مزنو ۽ طالب فقير ماڇي : صوفي ۽ جلالي ڪلاڪار ڀائر
مزنو فقير تمام سريلو راڳي هو ۽ پڪواز به وڄائيندو هو. ڳوٺ ۾ راڳائي فقيرن جو ٽولو ٺاهڻ ۾ وڏو ڪردار مزني فقير جو هو. هن نه رڳو ميهر فقير کي راڳ جي سکيا ڏني پر جانو ماڇيءَ کي پڻ راڳ ۽ پڪواز سيکاري. هو سڄو سڄو ڏينهن راڳ ڳائيندو رهندو هو. ڪڏهن ته ملوڪ شاهه جي درگاهه تان راڳ ڳائيندو ڳائيندو سخي شاهه جمال جي درگاهه تي اچي پهچندو هو.
ان دؤر ۾ جڏهن سائين صوفي ولايت شاهه هنباهه وارو پنهنجي فقيرن سان ڳوٺ ۾ ايندو هو ته مزنو فقير پنهنجو ٽولو وٺي مهين دڙي کان سندن استقبال ڪندو هو ۽ پوءِ سمورا صوفي اتان ئي جوڙ ڀري ڳائيندا وڄائيندا ٻلهڙيجي پهچندا هئا، جتي ماڻهن جا ميڙ گڏ ٿي ويندا هئا ۽ صوفي شاهه جمال ۽ ڀرپور فقير جي مئخاني تي منزلون ڪندا، ملوڪ شاهه جي درگاهه تي پهچندا هئا، جتي سڄو سڄو ڏينهن توڙي رات راڳ ويراڳ جاري رهندو هو.
مزنو فقير استاد علڻ سان گڏ ناچن جو ٽولو وٺي سڄي سنڌ ۾ نڪري پوندو هو. جانو فقير مون کي ٻڌايو ته ”اڳي ناچن کي رڳو سهڻن ڇوڪرن هئڻ ڪري پسند نه ڪيو ويندو هو پر سندن آواز ۽ سُر کي به ڏٺو ويندو هو. ان ڪري مون جهڙي ڪوجهي شڪل واري کي به پنهنجي سنگ ۾ شامل ڪندا هئا.“ (جانو فقير جي منهن تي ماتا جا نشان آهن.)
يارمحمد قلندري طريقت ۾ اچڻ بعد پنهنجو نالو طالب فقير رکيو. هن ڳوٺ ۾ ماتام ڪرائڻ ۽ مجلسون پڙهائڻ جي به ڪوشش ڪئي، جنهن ۾ ناڪامي پلئه پيس ۽ ٻلهڙيجيءَ جي مذهبي رواداريءَ واري روايتي ماحول ۾ ڪنهن به قسم جو فرق نه پيو. ٻئي همراهه پنهنجي پنهنجي طريقي جا سرگرا هئا، ان ڪري ملوڪ شاهه جي درگاهه تي صوفي ۽ جلالي فقير ايندا رهندا هئا. صوفين جي ميزباني مزنو فقير ۽ جلالين جي ميزباني طالب فقير ڪندو هو. ملوڪ شاهه جي درگاهه تي اڄ به ٻه لانڍيون ٺهيل آهن، جن مان هڪ صوفين ۽ ٻي جلالين جي سڏجي ٿي. صوفين واري لانڍيءَ ۾ سر سنگيت جاري رهندو هو ۽ جلالي فقير به پنهنجي لانڍيءَ ۾ تبرا ڪندا رهندا هئا. مزنو فقير ۽ طالب فقير به سڄو سڄو ڏينهن هڪٻئي سان جهيڙو لايون ويٺا هوندا هئا پر اهو رڳو لفظن جو جهيڙو هوندو هو، حقيقت ۾ ٻئي هڪٻئي کي ڏاڍو پيار ڪندا هئا. مزني فقير کي گيڙو ويس ۾ ملبوس ڏسي طالب کيس چيڙائيندي چوندو هو، ”سڄو گيڙو ٿي ويو آهين.“ مزنو باهه ٿي چوندو: ”ها، ڪندس ڪندس....... به گيڙو ڪندس!“
مزني فقير شادي نه ڪئي، باقي يار محمد جي ٻارن کي پاليو. يار محمد فقير به ماڻهن جي خدمت ڪندو هو پر سندس ڪجهه ڳالهيون چيڙائڻ جهڙيون هونديون هيون، جيئن هڪ پوڙهي کي سياري ۾ رات جو مچ ٻاري ڏنائين ۽ ان همراهه جڏهن پير گرم ڪرڻ لاءِ مچ مٿان رکيا ته طالب اها ڳالهه برداشت نه ڪري سگهيو ۽ پاڻيءَ جو گهڙو کڻي مچ مٿان هاري باهه وسائي ڇڏيائين. ٻيو ته جيڪڏهن ڪچهريءَ ۾ ڪو ڪانڀ ٻڌي ويهندو هو ته ان کي به برداشت نه ڪري سگهندو هو.
طالب وٽ جلالي فقير ايندا هئا ته تبرا ڪندا هئا ۽ جڏهن کانئن خدائي واءُ وهي ويندو هو ته مخصوص نالا وٺي تبرو ڪندا هئا. ان تي مزنو چوندو هئن ”... ٽِٽ ڪڍي ڇڏيا اٿو، پوءِ به مُڙو نٿا!“
مزنو فقير نورجهان جي راڳ جو عاشق هو. هن کي وڏي خواهش هئي ته هو نورجهان کي اکين سان ڏسي پر افسوس جو جنهن سال مزني فقير لاڏاڻو ڪيو، ان سال ئي ڳوٺ ۾ ٽيليويزن اچي چڪي هئي پر مزنو فقير نورجهان جو مکڙو پسي نه سگهيو. خانصاحب منظور علي خان کي پسند ڪندڙ مزني فقير بابت ڳوٺ جي ويراڳي فقيرن جو چوڻ هو ته جڏهن استاد علڻ ۽ ميهر فقير جو محفل ۾ راڳ نه لڳندو هو ته مزنو يڪتارو کڻي ڳائڻ لڳندو هو ۽ محفل کي منڊي ڇڏيندو هو. هو ڪفر وارا ٻول ٻڌائيندو هو، جنهن کي فقير همه اوستي ٻول چوندا آهن.
يارمحمد طالب فقير ۽ مزني فقير 1979ع ۾ هڪٻئي پٺيان وفات ڪئي. مزني فقير کانپوءِ به ٻلهڙيجي راڳ جو مرڪز رهيو پر ڳوٺ جو ڪو به بهتر ڍولڪ نواز اسري نه سگهيو. اڄ به ملوڪ شاهه جي درگاهه تي اهي ئي لانڍيون موجود آهن پر اتي اها طالب واري صفائي ۽ ڇنڊ ڦوڪ نه آهي. اڄ به هر جمعي تي راڳ جي محفل ٿيندي آهي پر مزني فقير واري محبت ۽ اهو جوش جذبو ناهي، باقي روايت کي نظر ۾ رکندي لوڪ لڄا کان ڪو ڪلاڪ کن محفل ٿيندي آهي. جڏهن ته سڄي ڳوٺ کان گهڻي ملڪيت درگاهه ملوڪ شاهه جي آهي، جيڪي سندس مجاور کائن کپائن ٿا پر پنهنجي وڏڙن وارو مزو قائم نه رکي سگهيا آهن.