آمريڪا کنڊ جي دريافت ۽ سياسي استحڪام
دراصل انگريزي تسلط دوران ئي هنن گڏيل آمريڪي رياستن ۾ نمائنده حڪوت جو قيام عمل ۾ آندو. جنهن موجب مخصوص اقليت جي بدران ماڻهن جي اڪثريت کي سرڪاري عملدار چونڊڻ جو اختيار لاڳو ٿيو. سرڪار ٺاهڻ جي انهيءَ طريقي کي جمهوريت سڏيو ويو. ارڙهين صديءَ جي آخر ڌاري خيالن جي ڪجهه اختلافن بابت ملڪ ۾ ٻه جدا جدا سياسي جماعتون نمودار ٿيڻ لڳيون. انهن مان هڪڙي وفاق نواز (Federalist Party) هئي. انهيءَ پارٽيءَ جي منشا هئي ته وفاقي يا قومي حڪومت کي وڌيڪ حقوق ۽ اختيارات حاصل هجن. اها جماعت اڳتي هلي پوري دنيا ۾ ڊيموڪريٽ پارٽي سڏجڻ لڳي. ٻي پارٽي ريپبليڪن پارٽي (Republican Party) هئي. انهيءَ پارٽيءَ جي خواهش هئي ته وفاق جي ڀيٽ ۾ وفاق ۾ شامل رياستن کي انفرادي طور وڌيڪ اختيار ۽ حقوق حاصل هئڻ گهرجن.
سن 1800ع ۾ ريپبليڪن پارٽيءَ جو اميدوار ٿامس جيفرسن آمريڪا جو صدر چونڊجي آيو. انهيءَ کان اڳيون صدر جان ايڊمس فيڊرلسٽ هو. جنهن دؤران آمريڪا کنڊ جي ٻين ملڪن ۾ حڪومتون ۽ اقتدار اڪثر ڪري جنگين جي وسيلي ئي تبديل ٿيندو رهيو. آمريڪا جي ملڪ۾ اقتدار ۽ حڪومت جمهوري طريقي جي چونڊ وسيلي امن امان سان تبديل پئي ٿي.
سن 1800ع وارين چونڊن ۾ آمريڪا جي صاحبان جائداد سمورن مردن کي ووٽ جو حق مليل هو. سن 1830ع وارين چونڊن دوران ووٽرن جي تعداد ۾ تمام گهڻو واڌارو ٿيو، ڇو ته انهيءَ وقت ملڪ جي الهندي ڀاڱي وارين نئين رياستن سمورن ڳورن مردن کي ڪو مال ملڪيت نه هئڻ جي باوجود ووٽ جو حق ڏنو، انهيءَ صورتحال جي پيش نظر ملڪ جي ڪجهه ٻين رياستن پڻ پنهنجي دستورن ۾ ترميم ڪري پنهنجي سمورن سفيد رنگ وارن مردن کي ووٽ جو حق ڏنو. البت ملڪ جي ڏاکڻي ڀاڱي وارين رياستن ۾ اهڙو قانون اڃا پاس ڪو نه ٿيو هو. ڇو ته انهن رياستن ۾ سياست تي مقامي جاگيردارن جو مڪمل غلبو هو. انهن جاگيردارن وٽ ڪارن غلامن لکن جي تعداد ۾ زمينون آباد پئي ڪيون، پر کين ڪو به سياسي توڙي سماجي حق مليل ڪو نه هو. مذڪور اندروني صورتحال جي باوجود انهيءَ وقت دوران آمريڪا پوري دنيا ۾ سڀ کان وڌيڪ جمهوريت جو حامل ملڪ هو. انقلابي جنگ جي خاتمي تي اصل آمريڪي باشندن جن کي انڊين سڏيندا آهن. جي جنگ ۽ وبائن سبب تباهيءَ مان ناجائز فائدو وٺندي، ميسيسپي نديءَ جي اڀرندي ڪناري تائين سندن سموري علائقي تي پنهنجي قبضي جي دعويٰ ڪئي. جتي اصل آمريڪين جا زراعتي راڄ قائم هئا. 1830ع ڌاري آمريڪا وارن اصل آمريڪين کي ميسيسپي نديءَ جي اولهه طرف وارن علائقن مان پڻ ڀڄائي پنهنجو تسلط قائم ڪري ورتو. آمريڪي آبادڪار هنن علائقن جي مخصوص چونڊ ماڳن تي اچي قابض ٿيا ۽ مسلسل مقامي ماڻهن کي زور ۽ زبردستي سان ماري ڀڄائيندا ۽ اولهه طرف پنهنجي قبضي واري علائقن ۾ واڌاروآڻيندا ويا.
سن 1803ع ۾ لوئيزيانا رياست فرانس کان خريد ڪري پنهنجي ملڪي ايراضي کي ٻيڻو ڪري ڇڏيو. هن رياست ۾ بهترين زرعي زمينون عاليشان ٻيلا ۽ بيش بها معدنيات وڏي مقدار ۾ موجود هيون. هن رياست جي حصول سان نِيُو اورلِينس جو عاليشان بحري بندر ۽ ميسيسپي نديءَ تي به آمريڪا کي ڪنٽرول حاصل ٿي ويو. سن 1819ع ۾ آمريڪا اسپين سان معاهدو ڪري فلوريڊا رياست جو قبضو حاصل ڪيو ۽ پنهنجي سرحد ڏکڻ اولهه ۾ اسپيني بيٺڪن تائين وسيع ڪري ورتي. انهيءَ وقت ميڪسيڪو واري هڪڙي شاهي رياست اسپيني ڪالوني هئي. اها رياست سن 1922ع ۾ آزاد ٿي، انهي وقت ميڪسيڪو جي ماڻهن پنهنجي هڪ صوبي ٽيڪساس ۾ آمريڪي ماڻهن جي آبادڪاري جي خواهش ظاهر ڪئي. جنهن تحت اٽڪل ٽيهارو هزار آمريڪي اچي ٽيڪساس ۾ آباد ٿيا. انهن آمريڪي آبادگارن جي واضح اڪثريت آمريڪا جي، ڏاکڻين رياستن کان آيل هئي، جن وٽ پنهنجا غلام هئا. جڏهن سن 1829ع ۾ ميڪسيڪو سرڪار غلاميءَ کي قانوني طور ناجائز قرار ڏنو ته ٽيڪساس جي ماڻهن غلامي ۽ ٻين مسئلن (سياسي مسئلن تي ميڪسيڪو سرڪار سان مهاڏو اٽڪايو. سن 1835ع ۾ ٽيڪساس وارن ميڪسيڪو سرڪار سان بغاوت ڪئي. ٻئي سال ميڪسيڪو کان عليحدگي ۽ پنهنجي آزادي جو اعلان ڪيو. آمريڪا جي توسيع پسند عناصر جي خواهش جي پيش نظر آمريڪا ٽيڪساس رياست کي پنهنجي وفاق ۾ شامل ڪري ڇڏيو. ان ڳالهه تي ميڪسيڪو ملڪ کي سخت مٺيان لڳي. ٻئي سال آمريڪا ميڪسيڪو تي حملو ڪري ان جي ڪيليفورنيا صوبي سان گڏ ميڪسيڪو شهر تي پڻ قبضو ڄمايو. نيٺ ميڪسيڪو سرڪار مجبور ٿي آمريڪا سان هڪڙو معاهدو ڪيو. جنهن تحت ميڪسيڪو ملڪ جي اٽڪل اڌ ايراضي آمريڪا حاصل ڪري ورتي. جنهن ۾ ڪيليفورنيا، نيوادا، اتاهه، ويومنگ صوبا، اريزونا، ڪولوراڊو ۽ نيوميڪسيڪو جا ڪجهه ڀاڱا شامل هئا.
سن 1840ع ڌاري هزارين آمريڪي آبادڪار اوريگن علائقن ۾ وڃي رهڻ لڳا. هنن علائقن تي آمريڪا سان گڏ انگلينڊ پڻ مالڪي جي دعويٰ پئي ڪئي، آمريڪي آبادڪارن آمريڪي سرڪار کي پنهنجي قبضي جي يقين ڌهاني ڪرائي.
نيٺ سن 1846ع ۾ انگلينڊ ۽ آمريڪا هن علائقي ۾ پنهنجي سرحد چٽي ڪئي. انهيءَ کان پوءِ وڃي وچئين طرف واري ايراضي ۾ اوريگن ۽ واشنگٽن رياستون وجود ۾ آنديون ويون.
سن 1853ع ۾ پيسفڪ سمنڊ تائين ريلوي وڇائڻ جي خواهش پٽاندر آمريڪا ميڪسيڪو کان گيد سڊين علائقو خريد ڪيو، جيڪو بعد ۾ اريزونا۽ نيوميڪسيڪو رياستن جو حصو بنجي ويو. اهڙيءَ ريت آمريڪا هڪ صديءَ کان به گهٽ عرصي اندر فقط تيرهن بيٺڪن مان مسلسل وڌندو دنيا جي تمام وڏن ملڪن ۾ هڪ اهم ملڪ ٿي پيو. جنهن عرصي دوران آمريڪا اولهه طرف ۾ اصل آمريڪي باشندن کي پنهنجي وطن مان ماري ڀڄائيندو مختلف علائقن ۽ ملڪن کي فتح ڪندو ملڪي سرحدون لڳاتار وڌائيندو ويو. انهيءَ ساڳئي دور ۾ آمريڪا جي وفاق ۾ شامل اتر طرف وارين رياستن ۽ ڏکڻ طرف وارين رياستن ۾ ڪيترن ئي مسئلن بابت اختلاف وڌندا ويا. اتر وارين رياستن ۾ صنعتڪاريءَ ۾ تمام گهڻو اضافو ٿيو. جنهن سبب انهن جي معيشيت ڪافي حد تائين ترقي ڪئي. انهن اترين رياستن ۾ اقتصاديات جو دارومدار زرعي پيداوار تي هو جنهن ۾ مکيه فصل ڪپهه، تماڪ، چانور ۽ نير هوندو هو. هنن رياستن ۾ وڏيون جاگيرون ۽ وڏيون زمينداريون هيون جتي شيدين جو غلام مزدور طبقو زرعي پورهيو ڪندو هو. هن غلام طبقي کي ڪو به سياسي يا سماجي حق حاصل ڪو نه هو. ڏکڻ طرف وارين رياستن جي خواهش هئي ته شيدين جي غلاميءَ وارو نظام نه فقط برقرار رهي پر انهيءَ کي ملڪ جي اتر وارين رياستن ۾ پڻ پکيڙيو وڃي. جڏهن ته اتر وارين رياستن انهيءَ غلاميءَ واري نظام جي سخت مخالفت ڪئي ۽ انهيءَ جي خاتمي لاءِ جاکوڙ شروع ڪئي.
سن 1880ع ۾ جڏهن ابراهام لنڪن آمريڪا جو صدر چونڊجي آيو. تڏهن هُن جمهوريت جي تشريح ڪندي چيو ته ”عوام جي ڀلائي لاءِ عوام طرفان چونڊيل عوامي حڪومت جمهوريت آهي.“ تڏهن ڏکڻ وارين غلامي برقرار رکندڙ رياستن کي اچي خوف ورتو ته اهو شايد غلاميءَ واري نظام کي ختم ڪرائي ڇڏي. تنهنڪري اول منجهائن ستن رياستن ۽ بعد ۾ ٻين رياستن پڻ آمريڪا جي وفاق کان جدا ٿيڻ يعني آمريڪا کان جدا ۽ آزاد ٿيڻ جو اعلان ڪيو. اتر وارين مضبوط وفاق چاهيندڙ رياستن جي خيال ۾ ملڪي رياستن کي وفاق کان جدا ٿيڻ جو حق ڪو نه هو. انهيءَ ڳالهه کي بنياد بنائيندي ڏکڻ وارين رياستن جي خلاف سن 1861ع ۾ گهرو ويڙهه چالو ڪري ڏنائون. اها گهرو لڙائي پنجن سالن تائين هلي ۽ اترين رياستن جي ڏکڻ وارين رياستن تي فتح جي صورت ۾ ختم ٿي ۽ جدا ٿيڻ واريون سموريون ڏاکڻيون رياستون سن 1865ع ۾ وري وفاق ۾ شامل ٿي ويون. رياستن جي جدا ٿيڻ وارو مسئلو نبيريو ويو ۽ ڏکڻ وارين رياستن ۾ چاليهن لکن کان وڌيڪ شيدي غلامن کي سماجي ۽ سياسي آزادي حاصل ٿي ۽ شهري حق مليا. اهڙي ريت آمريڪا ٻيهر متحد ۽ مضبوط ٿي نئين سر ترقيءَ جي راهه تي گامزن ٿيو. سن 1870ع ۾ آمريڪا تيز رفتار صنعتي ترقي سبب اسرندڙ عالمي طاقت واري حيثيت جو حامل ٿي چڪو هو. انهيءَ دور ۾ ڏکڻ آمريڪا کنڊ وارا يعني لاطيني آمريڪي ملڪ يورپي سامراجي بيٺڪيت کان آزادي حاصل ڪرڻ لاءِ جدوجهد ۾ مصروف هئا. يورپ ۾ برپا ٿيندڙ سماجي انقلابن ڏکڻ آمريڪا جي ملڪن تي پڻ پنهنجا اثرات مرتب ڪيا. سن 1791ع ۾ هائٽي Hiati نالي هڪ جزيري جي عوام ٽوسينٽ ايل اُورِوَرِٽِيوُر Tousaint L’ourwerture هڪ اڳوڻي غلام جي اڳواڻي هيٺ فرانس جي تسلط خلاف بغاوت ڪئي. فرانس وارن ڪيترن ئي سالن تائين انهيءَ آزاديءَ جي تحريڪ کي دٻائي رکيو. پر نيٺ اهاتحريڪ ڪامياب ٿي ۽سن 1804ع ۾ هائٽي هڪ آزاد ملڪ بنجي ويو. ڏکڻ آمريڪا کنڊ ۾ گهڻيون بيٺڪون اسپين قائم ڪيون هيون. انهن پڻ آزادي حاصل ڪرڻ پئي گهري، هنن ڪالونين ۾ آزاديءَ جي تحريڪ جي اسپيني آبادڪارن ۽ مقامي ماڻهن جي ميلاپ سان پيدا ٿيل نئين نسل جي ماڻهن سڀ کان وڌيڪ پٺڀرائي ڪئي. هن نئين نسل کي ڪريئولس Creoles سڏڻ لڳا. ڪريئول گهڻا ماڻهو پڙهيل هئا ۽ انقلاب برپا ڪرڻ جي سگهه جا حامل هئا. ڪريئولن بيٺڪن ۾ وڏن سرڪاري عهدن تي اصل يورپي ماڻهن جي مقرر رهڻ جي سخت مخالفت ڪئي. اصل اسپيني آبادڪار، جن کي پينِنِسولَرِس Peninsolars سڏبو هو. اهي ڪريئولن کي گهٽ ذات تصور ڪندا هئا ۽ ساڻن نامناسب سلوڪ روا رکيو آيا.
فرينچ انقلاب برپا ٿيڻ کان ترت پوءِ اينٽونيو نرينو Antonio Narino نالي هڪ انقلابي شخص فرينچ انقلابين طرفان انساني حقن واري پڌرنامي جو اسپينش زبان ۾ ترجمو ڪيو ۽ شايع ڪرايو. ته سرڪار کيس گرفتار ڪري قيد ڪيو، پر فرينچ انقلاب جو نظريو سمورين ڪالونين ۾ تيزيءَ سان پکڙندو ويو.
سن 1808ع ۾ فرينچن اسپين فتح ڪيو ۽ سندس بَيٺَڪُن تي قبضو ڪرڻ لاءِ عسڪري عمل جاري رکيو. ڏکڻ آمريڪا ۾ ڪريئولن اول فرينچ قبضي خلاف بغاوت ڪئي. پر پوءِ انهيءَ صورتحال مان انقلابي فائدو حاصل ڪرڻ خاطر سن 1810ع ۾ ڪراڪاس ۽ نيوگري ناڊا ۾ جنتا نالي آزاديءَ جي تحريڪ منظم ڪئي، پر انهيءَ کي ترت ئي اسپيني ڪارندن بي رحميءَ سان ڪچلي ڇڏيو.
سن 1816ع ۾ ڏکڻ آمريڪا ۾ اسپين جي تمام وڏي نو آبادي نو پلاٽا ۾ منظم ٿيندڙ آزاديءَ جي ٻي تحريڪ اڳوڻي تحريڪ جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ سوڀاري ٿي. ڇو ته انهيءَ تحريڪ کي ملڪ جي تقرباً سمورن ننڍن توڙي وڏن شهرن ۾ اڳوڻي جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ منظم مربوط ۽ مضبوط ڪيو ويو هو، تنهنڪري جلدي اها تحريڪ اسپين جي سمورين ڪالونين ۾ پکڙجي وئي. ڏکڻ آمريڪا ۾ قائم سمورين يورپي بيٺڪن ۾ آزاديءَ واري تحريڪ جي مدد لاءِ مڪمل طور تياري ڪري رکي وئي جتي پڻ چليءَ جي هڪڙي فوجي سپاهيءَ برنارڊو او هگنس Bernardo O’ Higgins اسپيني لشڪر جي خلاف پنهنجي هڪ منظم جٿي جي اڳواڻي ڪندي بغاوت شروع ڪري ڏني هئي. مٿي ڄاڻايل انقلابي فوجين جي گڏيل جدوجهد سبب سن 1818ع ۾ اسپيني فوج کي شڪست آئي ۽ چليءَ آزادي حاصل ڪئي، سن 1819ع ۾ لاپلاٽا ۾ جنتا نالي آزاديءَ جي تحريڪ جي حقيقي اڳواڻن مان هڪڙي شخص سائمن بوليوار Simon Bolivar نيوگريناڊا ۾ اسپيني فوج کي شڪست ڏني. فقط ٻه سال پوءِ وينز ولا ۾ Venezeela پڻ آخري اسپيني لشڪر بڇڙي شڪست کاڌي. سين مارٽن ۽ بوليوار پيرُو (Peru) جي آزادي لاءِ گڏجي حملو ڪرڻ جو منصوبو جوڙيو. ڇو ته اسپين جي ڏکڻ آمريڪا ۾ سڀ کان وڌيڪ مضبوط ڪالوني ۽ هيڊڪوارٽر پيرو هو. مٿين اڳواڻن منصوبي تحت حملو گڏيل حڪمت عملي موجب ڪيو پر پيرو ۾ داخل ٿيڻ کانپوءِ سنن مارٽن سندس فوجون بوليوار جي حوالي ڪري پاڻ چلي موٽي ويو.باقي بوليوار انقلابي فوجي جدوجهد جاري رکيو آيو ۽ نيٺ سن 1824ع ۾ اسپين جي آخري لشڪر کي وڏي ڏاهپ سان شڪست جو شڪار بنايو. هن عظيم جدوجهد جي ڪري عوام کيس دي لبريٽر The librater آزادي ڏياريندڙ جو خطاب عطا ڪيو. ٻئي سال بوليوار جي هڪڙي ساٿي سالار، اپرڀيرو ڪالوني جنهن کي هاڻي بوليويا سڏجي ٿو اسپين کان آزاد ڪرايو. ٻئي طرف سن 1810ع ۾ ميڪسيڪو جي اصل باشندن جن کي هاڻ انڊين سڏيو ٿي ويو. انهن نون آبادڪارن طرفان مٿن ٿيندڙ ظلمن يعني زر توڙي سندن زمينن کسجڻ خلاف بغاوت ڪئي. انهيءَ بغاوت جي اڳواڻي Father migual Hidalgo ميگوئل هائڊلگو نالي هڪڙي اصل ميڪسيڪن شخص ٿي ڪئي، جيڪو ڪئٿولڪ پادري پڻ هو. کيس گرفتار ڪري قتل ڪيائون ۽ بغاوت ڪچلي ڇڏيائون، تنهن کان پوءِ هائڊلگو جي هڪڙي پوئلڳ نالي فادر جوس مارلس Father Jose Marlos جي اڳواڻي ۾ هڪڙي ٻي اهڙي بغاوت اڀري، پر اُها پڻ بيدرديءَ سان ڪچلي وئي. نيٺ سن 1820ع ۾ ڪريئولن جي اڳواڻي ۾ هتي ٽيو ڀيرو جيڪا تحريڪ منظم ۽ چالو ٿي تنهن سبب ميڪسيڪو ٻن سالن جي جدوجهد بعد آزادي حاصل ڪئي، انقلابي اڳواڻ آگسٽين ڊي اِٽُر بائيڊ Augustin de Iturbide هتي بادشاهه جي حيثيت سان حڪومت ڪرڻ لڳو، پر هڪ ئي سال جي قليل عرصي اندر يعني 1823ع ۾ ميڪسيڪو جي انقلابي عوام سندس تختو اونڌو ڪري ملڪ ۾ عوامي راڄ قائم ڪيو. بادشاهه اِٽربائيڊ جي حڪومت دوران وچ آمريڪا جي ڇهن رياستن کي ميڪسيڪو ۾ شامل ڪيو ويو. پر انهن ميڪسيڪو جي تسلط کي رد ڪري پنهنجي آزاديءَ جو اعلان ڪيو ۽ پاڻ ۾ متحد ٿي ”وچ آمريڪا جا گڏيل صوبا“ United provinces of central America سڏائڻ لڳا نه فقط ايترو پر سمورا صوبا ترت پوءِ هڪ ٻئي کان جدا ٿي.ڪوسٽاريڪا، السيلواڊور گوٽيمالا، هونڊراس ۽ نڪاراگوا جي نالن سان آزاد رياستن جي صورت ۾ ظاهر ٿيا. جنهن دوران ميڪسيڪو ۾ آزاديءَ جي تحريڪ چالو هئي تڏهن برازيل جي حڪومت ۾ پڻ عجيب غريب تبديليون پئي ٿيون. فرينچن جڏهن اسپين ۽ پورچوگال فتح ڪيا ته پورچوگيز شاهي خاندان ڀڄي پنهنجي ڪالوني برازيل۾ ديرو ڄمايو. وري جڏهن پورچوگيز بادشاهه VI Joao جوائو ششم سن 1821ع ۾ واپس پرتگال موٽيو ته پويان برازيل ۾ سندس پٽ پيڊرو Pedro کي برازيل جو بادشاهه بنايو ويو. تنهن کانپوءِ برازيل جي ماڻهن ۾ سندن نمائندن ۽ سفيرن توڙي وڻج واپار ۾ ساڻن پرتگالي حڪومت جي ٻه اکيائي واري رويي تي رنجش وڌڻ لڳي. ۽ آزادي جي تحريڪ پيدا ٿي جيڪا سن 1822ع ۾ پورچوگال کان برازيل جي آزاديءَ جي اعلان سان انتها تي پهتي، پر برازيل پهريون آزاد ملڪ هو جتي بادشاهت برقرار رهي ۽ ساڳيو بادشاهه پيڊرو پڻ بادشاهه جي حيثيت سان برقرار رهيو.
ڏکڻ آمريڪا جي اڪثر آزاديءَ وارن اڳواڻن جي تجويز ۽ توقع هئي ته ڏکڻ آمريڪا جا سمورا آزادي حاصل ڪندڙ ملڪ گڏجي چند شاهي وفاقي رياستون بنائي اتر آمريڪا جي گڏيل آمريڪي رياستن واري شاهي وفاقي انداز سان نهايت طاقتور ۽ ترقي يافته قومن جي صورت ۾ دنيا ۾ برقرار رهڻ گهرجن، پر انهيءَ جي برعڪس سموريون رياستون هڪ ٻئي کان جدا رهڻ لڳيون. نيوگريناڊا، گران ڪولمبيا جي نالي سان سڏجڻ لڳي، پر اهو به جلد ٽُٽي وينزولا، ڪولمبيا۽ ايڪئاڊور نالن سان ٽن جدا آزاد رياستن جي صورت ۾ ظاهرٿيون ۽ پيرو نالي اڳوڻي شاهي بيٺڪ پڻ ٽن جدا ملڪن پيرو، بوليويا، ۽ چليءَ جي صورت ۾ نمودار ٿيون.
پيراگوئي وارو ملڪ اڳوڻي شاهي ڪالوني لاپلاٽا جي مٿين ڀاڱي مان ٺاهيو ويو ۽ 1823ع ۾ يوروگئي ملڪ پڻ برازيل توڙي لاپلاٽا وارن اصل صوبن کان الڳ آزاد حيثيت حاصل ڪئي. مذڪور مڙني ملڪن يورپي بيٺڪي راڄ کان آزادي ته حاصل ڪئي پر ماڻهن کي حڪومت کان پري ۽ اڻڄاڻ هئڻ سبب سندن جدوجهد نالي ماتر آزادي تي اڪتفا ڪئي. ملڪ ۾ جمهوري نظام حڪومت نه قائم ٿيو نه ڪي دائم ٿيو. ڇو ته هن ملڪ جي اصل باشندن ۽ قبيلن جهڙوڪ: ميسٽيزو ،اصل آمريڪي انڊين کي توڙي هتي آندل ڪارن غلامن کي تعليم کان مڪمل طور پري رکيو ويو. هتي ڌارين جي ميلاپ سان پيدا ٿيل نئون نسل جنهن کي ڪريئوئل سڏين ٿا. اقتدار ۾ ٻين مقامي ماڻهن کي ڀائيوار ڪرڻ لاءِ تيار ڪو نه هو. انهيءَ صورتحال جي پيش نظر فوجي ۽ جنگي سردارن ملڪي اقتدار تي قبضو ڪرڻ ۾ ڪاميابي حاصل ڪئي. انهن جنگي سردارن کي ڪاڊيلو (Caudillo) سڏڻ لڳا. هنن کي فوج جي مڪمل حمايت حاصل رهي. هر هڪ ڪاڊيلو يعني فوجي سردار حڪومت تي جنگ وسيلي قابض ٿيندو رهيو ۽ پنهنجو اقتدار پڻ ٻئي ڪاڊيلو جي حملي سان هار کائڻ سبب وڃائيندورهيو. اقتدار ۽ سرڪار ۾ هر تبديلي وڏي رتوڇاڻ وسيلي عمل ۾ ايندي رهي. نتيجتاً ڏکڻ آمريڪا جي اٽڪل سمورين رياستن ۾ ڪا به مستحڪم حڪومت قائم نه ٿي سگهي.
هنن لاطيني آمريڪي رياستن ۾ ڪاڊيلوز يعني فوجي حڪمران مثالي ڊڪٽيٽر ٿي رهيا، جن کي ملڪ يا عوام جي سڌاري طرف ذرو به ڌيان ڪو نه هو. مثلاً سن 1835ع کان 1852ع تائين ارجنٽائين ۾ حڪومت ڪندڙ ڪاڊيلو جان مينوئل ڊي Jaun Manual de Rosas روساس نهايت ئي ظالم حڪمران هو. جنهن سمورو وقت تشدد ۽ قتل وسيلي حڪومت ڪئي.
ٻيو مثال اينٽونيو لو پيز ڊي سانتا اينا Antonio logpez de sanitanna نالي ڪاڊيلو جو آهي، جيڪو 1833ع ۾ پنهنجي فوج سان حملو ڪري ميڪسيڪو شهر تي قبضو ڪري پاڻمرادو ملڪ جو صدر سڏائڻ لڳو ۽ سن 1855ع تائين ملڪ تي قابض رهيو. سندس حڪومت دوران ملڪ جو اڌ حصو آمريڪا جي وفاقي حڪومت ڦٻائي وئي. سانتا اينا کانپوءِ اقتدار ۾ ايندڙ ڪاڊيلو ميڪسيڪو جو حقيقي محب وطن حڪمران ثابت ٿيو. جنهن جو نالو بينٽو جُئاريز benito Jua Rez هو. هُن دور ۾ جئاريز پهريون اصل ميڪسيڪن يعني انڊين هو. جنهن ميڪسيڪو جي حڪومت سنڀالي. هن ڪيترائي سماجي سڌارا آندا. جهڙوڪ چرچ جو اثر رسوخ گهٽ ڪري عبادت ۾ ڪم نه ايندڙ چرچ جي سموري جائداد نيلام ڪرائي. ميڪسيڪو جي غريب ماڻهن کي زمين ڏياريائين. انهيءَ صورتحال ملڪ جي خوشحال زميندار ۽ چرچ سان وابسته شاهوڪار طبقو جُئاريز جو سخت مخالف ٿي پيو ۽ملڪ ۾ ٽن سالن تائين گهرو لڙائي جاري رهي. انهيءَ جي باوجود جئاريز جي عوام طرفان حمايت سبب سندس اقتدار برقرار رهيو.تڏهن هتي جي جاگيردار ۽ شاهوڪار طبقي فرانس جي هڪڙي تونگر نالي ميڪسيميليئن (Maximilian) کي ميڪسيڪو جو بادشاهه بنائي. ويهاريو پر جئاريز عوامي حمايت ۽ مدد سبب ٿاڦيل فرينچ بادشاهه کي ڀڄائي ڪڍيو ۽ سن 1867ع ۾ پاڻ ميڪسيڪو جو صدر چونڊجي ويو ۽ 1872ع ۾ پنهنجي وفات تائين انهيءَ عهدي تي فائز رهيو. هن عام ماڻهن جي تعليم جو بندوبست ڪيو ۽ جمهوري نظام ۽چونڊن جو سرشتو قائم ڪيو. هن ملڪي فوج جو تعداد پڻ ضروري حد تائين گهٽائي ڇڏيو. اهو ئي سبب آهي جو اڄ تائين کيس ميڪسيڪو جو سورمو سڏيو وڃي ٿو. هن دور ۾ ڏکڻ آمريڪا جي مجموعي صورتحال کان برازيل ملڪ ۾ مختلف سماجي صورتحال موجود هئي. ٿيو هيئن ته سن 1831ع ۾ شهنشاهه پيڊرو اول کي سندس اميرن زوري معرول ڪري سندس پٽ کي پيڊرو ثاني جي حيثيت ۾ ملڪ جو بادشاهه بنايو ويو. نئون بادشاهه صغير يعني فقط 5 سالن جو ٻار هئڻ سبب حڪومت جو ڪاروبار اميرن ۽ صلاحڪارن جي حوالي رهيو. جڏهن هو وڏو ٿيو ته سن 1841ع ۾ حڪومت جون واڳون پاڻ سنڀاليائين ۽ ايندڙ 48 سالن تائين نهايت خوش اسلوبيءَ سان حڪومت هلايائين. پيڊرو ثاني 19 صدي دوران سڀ کان وڌيڪ پڙهيل بادشاهه هو. هن جي دور حڪومت ۾ برازيل زراعت توڙي صنعت ۾ بي مثال ترقي ڪئي. انهيءَ سان گڏ ڏيساور جي واپار ۾ ڪافي ۽ رٻڙ وڏي پيماني تي وڪرو ٿيڻ لڳو.
ملڪ ۾امن امان، مضبوط حڪومت ۽ ترقي ڪندڙ معيشيت سبب، انگلينڊ برازيل ۾ ڪيترن ئي نون منصوبن ۾ سيڙپ ڪرڻ لڳو. نتيجتاً ملڪ ۾ پڪن رستن، ريلوي، ٽيليگراف لائين. واهن ۽ڪينالن توڙي مختلف قسمن جي ڪارخانن جو ڄار وڇايو ويو. جنهن سبب ملڪ ۾ بهتر اطلاعات ۽مواصلات جو اعليٰ نظام وجود ۾ آيو ته ٻئي طرف روزگار جا وسيلا وڌيڪ تعداد ۾ پيدا ٿيا ۽ مزوريءَ جو اگهه پڻ وڌيو.