نواب خان ابڙو : پاڻئون ڏاڍن کي للڪاريندڙ پهلوان
نواب خان ابڙي ٻلهڙيجي ڳوٺ ۾ 1940ع ڌاري جنم ورتو. سندس والد وڏيرو خاڪو ابڙو ۽ چاچو عثمان ابڙو سکيا ستابا هئا. هنن وٽ پنهنجو کير مکڻ به جام هو ته ٻني ٻارو به جھجھو هو. جيئن ته وڏيري عثمان ابڙي کي پٽاڻو اولاد نه هو، ان ڪري نواب ابڙو پنهنجي والد خاڪي کان وڌيڪ پنهنجي چاچي عثمان جو لاڏلو هو.
نواب ابڙو جوانيءَ ۾ ملهه پهلوان ٿيو، جيئن ته هيءُ قد جو پورو پنو هو ۽ جسم ۾ به سٻر نه هو، تنهن هوندي به سندس ملهون اهڙيون ٿينديون هيون جو ٻانهينءَ ۾ هوڪرا پئجي ويندا هئا. هي اڪثر پاڻ کان ڏاڍي ملهه سان، للڪاري وڙهندو هو، جنهن ڪري کيس ڌڪ به کائڻا پئجي ويندا هئا. اهاڳالهه ساڻس عام زندگيءَ ۾ به لاڳو هئي، جو وچٿري واٽ وٺڻ جو قائل نه هو ۽ ٻن ڄڻن جي معاملي ۾ به ڌر بڻجي ويندو هو. جيڪڏهن ڪنهن جي حمايت ڪندو هو ته وڏي واڪ ڪندو هو ۽ جي ڪنهن جي مخالفت ڪندو هو ته به وڏي واڪ ڪندو هو، جنهن ڪري کيس ڪافي نقصان به کڻڻو پئجي ويندو هو.
وڏيرو نواب خان ابڙو ڪچهريءَ جو به مور ماڻهو هو. جيتوڻيڪ هيءُ ڳالهائڻ ۾ هٻڪندو هو، تنهن هوندي به سندس اها هٻڪ ڳالهه کي وڌيڪ حسناڪ بڻائي ڇڏيندي هئي. هيءُ اسان سان اڪثر پنهنجي ماضيءَ جا قصا بيان ڪندو هو. جڏهن هيءُ جوانيءَ ۾ ملهه وڙهندو هو، تڏهن هڪ دفعو خير محمد آريجا ۾ ملاکڙو وڙهڻ ويو ، جتي هڪ پهلوان سان سندس مقابلو ٿي رهيو هو ته تر جي بهترين پهلوان چنيسر ماڇيءَ کيس هڪ داءُ ڪرڻ جو ڏس ڏنو. هن ان ئي مهل چنيسر کي چيو: توکي ملهه جي ڪهڙي خبر، تون وڃي مڇي کپاءِ!“ ان تي چنيسر کيس ملهه وڙهڻ جي لاءِ للڪاريو، جنهن ڪري هن کي ساڻس ملهه وڙهڻي پئجي وئي.چنيسر هن لف جهڙي پهلوان کي سندري ۾ ئي سُڪ ڪري، جانٺا هڻي کڻي مٿي ڀر دسيو. ڌڪ ڏيڻ کانپوءِ چنيسر چيس: ”هاڻي مڇي ڪير کپائي؟“ هيءُ کيس جھٽڪو ڏئي اٿيو ۽ ڪپڙا پائي نانگي آريجي جي اوطاق تي پهتو. نانگو آريجو چرچائي مڙس هو. هن وڏيري نواب ابڙي کي ڏسندي چيو: ”چوندا آهن ته مهمان پنهنجو رزق پاڻ سان کنيو ايندو آهي ۽ هي ته .... لوڏيندو پهتو آهي.“ نواب خان ابڙو جيڪو ملاکڙي کان وٺي دئونس ۾ هو، سو نانگي جو اهو چرچو سهي نه سگھيو ۽ ڪاوڙ ۾ خيرمحمد آريجي کان پنڌ هلي ٻلهڙيجي اچي پهتو، جيڪو گھٽ ۾ گھٽ سورهن ڪلوميٽرن جو فاصلو آهي.
پنهنجي والدين جو دادلو ٻار هئڻ سبب جوانيءَ ۾ هن گھڻو ڪجھه وڃايو به، جنهن جو سبب هن جو هوڏ ۽ ضد هو. 1980ع ۾ وڏيري نواب خان پنهنجي ڳوٺ ۾ هر اٺين ڏينهن ملاکڙو ڪرائڻ شروع ڪرايو، جنهن ۾ اول ته ڳوٺ جا ڇوڪرا ملهه وڙهندا هئا. پوءِ آهستي آهستي ان ملاکڙي ۾ وڏا پهلوان به شريڪ ٿيڻ لڳا. پوءِ ڏسندي ئي ڏسندي اهو ملاکڙو سڄي تر جي هفتيوار تفريح بڻجي ويو. اهڙي نموني پوءِ هن سيد ملوڪ شاهه جو ميلو به لڳرائڻ شروع ڪيو، جنهن ۾ مزو رڳو ملهه جي ڪري ئي هوندو هو. ڇاڪاڻ جو هيءُ پاڻ به ملهه هو ۽ ان دور ۾ ”سنڌ ملهه ايسوسيئيشن“ اهو طئي ڪيو هو ته ”ملهه ۾ سرسي رڳو ان پهلوان جي ٿيندي جنهن کي گھڻا پئسا پوندا“ تنهن ڪري ظاهر آهي ته هتي ٿيندڙ ملاکڙي ۾ تر جي پهلوانن کي ئي وڌيڪ پئسا پوندا هئا ۽ جنهن پهلوان جي ڳوٺ ڀرسان ميلو ملاکڙو ٿيندو هو اهو فائنل تائين ڪرندو ئي ڪونه هو. جڏهن ته کيس ملندڙ ڏوڪڙ سڀني پهلوانن ۾ حصي موجب ورهايا ويندا هئا. وڏيري نواب ابڙي اهڙي عمل جي ڀرپور مزاحمت ڪئي ۽ پري پري جي ملهه پهلوانن کي پنهنجي کيسي مان ڀاڙا ڏئي انهن کي ميلي تي گھرايو، جنهن سبب ملوڪ شاهه جي ميلي تي يادگار ملاکڙو ٿيڻ لڳو، جنهن سان پنهنجي تر ۾ ڪڏهن به نه ڪرندڙ پهلوان بلڪل ئي وائکا ٿي ويا. وڏيرو نواب ابڙو سائين ولايت شاهه هنباهه واري جو طالب به ٿيو هو، جتان کيس گيڙُو ويس به عنايت ٿيو هو. هيءُ راڳي فقيرن جي سنگ سان به شامل ٿيندو هو ۽ ڇير وارو ڏنڊو وڄائيندو هو پر ڪجھه سالن اندر کيس ڳالهه سمجھه ۾ اچي وئي ته ”هي اوکو ڪم آهي ۽ اسان نفسا نفسيءَ وارا ماڻهو رڳو نقل ڪري رهيا آهيون.“ پوءِ هن اهو ويس لاهي ڇڏيو.
وڏيري نواب خان ابڙي کي ٻه ڀائر، قادر بخش ۽ انور علي هئا. جن مان قادن ڪجھه سال اڳ سکر جي سينٽرل جيل ۾ قيد دوران گذاري ويو، جڏهن ته انور علي حال حيات آهي. نواب ابڙي کي پنج پٽ اعجاز، پرويز، زاهد، امتياز ۽ خالق آهن، جن مان اعجاز ۽ پرويز پنهنجي والد وانگر ملهه ٿيا پرويز جهڙو ملهه ته شايد ئي ڪو ٿي سگھي پر بعد ۾ اهي ٻئي ڄڻا چرس جا موالي ٿي پيا ۽ ملهه وڙهڻ ڇڏي ڏنائون. ان ڳالهه جو ڏک نواب ابڙي کي مرڻ گھڙي تائين رهيو، باقي سندس ننڍو پٽ خالق ڏنو عرف ڪراڙو ٻئي جوڙ جو پهلوان آهي.
هن جو ڀاءُ قادر بخش عرف قادن ابڙو ڏوهارين جي صحبت ۾ اچي ڌاڙيل ٿيو، جنهن کانپوءِ وڏيري نواب ابڙي تي ڏکيا ڏينهن آيا. کيس ڪيترائي ڀيرا گرفتار ڪيو ويو، مٿس تشدد ڪيو ويو ۽ جيل ۾ به بند ڪيو ويو. بعد ۾ قادن پوليس کي هٿ اچي ويو، ان بعد به نواب لاءِ ساڳيو ئي آزار برقرار رهيو. هاڻي وٽس پئسو به نه رهيو هو، جنهن ڪري هن پنهنجي ڀاءُ کي ڇڏائڻ لاءِ ڪچي واري زمين جو ڪجھه حصو وڪرو ڪيو پر اهو ارمان دل ۾ ئي رهجي ويس، ڇاڪاڻ جو قادن سکر سينٽرل جيل ۾ دم ڌڻيءَ حوالي ڪيو.
وڏيرو نواب خان ابڙو ڪچهريءَ جو مور ۽ ڳالهين جو ڳهير هو. هيءُ آخري وقت تائين وڏن سان گڏ نوجوانن سان به ساڳئي جذبي سان ڪچهريون ڪندو هو. والي بال راند هجي يا ڪا ٻي سرگرمي، وڏيرو نواب ابڙو سڀني جي وچ ۾ هوندو هو. جيئن ته هو رانديگر به هو ۽ رانديگر کيس پسند هئا، ان ڪري سندس دوستي به رانديگرن سان ئي رهندي هئي.
عام چونڊن واري موقعي تي وڏيرو نواب تمام گھڻو سرگرم هوندو هو. اڳ به لکي چڪو آهيان ته هيءُ جنهن به ڌر جي حمايت ڪندو هو ته اها وڏي واڪ ڪندو هو ۽ جيڪڏهن ڪنهن جي مخالفت ڪندو هو ته اها به وڏي واڪ ڪندو هو. پوءِ سندس آڏو وارو کڻي ڪيڏو به ڏاڍو مڙس يا وڏيرو ڇو نه هجي. هيءُ ائين ان ڪري ڪري سگھندو هو جو هيءُ بهادر به ڏاڍو هو.
وڏيري نواب خان ابڙي 2006ع ۾ دل جي دوري سبب وفات ڪئي. سندس زندگيءَ جا آخري لفظ هيءُ هئا ته :”شل! مان ملوڪ شاهه جو هيءُ ميلو لڳرائڻ کانپوءِ مران!“ ان سلسلي ۾ هن پنهنجي اولاد کي به وصيت ڪئي هئي ته ”اهي به ملوڪ شاهه جي ميلي ۾ ضرور حصو وٺن،“ اهو ئي سبب آهي جو اڄ به ملوڪ شاهه تي ميلو لڳندو آهي ته ملاکڙي جو انتظام سندس پونئير ئي سنڀاليندا آهن.