ڪامريڊ ٺارو ماڇي : ٿي تند وڙهي تلوارن سان
ڪامريڊ ٺاري ماڇي 1952ع ۾ ٻلهڙيجي ڳوٺ جي هاري عرس ماڇي جي گھر ۾ جنم ورتو. غربت ۽ حالتن جي تنگيءَ سبب فقط پنج درجا سنڌي پڙهي سگھيو ۽ پوءِ پنهنجي اباڻي ڪرت سان لڳي ويو. همراهه قد بت جو به پورو سارو، ڪمزور ۽ نٻل. کيس ڏسي هرڪو اهو اندازو هڻندو ته هن کان هر ۽ ٻيو محنت وارو ڪم ته ٿي ئي نه سگھندو پر مڙس وڏو محنتي هو. ٻني، هر، گاهه، لابارا، مال متاع.... پنهنجي وس کان گھڻي محنت ڪيائين. ٺاري ماڇي جو خاندان سالن کان ڪامريڊ سوڀي جي خاندان جو هر هاري هو. ان تعلق جي ڪري ئي هن کي ڪامريڊ جي صحبت نصيب ٿي. ٻلهڙيجيءَ جو هيءُ خاندان صوفي ولايت شاهه هنباهه واري جو مريد آهي. سال ۾ ٻه ڀيرا اهي صوفي گھوڙن ۽ گڏهه گاڏن جي قافلي سان اچي ٻلهڙيجي ۾ پرگھٽ ٿيندا هئا ته سڄو ماحول حق موجود جي نعرن سان ٻري اٿندو هو. صوفي ولايت شاهه جي هڪ ڪافيءَ جا ٻول آهن:
پيدا ٿيو آ آدم، صورت منجھان الاهي
سمايو آ سڀن ۾، زياده نواب ڪهڙو
آيو پرين اندر ۾ باقي حجاب ڪهڙو
پردو پيو پڌر ۾ باقي نقاب ڪهڙو
اهي صوفياڻا رندي ٻول ماڻهوءَ کي مذهب، رنگ ۽ نسل کان مٿانهون ڪري پيش ڪن ٿا. هتي مايا ۽ مڏيءَ ذريعي ڪو به انسان ٻئي کان مٿانهون نٿو بڻجي. جتي ماڻهو پيار ۽ پريت سان ئي ڪنهن جو مطيع بڻجي سگهي ٿو. انسانن کي محبت جي هڪ لڙهه ۾ پوئڻ ۽ لٽ مار کان آجي نظام لاءِ جدوجهد به سنڌ ڌرتيءَ تي سوشلسٽن کان گھڻو اڳ صوفين هلائي. ”ونڊ کاءُ، سک پاءِ“ جو نظام قائم ڪرڻ لاءِ ڌاڄا ڪپڙا ڪندڙ صوفين جھوڪ ۾ ميڙِي خورن سان ملهالا ڪيا ۽ هزارين سرن جا نذرانا پيش ڪيا. اهڙي ئي صوفين جي تصور واري سنڌ ٺاري ماڇيءَ کي ڪامريڊ سوڀي گيانچنداڻي جي سوشلسٽ نظرئي ۾ نظر آئي، جنهن کان تر جا وڏيرا، ننڍيرا ۽ سرڪاري نوڪر ائين ٽهندا هئا، جيئن ڪانَو ڀڄي ڪمان کان. ڇاڪاڻ جو کين خبر هئي ته حق جي هوڪي ڏيڻ سبب هن سدائين سر تي سختيون سٺيون آهن. ٺارو ماڇي اهي سڀ ڳالهيون ڳڻي سنڌ هاري ڪاميٽي ۾ شامل ٿيو.
1983ع ۾ بلدياتي چونڊن ۾ ڪامريڊ ٺاري ماڇي جي حصي وٺڻ واري اعلان گھڻن ماڻهن جون متيون منجھائي ڇڏيون، ڇاڪاڻ جو ڪامريڊ سوڀي جو ننڍو ڀاءُ ڪيول رام به ان ڳالهه تي ارهو هو ۽ ماڇي برادري ڪڏهن به وڏيري موسيٰ خان ٻگھئي کان ڪنڌ نه ڪڍايو هو. هنن سدائين وڏيرن جون ڇيڙون ۽ بيگرون وهيون هيون. هنن ٻئي ڪنهن کي ووٽ ڏيڻ جو سوچيو ئي نه هو پر هاڻي ته سندن پنهنجو رت وڏيرن سان مقابلو ڪري رهيو هو!! ۽ اهو به سمجھي رهيا هئا ته ٺاري جي مقابلي وارو سور وڏيرا ڪڏهن به نه وساري سگهندا ۽ کين ضرور ڪو نقصان رسائيندا. انهيءَ ڪري سڄي برادري کيس متيون ڏيڻ لڳي پر هن سڀني کي چئي ڇڏيو: ”وس پنهنجي ۾ ناهيان.“
هوڏانهن ماڻهن ۾ اها پچار هئي ته هي گوڏ گنجيءَ وارو هيڏن وڏن وڏيرن سان ڪيئن مقابلو ڪري سگھندو جيڪو صبح جو اٿي بوڇڻ ڪلهي تي ڪري گاهه تي وڃي ٿو. ٺاري ماڇي جي پيءُ عرس کيس ست سريون ٻڌايون ته هوُ هٿ کڻي وڃي. جڏهن پٽ کي راضي نه ڪري سگھيو ته وڏيرن وٽ وڃي هيٺ ويهي رهيو ته پٽ منهنجي ڪئي ڪمائي وڃائي ڇڏي آهي ۽ منهنجي چوڻ ۾ نه آهي. ان اليڪشن ۾ ماڻهن کي ويڙهائڻ لاءِ ڳڻپ وارو سلسلو شروع ڪيو ويو هو، جنهن ڪري ڪامريڊ جي سڄي پينل بائيڪاٽ ڪيو پر 1987ع جي بلدياتي چونڊن ۾ ڪامريڊ ٺاري ماڇي وڏي اڪثريت سان ڳوٺ مان کٽيو ۽ پورا ست سال ڪائونسلر رهيو. ڪائونسلر ٿيڻ کانپوءِ به ڏاٽو ڪلهي تي هوندو هئس. همراهه شڪل شبيهه توڙي لٽي ڪپڙي ۾ سادو هوندو هو. ان ڪري نئون ڏسندڙ اعتبار ئي نه ڪندو هو ته ڪو هي ٺارو ماڇي آهي!
1987ع ۾ ايف سي اهلڪارن ٻلهڙيجي بچاءَ بند تي ڪئمپ قائم ڪئي. اهي مقرر ته عوام جي حفاظت لاءِ ٿيا هئا پر عوام کان وڌيڪ کين پنهنجي سلامتيءَ جي ڳڻتي ورائي وئي. متان ڌاڙيل حملو ڪري کين نقصان نه پهچائين. اها ڳالهه ڳڻي هنن ڪئمپ جي چوڌاري مورچا ٺاهڻ جو فيصلو ڪيو. ان لاءِ ڪوڏارن ۽ مزدورن لاءِ ڳوٺ جي ڪائونسلر سان ملڻ لاءِ آيا. ٺارو خان معمول جي ابتڙ ويس وڳي ۾ هو. ايف سي اهلڪارن پنهنجو مسئلو بيان ڪري کيس چيو ته ”سڀاڻي ڪوڏرن ۽ چنجورن سميت پنج ست مزدور وٺي اچو.“ ڪامريڊ کين هاڪار ۾ جواب ڏنو.
صبح جو ڪامريڊ پراڻو انگوڇو ٻڌي ڪوڏر کڻي اڪيلو ايف سي ڪئمپ تي پهتو. اتي مقرر آفيسر کي چيائين:“ مان هن ڳوٺ جو ڪائونسلر آهيان. ڳوٺ جو ڪو به پورهيت بنا اجوري جي ڪم نه ٿو ڪري. مان انهن کي مجبور نٿو ڪري سگھان. باقي مان حاضر آهيان. مونکي ٻڌايو ته ڪٿي کڏون کوٽڻيون آهن؟”
ايف سي اهلڪارن جا تاڪ لڳي ويا ۽ هنن ڪامريڊ ٺاري کي سليماني چانهه پياري سندس مهرباني مڃي کيس واپس ڪيو.
سوويت يونين جي ٽُٽڻ، ڪامريڊ ڄام ساقيءَ جي مسجد وسائڻ ۽ ڪميونسٽ پارٽي جي ڀڃ ڊاهه ڪامريڊ ٺاري کي ڪجھه وقت مايوس ضرور ڪيو پر پوءِ وري مقامي سياست ۾ سرگرم ٿيو. سندس گھر واري گذريل ڪيترن ئي سالن ۾ عورتن جي سيٽ تي ڪائونسلر چونڊبي آئي آهي.