شخصيتون ۽ خاڪا

جـن سين لنئون لاڳي

ڪتاب ”جن سين لنئون لاڳي“ ٻلهڙيجيءَ سان تعلق رکندڙ ليکڪ ۽ صحافي اقرار پيرزادي پاران ٻلهڙيجيءَ جي ڪردارن تي لکيل خاڪن تي مشتمل آهي، جن کي هن ”مٽيءَ هاڻن ماڻهن جا خاڪا“ سڏيو آهي.
ٻلهڙيجي جيڪا مُهين جي دڙي ويجهو درياءَ ڪپ تي لٽل ماسڪو جي نالي سان مشهور آهي. ان ئي ٻلهڙيجيءَ جي ڪردارن کي پڙهندي مونکي پنهنجي ڳوٺ جا ڪيئي ماڻهو ياد آيا جن تي به ايئن ئي لکي سگهجي ٿو، پر اها اقرار جي خوبي آهي جو پنهنجي قلم ذريعي پڙهندڙ کي مَنڊي ڇڏيو اٿائين. هن مولائيءَ طبيعت ماڻهوءَ سان منهنجي ملاقات ناهي پر ملڻ جي آس اڃان به وڌي وئي اٿم. سندس ڪجهه خاڪن واريون شخصيتون مون به ٻڌيون آهن پر اقرار انهن جا نوان رخ به سامهون آندا آهن. ڪٿي ڪٿي ته اهڙا احساس لکيا اٿائين جو اکين مان پاڻي اچي وڃي ۽ ڪٿي ڪٿي ماڻهو کِلي کِلي ٿڪجي ٿو پوي.
Title Cover of book جـن سين لنئون لاڳي

گلاب ديوَ ممڻاڻي : دشمن جي در تي ٻڌڻ جهڙو

گلاب ممڻاڻي جا وڏا به 1936ع ۾ ڪچي مان لڏي اچي ٻلهڙيجيءَ ويٺا هئا. هي 1937ع ڌاري ٻلهڙيجيءَ ۾ پيدا ٿيو. هارپو به ڪندو آهي ته پنهنجو مال به جهجهو اٿس. چوري چڪاري به ڪيائين. هن کي گهڻي کائڻ جي ڪري ”ديو“ جو خطاب مليو. برابر پنهنجي گهر ۾ ته ڪي ٻه لولا کائيندو هو پر شادين، ڪاڄن توڙي خيراتن ۾ ڀت جا لاهه ڪڍي ڇڏيندو هو.
بابا جي هڪ دوست جي مينهن چوري ٿي وئي، جيڪا چورن تي ثابت ڪيائين پر همراهه مينهن موٽائڻ کان گوٿناٿ ڪري رهيا هئا. نيٺ هڪ ڏينهن گلاب ديو کي وٺي وڃي چورن جو مهمان ٿيو، هيڏانهن ماني آئي ته چٽ ٿي وئي. همراهن جي پڇڻ کان اڳ ئي گلاب رڙ ڪئي:
”ابا! ماني آڻيو!“ اهڙي نموني سان ميزبانن جي، اوطاق کان گهر تائين اچ وڃ جاري رهي پر گلاب چئي ”اڃا منهنجي ڪُکِ به نه ڀري آهي!“
ٻئي ويلي تي ميزبانن کي سندن عورتن اُکين تي کڻي ڏنو ته ”مهمان کي چلتو ڪيو، ماريو هڪ ڏينهن ۾ مهيني جو کاڌو کائي ويو آهي.“ نيٺ همراهن آڻ مڃي ۽ بابا کي مينهن موٽائي ڏنائون.
هڪ ڀيري ڪچي ۾ ڪلهوڙن جي خيرات هئي، گلاب جيئن ئي پهتو ته کيس ڏهن سيرن جو ڌار ديڳڙو کائڻ لاءِ ڏنو ويو، جيڪو ان مهل کائي خالي ڪيائين. پوءِ ٻلهڙيجيءَ جي مائٽن لاءِ ساڳيو ديڳڙو ڀري ڏنائون پر همراهه کي دڳ ۾ بک لڳي، سو ٿورو ٿورو کائيندو رهيو، جڏهن ٻلهڙيجي پهتو ته اسان جي مائٽن کي خالي ديڳڙو هٿن ۾ اچي ڏنائين.
اهڙي نموني هڪ دفعي ڏيڍ ڪلو مائو کائي ويو پر کائڻ جو وڏو مقابلو ٻيو کٽيائين، جنهن تي پاڏو انعام ۾ مليس: اڌ ڪلو بهه ۽ ڪلو ڳڙ ڳڙڪائي ويو، جنهن کان پوءِ مٿس ديو نالو پئجي ويو.
گلاب ممڻاڻي ڏاندن جو شوقين هو. ڏاند به سٺا ڌاريائين. اڪثر ڏاندن جي گوءِ جا مقابلا ڪندو هو، جڏهن کٽندو هو ته جهمريون هڻندو هو ۽ سهرا ڳائيندو ڳائيندو سڄي ڳوٺ جو گشت ڪندو هو. ان شوق ۾ سندس حريف يوسف عرف جوسو ماڇي هو، ان کي جڏهن ڏسندو هو ته پنهنجي گوڏ لاهي مٿي اڇلائيندو هو. پوءِ ڪڏهن ڪڏهن جوسو ماڇي به ساڳي طرح پلاند ڪري وٺندو هئس. چوندا آهن ته چور کي ڪڏهن به چوڪيدار نه بڻائجي پر اسان جي تر سان اهو الميو آهي جو سڀن ڳوٺن ۾ چوڪيداري چور ئي ڪندا آهن. اهڙي نموني گلاب کي ڳوٺ جو چوڪيدار مقرر ڪيو ويو. ان وقت چوڪيءَ جو نظام ڳوٺ سڌار سنگت ٻلهڙيجي هلائيندي هئي. گلاب جي ماهوار پگهار مقرر ڪئي وئي، باقي سنگت جا همراهه واري واري سان چوڪي ڏيندا هئا. انهن ڏينهن ۾ ڪيترائي چور پڪڙيا ويا. پوءِ ڳوٺ سڌار سنگت چوڪيءَ جو سلسلو بند ڪري ڇڏيو پر گلاب باقاعدي چوڪي ڏيندو رهيو، ڇاڪاڻ جو پاڻ به ڀريو تريو ڀاڳيو آهي پر ڪي ماڻهو چوندا آهن ته هي چوڪي ئي چورن کي بچائڻ لاءِ ڏئي رهيو آهي، جن ۾ پيش پيش سندس ننڍو پٽ ممتاز هو، جيڪو گاهه کان وٺي مال تائين هر قسم جي چوري ڪندو رهندو آهي پر جڏهن پڪڙبو آهي ته قرآن شريف کڻي وڃي ڀاڳين کان بخشرائيندا آهن.
گلاب اڄ به زنده آهي، کيس ٽي پٽ آهن. وڏو پٽ ذوالفقار ٻني ٻارو ڪندو آهي، سندس ٻيو پٽ الاهي بخش هيڊ ڪانسٽيبل آهي ۽ ٽيون پٽ ممتاز چور آهي.