پاپي
“سر! قابيل ست جڳ ۾ پنهنجي ڀيڻ جي شادي جي تنازعي تي پنهنجي سڳي ڀاءُ هابيل کي قتل ڪري دنيا جو پهريون پاپي بڻيو. آخر ايڏو وڏو واقعو ڇو ٿيو؟”
استاد وراڻيو:
“ ڏاڏيءَ حوا جي ڪري آدم هيٺ لاٿو ويو، قابيل ۽ هابيل جو جهڳڙو به عورت جي ڪري ٿيو- ٻنهي جون مائرون جدا هيون، هڪ ٻئي سان شادي رچائڻ جو حڪم هو، قابيل جي ڀيڻ خوبصورت هئي، جڏهن ته هابيل جي روپ رنگ ۾ گهٽ هئي. قابيل، انهي ڪري اهڙي رشتي تي راضي نه ٿيو ۽ قاعدي جي ڀڃڪڙي ڪندي شادي جي ٻنڌڻن ۾ ٻڌجڻ کان اڳ ۾ ئي هابيل کي ماري ڇڏيو.”
شاگرد چيو:
“سائين! ڪلجڳ کي ته ماديت ۽ پاڻ هرتائي وارو سمو سمجهيو وڃي ٿو ۽ ستجڳ کي نفسي مادي خواهشن کان پاڪ ۽ سچ جو ساکي دور سمجهيو وڃي ٿو ۽ قابيل جهڙا ڪرتوت به ستجڳ ۾ ٿيا ۽ ان جي ابتڙ ڪلجڳ جو ماڻهو ته پنهنجي پيءُ ڄائي کي ماءُ سمان مقدس رشتو ڄاڻي ان کي عزت ۽ شرف ڏي ٿو. اسين ڪهڙي دور کي سچو ۽ ڪهڙي کي ڪچو سمجهون؟”
استاد نهايت اعتماد سان وارڻيو:
“ستجڳ ارتقائي دور هو ڪلجڳ انساني تهذيب جي معراج وارو دور آهي، پهريون سچائي، سادگي ۽ سکڻ وارو ۽ ٻيو عقل ادراڪ ۽ ريذننگ (Reasonning ) وارو پيرڊ آهي.”
شاگرد وري پڇيو:
“سر! ستجڳ ۾ هابيل ته اصولي ڳالهه پئي ڪئي پر قابيل اهڙي سچائي ۽ سادگي واري جڳ ۾ جهنگل جو قانون هٿ ۾ کنيو ايڏو تضاد ڇو ؟”
استاد شاگرد جي ذهانت کي سمجهندي وراڻيو:
“اڄ به ارتقائي فطرت انسان جي سوچ ۾ سمايل آهي، جيڪا تنزلي جي ترغيب ڏي ٿي، ڪي اتي اڙجي بيٺا رهيا ۽ ڪي وري وڏي عرصي جي حاصل ڪيل تجربي کي سونهون بڻائي شعور ۽ ترقيءَ جي عطا کي علم ۽ کوجنا سان ڳنڍي رستو ٺاهيندا رهيا.”
شاگرد کي استاد جون ڳالهيون وڌيڪ سوالن لاءِ اُڪسائن پيون. هن چيو:
“سر! هي منهنجو آخري سوال آهي مهرباني ڪري اهو ٻڌايو ته ڇا ارتقائي فطرت ۽ جهنگلي سوچ اڃا سوڌو اسان ۾ موجود آهي؟”
استاد وراڻيو :
“قابيل جي صفت ۽ صورت وارا ماڻهو پنهنجي جبلي قوتن سان سدائين سماج ۾ موجود رهندا ۽ ڪڏهن ڪڏهن فوق البشر سڏائڻ وارا به انهن آڏو پر ڪٽائي ڪري پوندا پر آخري مَلهه ۽ معرڪو هابيل ئي ماريندو.”