تو سي هٿَ ڏٺا آهن!
ڊائريڪٽر نوجوان جي تعليمي رڪارڊ کي ڏسندي، اهو محسوس ڪيو تہ هُو سدائين مٿاهان نمبر کڻندو رهيو آهي ۽ ڪوبہ درجو اهڙو ڪونھي، جنھن ۾ سندس مارڪون گهٽ آيون هجن.
ڊائريڪٽر نوجوان کان پڇيو، ”توکي اسڪول ۾ ڪا اسڪالرشپ ملندي هئي؟“
نوجوان وراڻيو، ”نہ.“
ڊائريڪٽر وري پڇيو، ”ڇا تنھنجي پڙهائيءَ جو خرچُ تنھنجو والد ڀريندو هو؟“
نوجوان چيو، ”مان سال کن جو هئس تہ بابا گذاري ويو هو. منھنجي تعليم جو سڄو خرچ منھنجي ماءُ کنيو آهي.“
ڊائريڪٽر وري سوال ڪيس، ”تنھنجي امان ڪھڙو ڪم ڪندي آهي؟“
هُن وراڻيو، ”منھنجي ماءُ ڪپڙن ڌوئڻ جي دوڪان تي ڪم ڪندي آهي... ڌوٻياڻي آهي.“
ڊائريڪٽر کيس پنھنجا هٿَ ڏيکارڻ لاءِ چيو. نوجوان هٿَ ڏيکاريا تہ اهي ڪُنئرا ۽ صاف هئا. ڊائريڪٽر وري ڳالھايو، ”ڇا تو ڪڏهن پنھنجي ماءُ کي ڪپڙن ڌوئارڻ ۾ مدد ڪئي آهي؟“
نوجوان وراڻي ڏني، ”ڪڏهن بہ نہ.... منھنجي ماءُ سدائين مون تي اهو زور رکيو آهي تہ مان وڌ کان وڌ پڙهان. تنھن کان سواءِ امان مون کان وڌيڪ تڪڙو ڪپڙا ڌوئي سگهندي آهي.“
ڊائريڪٽر چيس، ”مون کي توکي هڪ درخواست ڪرڻي آهي، اڄ جڏهن تون پنھنجي گهر وڃين تہ پنھنجي امڙ جا هٿَ ڌوئارجانءِ ۽ پوءِ سڀاڻي مون سان اچي ملجانءِ.“
ڇوڪري کي لڳو تہ کيس نوڪري ملڻ جو موقعو ڄڻ پڌرو ٿي چڪو هو. گهر وڃي هُن خوشيءَ وچان پنھنجي ماءُ کي چيو تہ، ”مان اوهان جا هٿَ ڌوئارڻ ٿو گهران.“
ماءُ کي ڏاڍو عجيب لڳو ۽ هُن خوشيءَ گاڏڙ جذبن وچان، پنھنجا هَٿَ، پنھنجي پُٽ جي آڏو سِڌا ڪيا، نوجوانَ، آهستڙي آهستڙي سندس هٿَ ڌوتا ۽ سندس اکين مان ڳوڙها ڪرندا رهيا. اهو پھريون ڀيرو هيو، جو هُن اها ڳالھہ محسوس ڪئي تہ امڙ جي هٿن ۾ ڪيترا نہ گُهنج پيل هئا ۽ تنھن کان سواءِ ڪيترين رهڙن جا نشان بہ هئا. ڪجهہ رهڙون تہ اهڙيون بہ هيون، جن تي جڏهن پاڻي ڪريو پئي تہ سندس ماءُ سُور وچان ڏڪِي ٿي وئي.
حياتيءَ ۾ اهو پھريون موقعو هيو، جو نوجوان کي ان حقيقت جو احساس ٿيو تہ هٿن جو اهو جوڙو، جيڪو روز ڪپڙا ڌوئندو هو، تہ جيئن سندس پڙهائيءَ جو خرچ پورو ٿي سگهي، سو اهڙي حال ۾ ڪم ڪندڙ هو. هٿن تي رهڙون ۽ زخمَ اها قيمت هئا، جيڪا سندس امڙ، سندس تعليم، خوشيءَ ۽ ايندڙ وقت لاءِ ادا ڪئي هئي. ماءُ جا هٿَ ڌوئڻ کان پوءِ ڇوڪري، باقي بچيل سڀ ڪپڙا بہ ڌوئي ڇڏيا. اها ئي رات هئي جڏهن ماءُ ۽ پُٽ پاڻ ۾ ڊگهي ڪچھري ڪئي.
ٻئي ڏينھن جڏهن ڇوڪرو ڊائريڪٽر جي آفيس ۾ پھتو تہ ڊائريڪٽر محسوس ڪيو تہ ڇوڪري جي اکين ۾ لڙڪ هئا. هُن پڇيس، ”مون کي ٻُڌائيندين تہ ڪالھہ تو پنھنجي گهر ۾ ڇا ڪيو ۽ ڇا سِکيو؟“
”مون پنھنجي ماءُ جا هٿَ ڌوئاريا ۽ تنھن کان سواءِ بچيل ڪپڙا بہ ڌوتم.“
ڊائريڪٽر وري چيس، ”مون کي اهو ٻُڌاءِ تہ تو محسوس ڇا ڪيو؟“
”پھريون نمبر تہ مون اهو ڄاتو تہ ساراهڻ ڇا هوندو آهي. پنھنجي امڙ کان سواءِ مان اڄ ايترو ڪامياب ٿي نہ سگهان هان. نمبر ٻہ تہ امڙ سان گڏجي ڪم ڪرڻ سان ۽ سندس مدد ڪرڻ سان ئي مون کي محسوس ٿيو تہ ڪجهہ بہ ڪرڻ ۾ ڪيڏي نہ ڏکيائي محسوس ٿئي ٿي ۽ نمبر ٽي تہ مان هاڻي خانداني تعلق جي قيمت سمجهي ويو آهيان ۽ مون کي سندس اهميت جي ساراھہ ڪرڻ بہ اچي وئي آهي.“
”مون پنھنجي مئنيجر ۾ اهڙيون ئي خاصيتون ڏسڻ پئي گهريون. مون اهڙي ماڻھوءَ کي ڀرتي ڪرڻ پئي گهريو، جيڪو ٻين جي مدد کي ساراهي سگهي، جيڪو سمجهي سگهي تہ ٻين کي ڪنھن بہ ڪم ڪرڻ ۾ ڪيتري تڪليف پيش اچي ٿي ۽ جنھن لاءِ زندگيءَ جو مقصد رڳو پئسو ڪمائڻ نہ هجي. مان توکي نوڪريءَ تي رکان ٿو.“
۽ پوءِ وقت ڏٺو تہ هن نوجوان ڏاڍي محنت سان ڪم ڪيو ۽ پنھنجن ماتحتن وٽان عزت ڪمايائين. هُو جڏهن بہ ڪنھن سان محنتن جو ڪو ذڪر ڪندو هو ۽ پوءِ جڏهن ڪنھن کي بہ ڀرتي ڪرڻ لاءِ ڪو سوال ڪندو هو تہ سڀ کان پھرين سندس چپن تي ايندو هو، ”توکي هن مقام تائين جن پھچايو آهي، تو سي هٿَ ڏٺا آهن؟“