جاءِ تي سندس نالو لکيل هو.
اوچتو کيس سڀ ڪُجهہ ڀريل ڀريل محسوس ٿيو، ڪَيوَن سندس سامھون اچي بيٺو هو ۽ اشارن جي زبان ۾ ڳالھائي رهيو.
”مان سڄو سال ان ڪري غائب هُئس، جو مون اها اشارن جي ٻولي، مڪمل طرح سان سکڻ پئي گهري. اڳي جڏهن وات مان نڪتل لفظ، کٽُل هوندا هُئا ۽ مان توکي صحيح نموني نہ چئي سگهندو هُئس. هاڻي هر حال ۾ مان پنھنجي باقي زندگي توسان تنھنجي ٻوليءَ ۾ ڀرپور اظھار سان گذارڻ ٿو گهران. پنھنجو واعدو پاڙي مُنھنجو هٿ جهل ۽ مون کي پنھنجا سڀ آواز سمجهہ.“ اکين جا ڳوڙها بيٺا ئي نہ پئي.
اپٽا، ڪَيون جو هٿ جهلي ورتو هاڻي کيس ڪنھن بہ اظھار جي وڌيڪ ضرورت نہ هُئي
شاءِ، ٻئين اونھاري تائين نہ رهي سگهيو، هن اُن ئي سياري ۾ وفات ڪئي. هاڻي هُو هڪ يادگار هيرو بڻجي ويو هو. جنھن پنھنجي پيءُ کي ايڏي وڏي خوشي ڏني هُئي ۽ جنھن مھل هُو فاتح بڻجي، گهر موٽيو هو تہ سندس ماءُ جا ڀاڪر ۽ ڳوڙها بہ ڏسڻ وٽان هُئا.
حيران ٻار روئڻ شروع ڪيو ۽ سندس ڳوڙها نہ پيا بيھن، سندس سڄو جسم ڏڪي پيو، هن پنھنجي پيءُ کي ڏٺو ۽ سُڏڪندي چيائين، ”مان سڀاڻي خودڪشي ڪري پاڻ کي مارڻ وارو هُئس بابا، ڇاڪاڻ تہ مون کي لڳندو هو تہ اوهان مون سان بلڪل بہ پيار نٿا ڪيو، هاڻي مون کي اهڙي ڪابہ ضرورت ناهي.“
سو بس، ڪتاب مان اها ڪجهہ چونڊ هئي، جا دل جي چوڻ تي اوس اوهان جي نذر ڪيم.
’امرتا پبليڪيشنس ۽ ڇاپ گهر‘ پاران هن ڪتاب جي صورت ۾ هڪ بي بھا سوکڙي اوهان جي مبارڪ هٿن تائين پھچائيندي، دل تمام گهڻي سَرهِي آهي، اسان جي سماج کي هن قسم جي ڪتابن جي سخت ضرورت آهي، يقينن ان ڪري جو سمجهان ٿو تہ هي ڪتاب اسان کان سواءِ اسان جي اُسرندڙ نسل منجهہ ڪيتريون ئي مثبت تبديليون آڻڻ جي طاقت رکي ٿو، جن جي ڪري سوچ مَٽجي سگهي ٿي ۽ ائين ٿيڻ سان اسان جو هي موجودہ تباھہ حال سماج يقينن سٺي سوچ سان ترقيءَ ڏي وڌي سگهي ٿو.
ڀاءُ محمود کي تمام گهڻين مبارڪن سان اهو چوڻ چاهيان ٿو تہ جيڪڏهن هي ڪتاب پڙهڻ کان پوءِ خاص طور اُسرندڙ نسل منجهہ زندگي ۽ ان جي گذارڻ واري سوچ بابت تبديلي اچي وئي تہ سڄو سماج سندس ٿورائتو هوندو، پاڻ جتي بہ هجي سدائين آسودو ۽ آباد سلامت هجي – آمين.
فقير محمد ڍول
امرتا ڇاپ گهر
آفيس نمبر 1، ميزنائن فلور
باسم چيمبرز، حيدر چوڪ حيدرآباد
25 جنوري 2021ع