اسين پنهنجا ڏوهاري پاڻ آهيون
هڪ اخباري خبر مطابق، سنڌ جو سڀ کان قديم اسڪول اين جي وي گورنمينٽ هاءِ اسڪول پنهنجي اصلوڪي عمارت مان ڪڍيو ويندو.
سبب؟
سبب تاريخي آهي. سبب روايتي آهي. اسين روهڙيءَ کان سکر وينداسين. ته روئي پٽي موڪلائي! چه، پرديس ٿو وڃان ـــ حياتي هوندي ته وري ملنداسين، في الحال الله کي پرتئو. گهر ۾ ماتم ته پٽ پرديس روانو ٿي ويو، يعني روهڙيءَ کان سکر!
سبب؟ شهر بدلائڻ، يا هڪ شهر مان ٻئي شهر ڪم سانگي وڃڻ جي ڳالهه ڇڏيو. گهر مان نڪرنداسين، ته چونداسين، چڱو خدا حافظ، شهر پيو وڃان. گهر جي چئن ڀتين مان نڪرڻ اسان لاءِ عذاب آهي. گهر جيتوڻيڪ شهر ۾ هوندو، شهر جي وچ ۾ هوندو، پر چونداسين شهر پيو وڃان!
اين جي وي گورنمينٽ هاءِ اسڪول کي اصلوڪي عمارت مان منتقل ڪرڻ جو سبب پڻ اهو ئي ڄاڻايو ويو آهي، ته اسڪول سنڌي ٻارن جي والدين جي گهرن کان پري آهي. يعني اسڪول گهر کان پري، شهر ۾ آهي. مطلب ته اسڪول پرديس ۾ آهي. اسان جا سڪيلڌا ڪشالا ڪڍي اسڪول تائين ڪيئن ويندا! اسڪول بند ڪريو. يا اصلوڪي هنڌان هٽائي اسان کي پنهنجي پنهنجي اڱڻ ۾ کولائي ڏيو. اسين علم ڏانهن نه ويندا آهيون. علم خود پنڌ ڪري اسان تائين هليو ايندو آهي. سو، علم کي ٽيڪب ٽيڪو ڪرائڻ جون تياريون ٿي رهيون آهن. اين جي وي هاءِ اسڪول دربدر ٿيڻ تي آهي.
يقين ڪريو، اين جي وي هاءِ اسڪول جا ترا ڪڍائڻ ۾ کڳي، ڪٻي ۽ چٻي جو هٿ ناهي. اهي شير شاهه جا شڪرا لٽ جي مال تي لامارو ڏيڻ لاءِ تيار ويٺا هوندا آهن. عمارت مان اين جي وي هاءِ اسڪول نڪتو ناهي، ۽ مٿس شبراتين جو قبضو ٿيو ناهي. ڪراچيءَ کي سنڌ کان ڌار ڪرائڻ ۾ کڳي ۽ ڪٻي جو هٿ نه هو. پر پوءِ جڏهن اسان جي سنڌي خانبهادرن ڪراچيءَ کي سنڌ کان ڌار ڪرايو، تڏهن تاڙ ۾ ويٺل شڪرن ڪراچيءَ کي لٽ جو مال سمجهي اهڙو لامارو ڏنو جو اڄ سنڌي سڄڻ ڪراچيءَ ۾ اوپرا ۽ وائڙا ڏسڻ ۾ ايندا آهن. ون يونٽ جي ٺاهڻ ۾ به کڳي ُ ڪٻي جو هٿ نه هو. اهو ڪارنامو به اسان جي خانبهادرن جو آهي. پوءِ جڏهن ون يونٽ ٺهيو، سنڌ کي باقاعدي لٽ جو مال سمجهي لٽيو ۽ ڦريو ويو. ڏوهه لٽڻ ڦرڻ وارن جو ناهي. ڏوهه اسان جو آهي. اسين تاريخ جي هر دور ۾ ٻين کي سونهري موقعا ڏيندا رهيا آهيون.
اين جي وي هاءِ اسڪول جي موجوده عمارت جيڪا سعيد منزل جي ويجهو، بندر روڊ تي بيٺل آهي. سال 1948ع ۾ ٺهي راس ٿي هئي. اها عمارت انگريزن خاص طرح اين جي وي هاءِ اسڪول لاءِ تعمير ڪرائي هئي. اسڪول جي عاليشان عمارت ڏسي خانبهادرن جي وات ۾ پاڻي اچي ويو. مٿيون حصو ايس ٽي ڪاليج ۽ سنڌ اسيمبليءَ لاءِ کنيو ويو. هيٺئين حصي ۾ لاوارث قسم جون ٻن ٻن آفيسرن ۽ هڪ هڪ ڪلارڪ واريون آفيسون نازل ٿيون. اين جي وي هاءِ اسڪول فقط وچين، فرسٽ فلور تي رهجي ويو. اڄ اتان به اسڪول کي کڻائڻ جون تياريون ٿي رهيون آهن. منهنجي گذارش آهي ته خانبهادر اسان جي آڏو اچي اسان سان ان معاملي تي ڳالهائين. ڪراچيءَ کي سنڌ کان جدا ڪرائڻ، ون يونٽ ٺاهرائڻ، سنڌ جون زمينون ٻين صوبن جي سرمائيدارن کي نيلام ڪرائڻ واري پاليسي کين وقتي ۽ عارضي طرح سرخرو ته ڪري سگهندي، پر تاريخ ۾ کين غدارن جي قطار ۾ جاءِ ملندي.
اين جي وي هاءِ اسڪول منهنجي عبادتگاهه آهي. مان ان اسڪول ۾ پهرئين درجي کان ميٽرڪ تائين پڙهيو آهيان. (1953ــ 1946). ان اسڪول لاءِ رُبي شيلڊ ۽ ٻين ڪرڪيٽ ٽورنامينٽن ۾ کيڏيو آهيان. ان اسڪول ۾ مون قابل استاد ڏٺا آهن. ان اسڪول ۾ مون سنڌين جو عروج ڏٺو هو، اڄ ان اسڪول ۾ سنڌين جو زوال ڏسي رهيو آهيان.
1973