عربن طرفان اسپين جي فتح
جهڙي ريت ترڪستان جي فتح ايشيا ۽ مصر ۾ عربن جي فتح جو عروج ليکيو ويو. ساڳي طرح اسپين جي فتح پڻ سندن آفريڪي ۽ يورپي توسيع جوعروج قرار پاتو. سموري قرون وسطيٰ دوران اهڙيءَ ڦڙتائيءَ ۽ تيزيءَ سان مڪمل فتحياب ٿيندڙ فوجي مهم تاريخ ۾ موجود ناهي.
جولائي سن 710ع ۾ اتر آفريڪا جي گورنر موسيٰ ابن نُصير Musa ibn Nusayr پنهنجي هڪ ماتحت کي هڪ سئو سوارن ۽ چار سئو پيدل دستي جي اڳواڻ طور پهرين جاسوسي مهم تي موڪليو، جيڪو ملڪ جي ڏکڻ اولهه دنگ وٽ هڪڙي قليل جزيري تي اچي لٿو. انهيءَ کي پوءِ جزيره سڏڻ لڳا. موسيٰ ابن نُصير سن 700 کان وٺي اتر آفريڪا جي گورنر جي عهدي تي فائض هو. هن هتي جي بازنطيني حڪمرانن کي هميشه لاءِ هتان ڀڄائي ڪڍيو ۽ سلطنت جون سرحدون ايٽلانٽڪ سمنڊ تائين وسيع ڪيون. کيس اسلامي سلطنت جي توسيع جو جنون هو.
طارق جي ڪامياب مهم جوئيءَ کيس يورپ تي فوج ڪشي ۽ توسيع لاءِ هشڪاريو . اسپين جي شاهي خاندان ۾ نفاق ۽ فساد جو موقعو ڏسي پنهجي هڪڙي آزاد ڪيل غلام نالي طارق بن زياد کي 7000 لشڪر جي اڳواڻ طور سن 711ع ۾ اسپين تي چاڙهي موڪليو. جيڪو جزيره الطارق جي اوڀر طرف هڪڙي شاهي ٽڪريءَ جي اوٽ ۾ اچي لنگر انداز ٿيو. تنهن وقت کان اهو ٽڪر سندس نالي سان يعني جِبل الطارق Gibral Tarq سڏجي ٿو. 7000 لشڪر وٺي، باربيٽ نديءَ جي ڇوڙ وٽ جندا نالي سامونڊي ڍنڍ جي ڪناري تي 19 جولائي 711ع تي طارق راڊرڪ بادشاهه جي فوج سان اچي مقابل ٿيو. راڊرڪ بادشاهه اڳوڻي بادشاهه کي زوريءَ لاهي پاڻ بادشاهه بڻيو هو. تنهن 25000 لشڪر هوندي به هارَ کاڌي. جن جي اڳواڻي بادشاهه راڊرڪ بابت اسپيني توڙي عربي تاريخن ۾ فقط ايترو ڄاڻايل آهي ته هو گم ٿي ويو. ان جو وڌيڪ ڇاٿيو سا ڳالهه اڃا تائين ڳجهه آهي.
هن فيصلا ڪن عظيم فتح کان پوءِ مسلمانن جي لشڪر لاءِ سموري اسپين ۾ ڪا به خاص مزاحمت باقي نه رهي سواءِ چند شهرن جي. طارق بن زياد لشڪر جي وڏي حصي سان اِسيجا Ecija کان ٿيندو ملڪ جي گاديءَ واري هنڌ ٽوليڊو Toledo ڏانهن وڌڻ شروع ڪيو ۽ آسپاس جي شهرن ڏانهن به فوجي دستا اماڻيائين. هن علائقي ۾ مضبوط ڪوٽ واري شهر Seville سيول تي ڪو به حملو ڪو نه ڪيو ويو پر Archedona آرڪيدونا ۽ ايلويرا Elvira فتح ڪيا. مغث الرومي جي اڳواڻي۾ Cardova شهر جو گهيرو ڪيو ويو. ٻن مهينن جي سانده محاصري کان پوءِ هڪڙي ڀڳل ديوار جي نشاندهيءَ ڪرڻ سبب اهو شهر به مسلمانن نيٺ فتح ڪيو.جتي ايندڙ وقت ۾ اسلامي رياست جي راڄداني قائم ٿي. ملاگا شهر وارن پڻ اسلامي لشڪر سان ڪو به مقابلو ڪو نه ڪيو ۽ شهر سندن حوالي ڪيو. البت اِسِيجا شهر وٽ گهمسان جي لڙائي لڳي پر مسلمان انهيءَ جنگ ۾ پڻ سوڀارا ٿيا. اسپين جي گاديءَ واري شهر ٽوليڊو ۾ پڻ اسلامي لشڪر ڪامياب ٿي ويو. اهڙيءَ طرح سن 711ع جي بهار واري مند ۾ هتي حملو شروع ڪندڙ شخص اونهاري جي مُند جي اختتام تي پوري ملڪ جي اڌ کان وڌيڪ حصي جو حاڪم ٿي ويو ۽ سموري رياست قبضي ۾ ڪري ڇڏي. جون 712ع ۾ طارق بن زياد جي غير متوقع فتوحات کانپوءِ موسيٰ بن نُصير پاڻ خود به 10000 عرب باشندن تي مشتمل لشڪر ساڻ ڪري اسپين تي ڪاهي ويو. رستي ۾ مسلمانن جي قبضي کان رهيل شهر جهڙوڪ ساليڊونيا، ڪارمونا ۽ سيوِلِ کي محاصرن سان فتح ڪيو. انهن شهرن کي تقريباً سال تائين اسلامي لشڪر گهيري ۾ رکڻ بعد سن 713ع ۾ جون جي پڇاڙيءَ ۾ فتح ڪيو. موسيٰ ابن نُصير ترت پوءِ طارق بن زياده سان ٽوليڊوشهر ۾ اچي گڏيو.