آخوند غني ڀٽي : ڪا جا وڳي تند
هيءُ نوجوان آخوند عبدالغني ڀٽي هو، جنهن جو تعلق شڪارپور ضلعي جي مشهور ڳوٺ نبي آباد (کٿيءَ) جي علمي ادبي گھراڻي سان هو. هيءُ، سيد بگن شاهه جو دست بيعت ٿيڻ لاءِ هنباهه شريف پهتو هو، جتي کيس گيڙو ويس ڍڪائي مٿس طريقت جو نالو اياز رکيو ويو. فقير عبدالغني سنڌ جي جيد عالم ۽ مشهور اديب مولانا دين محمد وفائي جو پوٽو آهي. هي اڃا ٻنڌڻن ۾ هو جو سندس والد آخوند محمد محسن راهه رباني وٺي ويو ۽ آخوند عبدالغني جي پرورش سندس نيڪ سيرت ۽ درد وند امڙ ڪئي. ڌڻي کيس سريلي آواز سان نوازيو هو. هيءُ پرائمري اسڪول جي تعليم کان وٺي ڳائڻ جي مقابلن ۾ حصو وٺندو هو ۽ تمام سريلو قاري هو. هن حسنِ قرئت جي ڪيترن ئي مقابلن ۾ حصو ورتو ۽ ڪيترائي انعام اڪرام ۽ سَندون حاصل ڪيون.
مئٽرڪ دوران جڏهن حضرت عشق سندس مهمان بڻيو ته هن صرف و نحو جا ڪتاب ٺپي تنبور کنيو. اهڙي عمل سندس مائٽن کي ناراض ڪري وڌو. هن مائٽن جا دڙڪا ۽ مارون کائي به راڳ سان نينهن نڀايو. هو، سنڌ جي سريلي ڪلاڪار سيد نواب علي شاهه لقمان خيرپور ميرس واري کان ڌاڳو ٻڌائي سندس باقاعده شاگرد ٿيو. آخوند غني چواڻي: راڳ به اونهو ملڪ الله جو آهي، جنهن جو ڪنهن به ڇيهه ڏٺو ناهي. هي اڄ به شاگرد آهي. ڪٿان تولو ڪٿان ماسو ميڙيندو رهي ٿو. استاد نواب شاهه کانپوءِ آخوند غني ڪيترائي سال محمد حسن انگياڻيءَ کان راڳ جي تعليم ورتي. مرحوم استاد جمن به سندس رهنمائي ڪئي.
شاهه فيض سنگيت ڪلب لاڙڪاڻو ۽ شاهه ولايت سنگيت ڪلب نئون ديرو جي باني آخوند غني ڪيترن ئي نوجوان راڳين کي سکيا ڏني آهي، جن ۾ مرحوم مريد عباس، انور سانگي جونيئر، آصف ابڙو، مختيار سانگي، شاهد لاکو ۽ برڪت شيخ شامل آهن. آخوند غني ڀٽي استاد محمد يوسف ۽ سائنڻ عابده پروين کي پسند ڪندو آهي پر ماسٽر چندر جو پرستار سڏائيندو آهي. هي چوي ٿو ته: ”چندر جي آواز، شاعري ۽ موسيقيءَ ۾ سنڌ جي مٽيءَ جو هڳاءُ آهي.“ ايم اي (سنڌي) ايم ايڊ ڪندڙ آخوند غنيءَ کي اڄ ڪلهه سنڌي ٽي وي چئنلن تي نه ٿو گھرايو وڃي. جڏهن ته ڪي ٽي اين پنهنجي پهرين نشريات ۾ هن جي آواز ۾ ماسٽر چندر جو ڪلام ”آئي چمن ۾ بهار“ هلايو هو. کيس پي ٽي وي جي ڪجھه پروگرامن ۾ به موقعو مليو آهي. جڏهن ته ريڊيو پاڪستان ڪراچي، حيدرآباد، خيرپور ۽ ايف ايم لاڙڪاڻو تان سندس آواز ٻرندو رهيو آهي. آخوند غني ڀٽيءَ جي رڳو هڪ آڊيو ڪيسٽ مارڪيٽ ۾ آئي آهي. ايليمنٽري ڪاليج لاڙڪاڻي ۾ ميوزڪ ٽيچر جي نوڪري ڪندڙ عبدالغني ڀٽي پنهنجي وڏڙن واري علمي ادبي واٽ وساري ناهي. هو سٺو شاعر ۽ نثر نويس به آهي. سندس ادبي پرورش ۾ مرحوم علي نواز وفائيءَ جو وڏو هٿ آهي. ان جي صحبت ۾ کيس لکڻ پڙهڻ جو شوق جاڳيو ۽ هن 10 ورهيه وفائي پرنٽنگ پريس (پاڪستان چوڪ ڪراچي) ۾ مئنيجر جي حيثيت ۾ ڪم ڪيو آهي. توڙي جو آخوند عبدالغني ڀٽيءَ جي شاعري مشهور راڳي شمن علي ميرالي، غلام شبير سمون، لطيف قاضي، سهراب فقير ۽ ٻيا فنڪار ڳائي چڪا آهن پر سندس پسند جي صنف نثري نظم آهي. غني ڀٽيءُ جي نثري نظمن جو ڪتاب ”ٽانڊا، گل غبار“ شايع ٿي چڪو آهي، جنهن جي سٽ سٽ ۾ مزاحمت آهي. هن ڪتاب جو مهاڳ سنڌ جي سريلي شاعر مرحوم سائين آثم ناٿن شاهي لکيو هو. ان کانسواءِ فقير غني ڪيترائي ڪتاب ترتيب ڏنا آهن، جن ۾ سندس مرشد سيد بگن شاهه جي شاعريءَ جو ڪتاب”عشق ڪيو آباد“، فيض درياهه جي شاعريءَ جو ڪتاب ”قلندري خطاب“، سيد ولايت شاهه جي سرائيڪي ڪافين جو ڪتاب ”ڍولا ماهي آ“ ۽ علامه هدايت الله تارڪ نجفيءَ جي سنڌي ڪافين جو ڪتاب ”فقير راضي، الله راضي“ شامل آهن. فقير وڏي محنت ڪري ڪتاب ۾ سندن زندگيءَ جو احوال ڏيڻ سان گڏ ڏکين لفظن ۽ صوفي اصطلاحن جون معنائون به ڏنيون آهن جن ۾ هندي، عربي ۽ فارسي لفظ به شامل آهن.
سندس نثر جو به هڪ ڪتاب شايع ٿي چڪو آهي جنهن ۾ ڳچ فقير جا گفتا ڏنا ويا آهن. ان کانسواءِ آخوند غني ڀٽيءَ جو هڪ ڪتاب ”کٿيءَ جي خوشبو“ اڃا شايع نه ٿي سگھيو آهي. هيءُ ڪتاب ڳوٺ کٿيءَ جي تاريخ آهي. جنهن ۾ کٿيءَ جي ڪيترن ئي دلچسپ ڪردارن تي لکيو ويو آهي. حقيقت ۾ اهو سڀني قلمڪارن جو فرض آهي ته پنهنجي پنهنجي علائقي/ڳوٺ/شهر جي تاريخ قلمبند ڪن. پنهنجي علائقي جي رسمن رواجن تي لکن. شادين، غمين تي لکن. فقير عبدالغني پنهنجي ڳوٺ جي تاريخ سهيڙي وڏو ڪم ڪيو آهي. فقير عبدالغني روايتي صوفي ۽ روڳي راڳي هرگز ناهي. هو تارڪ ٿي دنيا تياڳڻ کي تصوف نٿو سمجھي. هو چوي ٿو ته: ”صوفي اهو آهي جيڪو شاهه شهيد جي واٽ وٺي عوام جي ڀلي لاءِ جاکوڙي، صوفي شاهه عنايت شهيد تسبيح ۽ مصلو ڇڏي تلوار کڻي اهو ثابت ڪري ڇڏيو ته هاڻي ”هو“ نه ته چلن ۽ وظيفن سان ملي سگھي ٿو ۽ نه وري نمازن ۽ روزن سان ريجھي سگھي ٿو. ان ڪري هاڻي صوفين کي حق جي واٽ وٺڻ گھرجي.“
تن کڏي من حجرو، ڪيم چاليها رک.
فقير عبدالغني ڀٽي توڙي جو گھڻ طرفي شخصيت آهي، هن جي ڪم جو دائرو وسيع آهي پر هن جي راڳيءَ واري روپ جو آئون پرستار آهيان. هي اياز جي نظم واري ”جڪڙين راڳين“ جي ڪڙم مان آهي، جيڪي پنهنجي سر ۽ ساز سان ڏيساورين کي جڪڙي ڇڏيندا هئا ۽ اهي پنهنجو ديس وساري هتان جا ٿي ويندا هئا. آخوند غني ڀٽي زندگيءَ جا 53 ورهيه وهائي چڪو آهن. ڌڻي کيس وڏي ڄمار عطا ڪري، جيئن هو دردوند ديس جي ماڻهن جي ڦٽن تي سر ۽ سنگيت جا پها رکندو اچي.