محب پيرزادو
ڳوٺ جي ترقيءَ ۾ ته هن جو وڏو ڪردار آهي پر آسپاس جي ڳوٺن لاءِ به ڇپر ڇانوَ آهي. اسان جي يونين ڪائونسل بگيءَ جي ڪيترن ئي ڳوٺن کي ترقياتي اسڪيمون هن شخص ڏياريون آهن. همراهه جو سڄو ڏينهن اهڙن ڪمن ۾ گذرندو آهي. ڪنهن شخص سان ڪو مسئلو ٿيو ته هن جو آرام ڦٽي ويندوآهي. تيستائين ننڊ حرام هوندس، جيستائين سندس مسئلو حل نه ڪري.
ڳوٺ ۾ ڪنهن جو ڪاڄ هوندو ته هي شخص وچ ۾ هوندو آهي، جتي به ڪا انتظامي کوٽ محسوس ڪندو ته ان جو پاڻ مرادو نگران ٿي ويندو آهي ۽ جيڪڏهن ڪو قضيو ٿيندو آهي ته به همراهه سرگرم ٿي ويندو آهي. سامي کوٽڻ وارا هٿ ڪري، کين ڪوڏرون ۽ چنجور ڏئي ڪم سان لائيندو ۽ پاڻ سندن چانهه پاڻيءَ جي بندوبست ۾ هوندو. همراهه ڪم ۾ جنبيل هوندا ۽ هي مٿن پکو جھليندو رهندو.
محب حسين پيرزادو پنهنجي تر ۾ ”ڀائو محب“ جي نالي سان مشهور آهي. هن 1954ع ۾ ٻلهڙيجي ڳوٺ ۾ علي در پيرزادي جي گھر ۾ جنم ورتو. سندس ڏاڏو ميان جان محمد پيزادو ڪلاسيڪل فنڪار ۽ مذهبي عالم هو. ڀائو محب پرائمري تعليم پنهنجي ڳوٺ ٻلهڙيجي ۽ ميٽرڪ ڏوڪري هاءِ اسڪول مان ڪئي. 1974ع ۾ ايئرپورٽ تي پرائيويٽ نوڪري ڪئي، تڏهن ايئرپورٽ جا انتظام ايجنسيءَ حوالي هوندا هئا ۽ اها ايجنسي لاڙڪاڻي جي نبي بخش شيخ وٽ هوندي هئي. جيئن ته ملڪ جو وزير اعظم لاڙڪاڻي جو هو، ان ڪري وزير وڙا، ڪامورا ڪڙا لاڙڪاڻي ڏانهن ڀيرو ڀريندا هئا ۽ ساڳئي وقت امن امان جي صورتحال ڪجھه بهتر هئڻ ڪري موهن جو دڙو گھمڻ لاءِ پرڏيهي سياحن جا هشام ايندا رهندا هئا. اهڙي ريت ڀائو محب جا ملڪ جي سياستدانن، وڏيرن، ڪامورن، پارليامينٽ ميمبرن سان لاڳاپا قائم ٿيا. 1976ع ۾ سنڌي ادبي سنگت جي هفتيوار گڏجاڻين ۾ شريڪ ٿيندو هو. هي ليکڪ ته بڻجي نه سگھيو البت منجھس سياسي شعور ضرور پيدا ٿيو. 1979ع ۾ لوڪل باڊيءَ جي چونڊن ۾ کيس ٻلهڙيجي تڪ تي ميمبر طور اميدوار بيهاريو ويو، سندس مقابلي ۾ اڳوڻي ايم پي اي موسيٰ خان ٻگهئي جو پٽ اڪرم ٻگھيو هو. هيءُ ڄڻ سير جو مڻ سان مقابلو هو. اڪرم ٻگھيو تر جو ڊنگ وڏيرو هو، ٻهلڙيجيءَ ۾ سندس راڄ هو. تر جا چڱا مڙس، چور، پاٿاريدار، سڀ وڏيرن جي ورڪ ۾ هئا. وڏيرن ماڻهن کي داٻا دڙڪا ڏيڻ شروع ڪري ڇڏيا هئا. ان باوجود ڀائو محب وڏيري اڪرم کي 100 ووٽن جي فرق سان شڪست ڏني. محب جي انهيءَ ڪاميابي تر جي سياسي ڪارڪنن ۾ اتساهه پيدا ڪيو ۽ ڳوٺ ڳوٺ ۾ وڏيرن جي مزاحمت ٿيڻ لڳي.
ضيائي مارشل لا واري دور ۾ ڀائو محب کي هڪ منٽ به ويساند نه هوندي هئي. هڪ طرف ڌاڙيل خان هئا ته ٻئي پاسي پوليس سڳوري هئي، ٻنهي جو عوام سان هڪجهڙو ورتاءُ هو. ڌاڙيلن سان مقابلي بدران پوليس ماڻهن جو مال ماري ويندي هئي ۽ ڌاڙيلن جي ذات سان تعلق جي ڪري ماڻهن کي ٻڌي کڻي لاڪپ ۾ هڻندي هئي. ڪيترا وڏيرا وڙا ان ڪم ۾ مڊل مين جو ڪردار ادا ڪندا هئا، جيڪي ماڻهن کان پوليس لاءِ پئسا گھري اتان پنهنجو به حصو ڪڍي وٺندا هئا پر اهو ڀائو محب هو جيڪو مفت ۾ ماڻهو ڇڏائيندو هو ۽ ٿاڻي تي پاڻي به نه پيئندو هو. 1980ع کان 90ع تائين سندس تعلق سنڌ هاري ڪاميٽي سان رهيو. ڳوٺ سڌار سنگت ٻلهڙيجيءَ جو به صدر ۽ سيڪريٽري رهندو آيو. ايئرپورٽ تي نوڪري ڪرڻ دوران هن جون محترمه بينظير ڀٽو سان ملاقاتون ٿينديون رهنديون هيون، محترمه کيس نالي سان سڃاڻيندي هئي. پهرين ۽ ٻِي حڪومت دوران ڀائو محب کي محترمه، گيس ۽ پي آءِ اي ۾ بطور آفيسر جا آرڊر ڏنا پر هن يار سرڪاري نوڪري ۽ شادي کان قسم کڻي ڇڏيو هو، جنهن تي هڪ دفعو محترمه ساڻس چڙي به پئي هئي، پر هن نوڪري نه ڪئي.
ڀائو محب جي ڪم وٺڻ جو انداز به نرالو آهي. جنهن ماڻهوءَ ۾ ڀائوءَ جو ڪم پيو اهو ڄڻ ته ڦاٿو. هاڻي ته موبائل فون هن جو ڪم آسان ڪري ڇڏيو آهي. جنهن ۾ سندس ڪم هوندو، ان کي ڪال مٿان ڪال هوندي. همراهه جيئن ئي فون کوليندو هي بنا بريڪ شروع ٿي ويندو.
هڪ آفيسر ته هيئن چيس: ”محب صاحب مون کي اوهان جي ڪم جي وڏي ڳڻتي آهي، هي فقير اڳ ۾ اوهان جو ڪم ڪندو پوءِ موبائل آن ڪندو.“ ۽ ٿيو به ايئن، اڳ ۾ هن ڀائو محب جو ڪم ڪيو ۽ پوءِ پنهنجو موبائل نمبر کوليو.
اهڙي زوراوريءَ سان ڀائو محب ڪيترن ئي ڳوٺن کي بجلي، گيس ۽ نيڪال جون اسڪيمون ڏياريون آهن. ڪيترائي اسڪول منظور ڪرايا آهن ۽ ڪيترن ئي نوجوانن کي نوڪريون وٺي ڏنيون آهن. ڀائو محب جي اسڪيمن جون تختيون وري ڳوٺاڻا ڪنهن نه ڪنهن وڏيري، ايم اين اي ۽ ايم پي اي جي نالن سان هڻائي کانئن افتتاح ڪرائيندا آهن پر هي يار ان تي به ارهو نه ٿيندو آهي. جڏهن اهڙي نامناسب رويي جو ساڻس ذڪر ڪندا آهيون ته چوندو آهي:
”يار هنن جي مجبوري به ڏسو، هي مسڪين ماڻهو ڪٿي وڏيرن جو ڏمر سهي سگھندا.“
اهڙي نموني جڏهن ڪو چور پڪڙجي پوندو آهي ۽ ان جي ماءُ هن وٽ ڀلو سونهارو کڻي پڄي ويندي آهي، پوءِ ته همراهه جون ڀاڳين سان چڪريون پيون هلنديون آهن:
”توهان آسودا آهيو، الله سڀ ڪجھه ڏنو اٿوَ. هو غريب، اپاپيپ آهي، گھر ۾ کائڻ لاءِ ڪجھه ناهيس، معاف ڪيوس، ان ۾ توهان جي گھٽتائي نه ٿيندي.“ ... ۽ جي پنجاهه ورهين ۾ ان همراهه سان ڪا اهڙي چڱائي ٿي هوندي ته ان جو به ور ور ذڪر ڪندو:
”توهان سان به ته ڦلاڻي ڀلائي ڪئي هئي، توهان کي به اهڙي پر پاڙڻ گھرجي.“
سندس اهڙين ڳالهين تي کوڙ سارا ماڻهو ناراض هوندا آهن. هڪ ڀيري علائقي جي هڪ ڊنگ وڏيري جي مدد سان ڳوٺ جي ڪرڪيٽ گرائونڊ تي همراهن قبضو ڪيو. ڳوٺ جا سمورا نوجوان اهڙي بي واجبيءَ تي جذباتي هئا. هوڏانهن وڏيرن پنهنجي همراهن کي چئي ڇڏيو هو ته ”اوهان هڪ ٻه مڙس ماري اچو، توهان جي مدد ضرور ڪنداسين.“ اهڙي هُشيءَ تي همراهه هٿيار کڻي ڪرڪيٽ گرائونڊ تي پهچي ويا. نوجوان به جھيڙي لاءِ تيار ٿي ويا. ڀائو محب نوجوانن کي جھيڙي کان منع ڪري رهيو هو پر نوجوان به مڙڻ جا نه هئا. ايتري ۾ هڪ وڏيري جي ڇاڙتي ڀائو محب کي ٻه هٿڙيون سونٽيون وهائي ڪڍيون. مٿو ڦاٽي پيس، رت ريلا ڪري وهڻ لڳس. ڀائو محب کانئس ڏنڊو کسي سڌو سندس مٿي تان ورائيندي چيو:
”ڀيڻ جا... اهڙو هڻانءِ جو مري وڃين پر ٻچڙا ٿي ننڍڙا، سو ڇڏيانءِ ٿو!“ اهڙن گڻن جي ڪري ساڻس ڪير ليکو ئي نه ڪندو آهي. ڀائو محب 1988ع وارين چونڊن ۾ فارم ڀرايو ۽ سنڌ قومي اتحاد جي ٽڪيٽ وٺڻ لاءِ زور ڏنو پر اها سيد مظفر علي شاهه کي ملي جنهن وڏيري جي دٻاءُ ۾ اچي هٿ کنيو. جڏهن ته ڀائو محب حسين ان کان اڳ هٿ کڻي چڪو هو.
مشرف دور ۾ يونين ڪائونسل بگيءَ جو ناظم چونڊيو، هن مهراڻ اتحاد جي نالي سان فارم ڀريو هو، پيپلزپارٽي سندس مدد ڪئي هئي. نه محب جي وڏيرن سان لڳي ۽ نه وري وڏيرن جي محب سان پئي، جنهن ڪري محب جي پ پ ۾ شموليت تي وڏيرا ارها هئا. توڙي جو ڀائو محب مرحوم ذوالقفار علي ڀٽي تي تنقيد ڪندو آهي پر محترمه تي هيءُ جائز تنقيد به برداشت نه ڪري سگھندو آهي. 2004ع ۾ پ پ ۾ شموليت ڪيائين. کيس هڪ دفعو ٻيهر يوسي ناظم طور اميدوار بيهاريو ويو پر اليڪشن ۾ هارايائين. ڀائو محب بلدياتي اليڪشن ۾ ڪڏهن کٽيندو آهي ته ڪڏهن هارائيندو آهي پر هن ٻين وانگر مال ميڙيو ناهي. نه ته کيس پنهنجي اوطاق آهي، نه ئي وري موٽر سائيڪل ئي اٿس. همراهه گندي ۽ گراهه جو فڪر ئي ناهي ڪندو. ميرن ۽ ڦاٽل ڪپڙن ۾ به نڪري پوندو آهي. هن جي جاءِ تي ڪو ٻيو هجي ها ته اڄ ڪروڙن سان کيڏي ها پر هن جو اصول آهي:
گندي ۽ گراهه، جنهن سنياسيءَ سانڍيو
انهيءَ کان الله، اڃا اورانهون ٿيو.
ڀائو محب بحث براءِ بحث جو قائل آهي. ڳوٺ جو ڪو ماڻهو ڪهڙي به ڳالهه ڪندو، ڀائو محب ان کي دليلن سان رد ڪري ڇڏيندو. جيڪڏهن ڪنهن نوجوان اعجاز منگيءَ جي لکڻيءَ جي تعريف ڪئي ته هيءُ انعام شيخ جي تعريف ۾ زمين آسمان هڪ ڪري ڇڏيندو. نوجوان ڪرڪيٽ ميچ ۾ ٽنڊولڪر جي ساراهه ڪندا ته هي برائن لارا جي تعريف ڪندو ۽ جيڪڏهن ڪٿي لارا جي تعريف هلندي ته هي اتي ان جي گلا ڪري رڪي پونٽنگ جي ساراهه جا ڍڪ ڀريندو. جيڪڏهن ڪنهن چيو ته هي ٻڪري ڪاري آهي ته ڀائو چوندو ”هن ٻڪريءَ جو رنگ اڇو چئبو آهي.“ اهڙي نموني سڄو ڏينهن هن جو بحث مباحثو جاري رهندو آهي. اها ڀائو جي خوبي آهي ته هي پنهنجي سمورن ووٽرن کي نالي سان سڃاڻي. ڀائو محب والي بال جو سٺو کيڏاري آهي پر اسان جي ڳوٺ جي ٽيم جي هارائڻ ۾ وڏو هٿ به هن صاحب جو هوندو هو، ڇاڪاڻ جو ستن ئي رانديگرن جا بال پاڻ کڻندو هو. اهڙي نموني اسان جي ڳوٺ ۾ تاس تي ٻارهي تيرهي راندي ٿيندي آهي، جنهن لاءِ ڳوٺ ۾ چوڻي عام آهي ته : ”سياست، راڳ ۽ ٻارهي تيرهي راند ڏکي آهي.“ ڀائو محب ٻارهي تيرهي راند جو به سٺو کيڏاري آهي. پاڻ کيڏندو ته ٻين کي ڳالهائڻ ئي نه ڏيندو پر جي پاڻ نه کيڏندو ته چئني رانديگرن کي ڏسيندو، معنيٰ ته ڀائو چئني ڄڻن جي راند پاڻ کيڏندو آهي.
اهڙي نموني سنڌ هاري ڪاميٽي هجي، ڳوٺ سڌار سنگت هجي يا ڪو ٻيو پليٽ فارم، ڀائو تي اها تنقيد ٿيندي آهي ته هي پنهنجي ٽيم سان صلاح نه ڪندو آهي ۽ پنهنجا فيصلا پاڻ ڪندو آهي.
ڀائو محب شروع ۾ سائي ٻوٽي واپرائيندو هو. هونئن ته پنهنجو کاڌو به ٻين کي ڏئي ڇڏيندو آهي پر هن معاملي ۾ بنهه ابتڙ آهي. جيڪڏهن ڪنهن گلاس اڌ جي گھر ڪيس ته ڄڻ ڏنڊو وهائي ڪڍيائينس. سائي ٻوٽيءَ کيس ڪمزور ڪري ڇڏيو، پوءِ اها ڇڏي ڏنائين ۽ متارو بڻجي ويو. سڄو ڏينهن پيو سمهندو پر شام جو پيئڻ کانپوءِ وياج سميت قرض لاهيندو. اسان جي ڳوٺ ۾ ڪاڄن تي يادگار محفلون ٿينديون آهن پر انهن مان ڪي ٿوريون ڀائو محب ٻڌي سگھيو هوندو، ڇاڪاڻ جو راڳيءَ کان اڳ پاڻ راڳ ڪري ويهندو آهي.