هيروشيما ۽ ناگا ساڪي تي ايٽمي بمباري (6 ۽ 9 اگسٽ 1945ع)
شهر جي ڪُل آدمشماريءَ جو 75سيڪڙو، شهر جي انهيءَ ڳتيل مرڪزي علائقي ۾ آباد هو. انهيءَ وقت شهر کي فوجي اهميت پڻ حاصل هئي. جتي جاپاني فوج جو ٻيو نمبر هيڊ ڪوارٽر موجود هو. سموري ڏکڻ جاپان جي ڊفينس ڪمانڊ انهيءَ هيڊ ڪوارٽر جي هٿ ۾ هئي. شهر ۾ ملڪي سطح جا گودام ۽ مواصلاتي نظام جو مرڪز پڻ قائم هو. جاپاني حڪومت جي هڪڙي رپورٽ ۾ درج هو ته ”ٻي عالمي لڙائي چالو ٿيڻ کان وٺي هيروشيما جي باشندن، شايد هزار کان به وڌيڪ ڀيرا جاپاني فوجين کي Banzai جي نعرن سان بندر تان الوداع ڪيو هوندو.“
شهر جي مرڪز ۾ لوهه پٿر ۽سيمينٽ سان ٺهيل مضبوط عمارتون به موجود هيون، ته انهيءَ سان گڏ ڪاٺ جون اڀريون جايون پڻ جڙيل هيون.
شهر جي مرڪز کان ٻاهر رهائشي علائقي جي وچ ۾ ڪيترائي ورڪشاپ قائم هئا. جيڪي ڪاٺ جي جاين ۾ هلي رهيا هئا.
البت وڏا ڪارخانا شهر جي ڀرپاسي ۾ قائم هئا. ماڻهن جا گهر گهڻو ڪري ڪاٺ جا ٺهيل هئا ۽ سندن ڇتين ۾ سرن جا چَوڪا لڳل هئا. ڪارخانن واريون گهڻيون جايون پڻ ڪاٺ جي فريم تي ٺهيل هيون. انهيءَ ڪري سموري شهر کي باهه سبب مڪمل تباهه ٿيڻ جو خطرو ازخود لاڳو هو. جاپان ۾ زلزلن جي دائمي خطري سبب هيروشيما ۾ جديد جايون آمريڪي معيار کان ڪافي دفعا وڌيڪ مضبوط ٺهيل هيون. اهو ئي سبب هو جو ايٽم بم جي نشاني ۾ ايندڙ اهڙيون ڪافي عمارتون ڀڄي ڀري تباهه ٿيڻ کان بچي ويون. شهر جي آدمشماري ٽي لک اسي هزار هئي، پر خطري جي پيش نظر ڪافي ماڻهن جي لڏي وڃڻ ڪري اها گهڻي گهٽجي وئي. ايٽمي بمباريءَ وقت شهر ۾ 2 ٻه لک 55 پنجونجاهه هزار ماڻهو موجود هئا.
ناگاساڪي شهر ڪيوشو ٻيٽ جي دنگ تي ڪيوشو اپسمنڊ جي طويل ساحل وٽ موجود آهي. جيڪو هڪ قدرتي عاليشان بَندر آهي. تجارتي ۽ رهائشي علائقو شهر جي انهيءَ ميداني ڀاڱي تي قائم آهي، جيڪو ساحل سان لڳ آهي. هي شهر پڻ حقيقت ۾ ٻن ننڍين ندين جي وچ ۾ هڪڙي پهاڙيءَ جي دامن ۾ موجود ماٿرين ۾ تعمير ٿيل آهي. جنهنڪري اهو بمباريءَ جي تباهيءَ کان هيروشيما شهر جي ڀيٽ ۾ جزوي طور بچي ويو. شهر جي ڪُل ايراضي 35 چورس ميل ٿيندي، پر انهيءَ جو ڳتيل علائقو چئن چورس ميلن کان به گهٽ ايراضيءَ تي مشتمل آهي. ناگا ساڪي شهر ڏکڻ جاپان ۾ سڀ کان وڏو بندر آهي. هتي ملڪ جي اهم صنعت آهي جنهن ۾ هٿيار، بارود ۽ بحري جهاز سازي جا ڪارخانا قائم آهن. اهو صنعتي علائقو ئي بمباريءَ جي نشاني تي رهيو. شهر جي عام گهرن جي اڏاوت گهڻو ڪري ڪاٺ سان ئي ٿيل هئي. ڪيترائي ننڍا ڪارخانا ۽ ورڪشاپ پڻ ڪاٺ جي عمارتن ۾ قائم هئا. هيروشيما وانگر هن شهر ۾ به رهائشي، تجارتي ۽ صنعتي علائقا الڳ الڳ هنڌن تي قائم ڪو نه هئا ۽ ڪارخانا، گهر توڙي دُڪان هڪٻئي سان گڏ ۽ هڪٻئي جي وچ ۾ ٺهيل هئا.
هيروشيما دنيا جو پهريون شهر هو، جتي ايٽم بم اڇلائي سفاڪيءَ جو نئون پئمانو قائم ڪيو ويو. هن ڀيانڪ واقعي جي منصوبي تي اهڙي طرح عمل ڪيو ويو، جنهن جو نتيجو مڪمل طور متوقع نڪتو.
شهر تي ايٽم بم 6 آگسٽ 1945ع تي صبح جو 8 لڳي 15 منٽن تي ڪيرايو ويو. بم ڪرڻ کان هڪ ڪلاڪ کن اڳ ۾ جاپاني ريڊار تي آمريڪي هوائي جهاز ڏکڻ جاپان ڏانهن اڏامندي ڏسي خطري جو سنگل ڏنو ويو. جنهن سبب ڪيترن ئي جاپاني شهرن۾ ريڊيو جي نشريات بند ڪئي وئي. انهن ۾ هيروشيما شهر به شامل هو.
اٽڪل 8 بجي ڌاري فقط ٻن يا ٽن جهازن کي تمام گهڻي اوچائي تي اڏامندو ڏسي خطرو ٽري وڃڻ جو اعلان ڪيو ويو، پر پوري سوا اٺين بجي صبح جو شهر تي بم ڪيرايو ويو.جنهن جي اکين کي انڌو ڪندڙ تمام تيز روشني آسمان ۾ ئي ڏٺي وئي ۽ هوا جو گهڻو سوساٽ ۽ تمام وڏو ٺڪاءُچوڌاري ڪئين ميلن تائين گونجندا رهيا.انهيءَ ڀيانڪ ٺڪاءُ کانپوءِ يڪدم جڳهين جي ڪرڻ ۽ ڀڄڻ جا خطرناڪ آواز شروع ٿي ويا ۽ سمورو شهر ۽ آسپاس وارو علائقو دونهين ۽ دوڙ جي ڪارن ڪڪرن ۾ ويڙهجي ويو.
8 لڳي 16 منٽن تي جاپاني براڊڪاسٽنگ ڪارپوريشن جي ٽوڪيو واري ڪنٽرول آپريٽر محسوس ڪيو ته هيروشيما شهر جو نشرياتي رابطو ڪٽجي ويو آهي ته هن ٽيلي فون وسيلي رابطو بحال ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي پر اهو به رابطو ختم هو.
ويهه منٽ پوءِ ريلوي ٽيليگراف سينٽر محسوس ڪيو ته هيروشيما جي اتر ۾ ڪجهه مفاصلي کان اڳتي اهو رابطو پڻ ڪٽيل آهي. شهر کان ڏهن ميلن جي پنڌ تي موجود ريلوي اسٽيشنن کان هيروشيما تي بمباري بابت غير چٽا اطلاع مليا. جيڪي فوجي هيڊڪوارٽر کي اماڻيا ويا. انهن پڻ رابطي لاءِ ڪافي ڪوشش ڪئي، پر مڪمل ماٺ سبب کين پريشاني ٿي. تنهنڪري هڪڙي فوجي آفيسر کي هوائي جهاز وسيلي ترت موڪليو ويو ته هو صورتحال جو حقيقي جائزو وٺي موٽي رپورٽ ڏي، اهو عملدار هيروشيما کان هڪ سئو ميل کن اڃا اوريان هو جتي سندس پائلٽ کيس ٻڌايو ته سڄو شهر باهه جي شعلن جي لپيٽ ۾ ۽ دونهن جي اونداهن ڪڪرن جي گهيري ۾ آهي. سندن جهاز پهچي غير يقينيءَ جي صورتحال ۾ شهر جي چوڌاري چڪر ڏيڻ لڳو. نيٺ جهاز شهر جي ڏکڻ ۾ زمين تي لاٿائون. آفيسر لهڻ شرط صورتحال جو هيڊ ڪوارٽر کي اطلاع ڏنو ۽ امدادي اُپائن ۾ جنبي ويو.
ٽوڪيو ۾ جپاني حڪومت کي هيروشيما تي ايٽم بم ڪيرائڻ واري حقيقي خبر سڀ کان پهرين آمريڪا طرفان ٿيل ريڊيو رپورٽ وسيلي ملي. جنهن جو اعلان بم ڪيرائڻ کان سورهن ڪلاڪ پوءِ ڪيو ويو.
ناگاساڪي شهر تي پڻ پهرين آگسٽ 1945ع تي آمريڪا بمباري ڪئي هئي، جنهن سبب شپ يارڊ ۽ بندر جو ڪجهه نقصان ٿيو هو. مٽسوشي اسٽيل اينڊ آرِمِس ڪارخانو، ميڊيڪل اسڪول ۽ اسپتال تي پڻ بم ڪريا هئا. جنهن سبب ماڻهن ۾ خوف ۽ حراس پکڙجي ويو. اسڪولي ٻارن ۽ ٻين ڪجهه ماڻهن کي ٻين محفوظ هنڌن ۽ علائقن ڏانهن موڪليو ويو. 9 آگسٽ 1945ع جي صبح جو اٽڪل 7 لڳي 50 منٽن تي ناگاساڪي شهر ۾ هوائي حملي جو خطرو محسوس ٿيو، پر خطري جو سائرن ڪو نه وڄايو ويو. 10 لڳي 53 منٽن تي ٻه B-29 آمريڪي بمبار جهاز ڏٺا ويا. پوري 11 بجي ٽن پيراشوٽس سميت ڪجهه اوزار هيٺ ڪيرايا ويا ۽ 11 لڳي 2 منٽ تي هڪڙي جهاز شهر تي ايٽم بم ڪيرايو، جيڪو شهر جي صنعتي علائقي مٿان هو ا۾ ڦاٿو ۽ هٿيارن ۽ بارود وارن ڪارخانن جي پوري وچ تي اچي ڪريو. هيروشيما ۽ ناگاساڪي شهرن تي ايٽم بمن ڪرڻ سبب پيدا ٿيل صورتحال جو وچور هيٺ ڏجي ٿو.
1. ڪنهن خطرناڪ ريڊيائي ايٽمي عمل کي جلد محسوس ڪو نه ڪيو ويو.
2. ماڻهن تي ايٽم بم سبب ٽن قسمن جا اثرات مرتب ٿيا.
(الف) کين ايٽمي مادن جي تمام گهڻي گرمي جي پيدا ٿيڻ سبب جسم تي باهه لڳي ۽ سڙي رَکَ ٿي ويا.
(ب) ٻرندڙ زمين جي گرميءَ سبب سندن جسم سڙي ڀسم ٿي ويا.
(ٻ) اوزارن جي ٽٽي ۽ ڀڄي لڳڻ سبب کين زخم رسيا، تنهن سبب موت جي منهن ۾ هليا ويا.
(پ) گاما ايٽمي مادن مان نڪرندڙ گرميءَ سبب ماڻهن جا جسم سڙيا ۽ انهيءَ سبب لکين ماڻهو مري ويا.
عمارتن۽ ڪارخانن تي مرتب اثرات هيٺين ريت هئا.
1. بم ڦاٽڻ سان پيدا ٿيل داٻ سبب عمارتون ڊٺيون ۽ ڀڳيون جنهن سبب هي شهر کنڊرات جو ڍير ٿي ويو.
2. باهه لڳڻ سبب پڻ ڪيتريون ئي جڳهيون ڊٺيون ۽ جهريون جنهن سبب هزارين جانيون ضايع ٿيون.
هنن شهرن تي ڪيرايل بمن جي طاقت ويهه هزار ٽن باروڊ جي برابر هئي. جنهن جي اثرات هيروشيما ۽ ناگاساڪيءَ کي مڪمل طور تباهه ۽ برباد ڪري ڇڏيو.