شخصيتون ۽ خاڪا

جـن سين لنئون لاڳي

ڪتاب ”جن سين لنئون لاڳي“ ٻلهڙيجيءَ سان تعلق رکندڙ ليکڪ ۽ صحافي اقرار پيرزادي پاران ٻلهڙيجيءَ جي ڪردارن تي لکيل خاڪن تي مشتمل آهي، جن کي هن ”مٽيءَ هاڻن ماڻهن جا خاڪا“ سڏيو آهي.
ٻلهڙيجي جيڪا مُهين جي دڙي ويجهو درياءَ ڪپ تي لٽل ماسڪو جي نالي سان مشهور آهي. ان ئي ٻلهڙيجيءَ جي ڪردارن کي پڙهندي مونکي پنهنجي ڳوٺ جا ڪيئي ماڻهو ياد آيا جن تي به ايئن ئي لکي سگهجي ٿو، پر اها اقرار جي خوبي آهي جو پنهنجي قلم ذريعي پڙهندڙ کي مَنڊي ڇڏيو اٿائين. هن مولائيءَ طبيعت ماڻهوءَ سان منهنجي ملاقات ناهي پر ملڻ جي آس اڃان به وڌي وئي اٿم. سندس ڪجهه خاڪن واريون شخصيتون مون به ٻڌيون آهن پر اقرار انهن جا نوان رخ به سامهون آندا آهن. ڪٿي ڪٿي ته اهڙا احساس لکيا اٿائين جو اکين مان پاڻي اچي وڃي ۽ ڪٿي ڪٿي ماڻهو کِلي کِلي ٿڪجي ٿو پوي.
Title Cover of book جـن سين لنئون لاڳي

نانڪ فقير ماڇي : ڀنگ بخور ڀنگ بخور

نانڪ فقير جو اصل نالوغلام محمد ماڇي هو. ٻلهڙيجي ڳوٺ جو رهندڙ هو. جوانيءَ ۾ وڏو پهلوان هو. ڪم جو اهڙو جانٺو، جو وڏا وڏا لاهه پاڙئون پٽي وجهندو هو. شروعات ۾ پنهنجيون ٻڪريون چاريندو هو، تڏهن وڏا وڏا جهنگ هئا، هيڏي آبادي نه هئي. هن جي ڌڻ مان هڪ ٻڪري بگهڙ ماري ويو. نانڪ پيرا کڻي ڪڍ لڳس، نيٺ بگهڙ کي ڪهاڙين جا وار ڪري ماري ڇڏيائين.
جوانيءَ ۾ ٽه ترئين (ٻيلهاڙي) جو وڏو رانديگر هو. هن راند ۾ مخالف رانديگر کي ٽي ڀيرا تريون هڻي ڇڏائڻ کي ڇنڊ ۽ ڇنڊيندڙ کي مهارت سان پڪڙي سوگھو ڪرڻ يا دسڻ کي جھل چيو ويندو آهي. اسان جي تر ۾ بڊو مشوري ۽ گلو (نانڪ فقير) ماڇي ان جا شاهه کيڏاري هئا. وڏڙا ٻڌائين ٿا بڊو مشوري جبل جيڏو پهلوان هو ۽ ان جي ڀيٽ ۾ غلام محمد عرف گلو ڪجھه به نه هو. پر جڏهن بڊو هن کي تريون هڻڻ جي ڪندو هو ته نانڪ کيس چنبِي يا ٻُڪ هڻي سُڪ ڪري ڇڏيندو هو ۽ هو وڏي ڪوشش باوجود ڇڏائي نه سگھندو هو.
اسان کيس عمر جي آخري حصي ۾ ڏٺو. ڪلين شيو هوندو هو. صوفي ولايت شاهه هنباهه واري جو طالب هو پر ٻين صوفين وانگر راڳ ويراڳ نه ڪندو هو، البت ٻڌڻ جو گهڻو شوقين هو. سڄو ڏينهن نشي ۾ الوٽ رهندو هو. هڪ دفعو سيد ملوڪ شاهه جي درگاهه مان هڪ همراهه سان رات جو دير سان نڪتو ۽ بند تي چڙهي ڏکڻ طرف وک وڌايائين. ڪلاڪ کن ۾ همراهه گاجي ديري پهچي ويا، جتي کين خبر پئي ته دڳ ڀلجي ويا آهن.
گهڻو وقت حضرت هنباهه ۾ مرشدن جي خدمت ۾ رهيو، ان وقت درگاهه هنباهه شريف جو اڏاوتي ڪم هلي رهيو هو، جنهن ۾ هن مزدور وارو ڪم ڪيو، لاهه ڪڍيائين، گارا ٺاهيائين. سرون ڍويائين. هو مهينن جا مهينا پنهنجي مرشدن جي خدمت ۾ رهندو هو. مون کي قربان فقير ماڇيءَ ٻڌايو ته نانڪ ڪڏهن به راڳ نه ڪيو پر هڪ ڀيري ٻلهڙيجيءَ جي صوفين جو جوڙ جيئن ئي هنباهه پهتو ته نانڪ هڪ ڏوهيڙو ڏنو ۽ اسان سڀ حيران ٿي وياسين.
نانڪ فقير جو تڪيه ڪلام هو ”يعني مگر.“ هو هر ڳالهه کان پوءِ يعني مگر چوندو هو. چون ٿا ته شروع ۾ شادي به ڪئي هئائين. ڇهن مهينن اندر سندس وني گذاري وئي. پوءِ ٻِي شادي نه ڪيائين. پنهنجي ڀاءُ سان گڏ رهندو هو، جيڪي مال رزق وارا هئا. ڪڏهن ڪڏهن چيڙائڻ لاءِ سنگت نانڪ کي چوندي هئي ته ري اولاد مري ويندين، تنهنجو حصو به ڀائر کائي ويندءِ، سو انهن جون ٻڪريون کپائي عيش ڪر.“ پوءِ ته شروع ٿي ويندو هو: ”توهان منهنجي ڀائرن جي مال ۾ ٻلي واريون اکيون وجهي ويٺا آهيو. اڙي، هنن جو ڪهول ته ڏسو! هنن وٽ آهي ڇا جو سندن مال کپايان؟“
نانڪ فقير ڀنگ جو موالي هو. سائو مشروب پيئڻ کان اڳ اها ٻانگ ضرور ڏيندو هو جيڪا درگاهه هنباهه شريف ۾ ڏني ويندي آهي: ”ڀنگ بخور ڀنگ بخور“ فارسيءَ ۾ ڏنل ان سڄي ٻانگ جو مطلب ڪجهه هيئن آهي: “ڀنگ پيءُ، ڀنگ پيءُ! هي طهورا جو شراب پيئڻ چڱو ٿئي، نه ته ڀلي وڃي مسجد جا ٺڪر ڀتر ميڙ!“
نانڪ فقير 1994ع ۾ وفات ڪئي، کيس ٻلهڙيجيءَ جي صالح سوائيءَ واري قبرستان ۾ مٽيءَ ماءُ حوالي ڪيو ويو.