ارٿي
هن کي مالڪ جو سڀ گنج هيو پر کيس نرينو اولاد ڪو نه هو. مساڻن ۾ شنڪر ۽ ماتا جي مندر ۾ هن منٿ باسي هئي ته جيڪر پٽ جو اولاد ٿئي ته هر سوموار تي هو ورت به رکندو ۽ مساڻ جي مندرن ۾ مٿو ٽيڪڻ به ايندو. سالن کانپوءِ سندس گهر ۾ آڪاش اتپن ٿيو ۽ پورو خاندان خوشيءَ ۾ ٻهڪي پيو.
ڌرمي ڌاڳن ۽ عقيدن ۾ پوتل راجيش هن سوموار تي مونکي به مساڻن ڏانهن وٺي ويو، هو دال، چانور، ٻاجهري ۽ گل وغيره کنيو آيو هو. مونکي ويهڻ لاءِ ڪرسي ڏيئي، پاڻ مٿو ڍڪي پوڄاپاٽ لاءِ مندر ۾ گهڙيو.
مساڻ ۾ پاڻي جي ڪچي تلاءُ تي بدڪون جهرڪيون، ڪبوتر، ڳيرا ڪٻريون ۽ ڪانءُ، پريمين پاران وڇايل داڻو، بناڊپ جي چڳي رهيا هئا- هر پاسي شانت ئي شانت ڇانيل هئي- مساڻ جي پوئين حصي ۾ جنهگلي وڻ ٻوٽا ۽ کوڙ ساريون ڪچيون پڪيون قبرون هيون جيڪي راجيش جي چوڻ مطابق ننڍن ٻارن، ڪنوارين نياڻين ۽ مهراجن جون هيون- راجيش هڪ ننڍي قبر تي، اکيون ٻوٽي، هٿ ٻڌي ارداس ڪرڻ لڳو ۽ منهنجي پڇڻ تي ٻڌايائين:
“هي منهنجي ننڍڙي جي قبر آهي جنهن ٻه سال اڳ صرف ٻه ڏينهن هن سنسار ۾ گذاريا.”
“مونکي خبر نه هئي، افسوس توکي ارماني ڪيم.”
هن وراڻيو: “اهڙي ڪا ڳالهه ناهي، سچ اهو آهي ته مساڻن ۾ پٽ جي قبر تي اچي، منهنجي اندر ۾ اهو احساس اڀرندو آهي ته هڪ ڏينهن منهنجي ارٿي به هتي ايندي ۽ اها ڪلپنا، سڀا ۾ ڪجهه ڪرڻ لاءِ مونکي اڪسائي ٿي.”
راجيش جا اهڙا ويچار ٻڌي کيس چيم:
“يار! تون ته واقعي سنت آهين.”
هن وراڻيو: “هتي ساڌو سنت، مهاپرش ۽ سيٺيا سڀ هڪ ڏينهن اچڻا آهن، خبر اٿئي! اڄ شهر جو مکي ۽ مل اونر سيٺ موهنداس چاولا جو ديهانت ٿيو آهي، ان جي ارٿي اچڻ واري آهي.”
اسان جيئن ئي مساڻ جي اڳئين حصي ۾ آياسي ته موهنداس جي ڏولي پهچي چڪي هئي. اگني سنسڪار کانپوءِ، سڀ ڪانڌي آهستي آهستي پئنجايت ڀون ۾ اچي ويٺا. مهراج هوڪو ڏيندي چيو:
“هڪ پريمي گائتري منتر پڙهي ۽ ٻيا به ان سان گڏ پڙهن.” منتر پڙهڻ کانپوءِ، مهراج وري اٿيو ۽ هوڪو ڏيندي چيائين:“هاڻي سرڳواسي موهنداس جي پٽ لڇمڻ داس کي پڳڙي ٻڌائڻ جي رسم ٿيندي.”
پڳڙي جي رسم کان پوءِ مهراج ويٺلن کي وينتي ڪندي چيو:
“پئنچو ڀائرو پر چاڻي ڪريو.”
مهراج سڀني آيلن تي پاڻي جو ڇنڊو وڌو ۽ هٿ ٻڌي موڪلائو ڪيو- سڀني ماڻهن مرهيات موهنداس جي مائٽن سان هٿ ٻڌي دک جو اظهار ڪيو ۽ ٻاهر نڪرندا رهيا.
راجيش خاموش ۽ بي چين ٿي لڳو- مون کيس واپس هلڻ لاءِ چيو. هن جي اکين ۾ ڳوڙها هئا، سڙندڙ مڙهه ڏانهن اشارو ڪندي چيائين:
“سيٺ موهنداس، منهنجو پري جو مائٽ لڳي- سيٺ ڏاڍو ڪنجوس هو- ڏاج ڏيڻ جي ڊپ کان هن پنهنجي ٻن ڌيئرن کي ويهاري مٿا اڇا ڪري ڇڏيا.”
“پوءِ”
“پوءِ ڇا؟اهي عمريون وڃائي ويٺيون ۽ هي ڌن بچائي ڌوڙ ٿي ويو.”