درويشن جو ديس
سنڌ آهي درويشن ۽ درگاهن جو ديس! سوا لک مدفن پيرن جا مقبرا ۽ قبرن جا نشان اوهان کي روهڙيءَ جي پسگردائي ۾ ملندا. ڪنهن سمي روهڙيءَ جي سامهون وچ درياهه ۾ خواجه خضر جو آستان هوندو هو. آئي جو درياهه شاهه کي جوجڪي، ته 1957 واري ٻوڏ ۾ پائي ويس.
لک کن پير اوهان کي مڪلي ۽ ٺٽي جي آس پاس ملي ويندا. لک کن پير ڪراچيءَ جي ويجهو چوڪنڊيءَ واري قبرستان ۾ دفن آهن. ڪجهه پير سائين لاهوت لامڪان جي طرف، ته ڪجهه ميرپور بٺوري وٽ دفن آهن. مطلب ته، جيڏانهن ڪر نگاهه، تيڏانهن پير ئي پير! اهو ئي سبب آهي، جو سنڌ تي سائينءَ جي سڪار آهي. مولا جي مهر آهي! هتي نه ٿين چوريون ۽ نه زوريون! سڀ سک آهي. ماڻهو مال چاريندا آهن، ۽ چنگ وڄائيندا آهن. اهو سمورو ڪمال درگاهن جي برڪت جو آهي.
مون کي سخت افسوس ٿيو آهي، جو ڪجهه دهرين ۽ ملحدن، بلڪه بي پيرن درگاهن جي باري ۾ بد شد ڳالهائڻ ۽ وائي سوائي بڪڻ شروع ڪئي آهي. مون کي پڪ آهي، ته هو مرڻ شرط دوزخ ۾ ويندا، جتي طرحين طرحين جا ڪيئان، جيت ۽ نانگ بلائون کين چڪ پائيندا.
هڪڙي درگاهه جي باري ۾ پرپئگنڊا هلائي اٿائون، ته اتي ملڪ جا سڀ کان وڏا ديسي شراب، چرس، گانجي ۽ آفيم جا اڏا هلي رهيا آهن. ان درگاهه جو احترام ڪندي، مان اوهان کي ان درگاهه جو نالو نه ٻڌائيندس. باقي مان اهو سو اوهان کي يقين ڏياريان ٿو، ته بيپيرن جي بڪواس بي بنياد آهي. سائين مون ايڪسائيز وارن کان ذاتي طرح پڪ ڪئي آهي. هنن چيو آهي ته ان درگاهه تي نه چرس هلندڙ آهي، ۽ نه ئي گانجو. ديسي شراب جو ته سوال ئي پيدا نه ٿو ٿئي! هاڻي اوهين امين ٿيو. سچا ايڪسائيز وارا يا بيپير؟
ملحدن ڪجهه ٻين درگاهن جي باري ۾ افواهه اڏاريو آهي، ته اتي ملڪ جون مشهور طوائفون اينديون آهن، ۽ سجاده نشينن جي روبرو نچنديون آهن، ۽ محفل کي رونق بخشينديون آهن. بدبخت ملحدن کي خبر ڪونهي، ته ايڏي وڏي الزام لاءِ کين ڪيڏي نه وڏي سزا ڏني ويندي! درگاهن تي الله جو نور وسندو آهي، اتي طوئفن ۽ ناچ گانن جو ڇا وڃي. ۽ سوبه وري سجاده نشينن آڏو! توبهه توبهه!
ڪجهه درگاهن جي باري ۾ بيپيرن مشهور ڪيو آهي، ته اُتي کلم کلا جوا جون ٽڪريون هلنديون آهن.ڪيڏا نه ڪوڙا آهن، اهي ملحد ۽ بيپير! سائين، جوا جون ٽڪريون کليو کلايو هلن، ۽ پوليس کي خبر نه هجي! ناممڪن. ۽ سڀ کان وڏي ڳالهه ته سنڌ جون ذري گهٽ سموريون درگاهون اڄڪلهه اوقاف کاتي جي حوالي آهن.
اوقاف جو نالو زبان تي ايندئي، الاءِ ڇو، مون کي ڪوهه ڪاف جا ديوَ، پريون ۽ راڪاس ياد ايندا آهن!
1974