پرتاب جا ٽھڪ
هن جي ڦوٽوئن جا انداز ۽ پوز اسان سڀني کان الڳ ٿلڳ آهن. جڏهن هو ائين ئي اڀ ڏي نھار وجهندي ڦوٽو ڪڍرائي ٿو تہ ڪڏهن وري مسڪرائيندي ۽ ڪڏهن وري وڏا وڏا ٽھڪ ڏيندي. جن مان هن جي اندر جي ڪيفيت ۽ ان ڪيفيت ۾ سمايل خيالن جي وسعت نظر ايندي آهي. ڦوٽو ڪڍرائيندي هن جا ٽھڪڙا اهو ٻڌائن پيا، هن جو درد ڪيڏو گھرو ۽ ڳوڙهو آهي. شيخ اياز جي غزل جو بند آهي تہ؛
تون ڳوڙهن ۾ ڳوڙهو وڃي ڏس تہ توکي،
پتو پئي اسان کي آ ڪنھن مرڪ ماريو.
هي اڻڄاڻ ڄاڻو، هي بي سمجهہ سمجهو،
ڀري بزم ۾ مون اڪيلو گذاريو.
هن جي سوچ جي گھرائي جو ڪو بہ انت نہ آهي. هن جي اڀ ڏي نھارڻ جو انداز اهو ٻڌائي پيو تہ ان اڀ واري نھار ۾ ڇا ڇا نہ سمايل آهي. اُن هڪ ئي نگاھہ ۾ سوين معنائن جو ڄار پکڙيل آهي. مان سمجهڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهيان آخر اڀ ۾ اهڙو ڪھڙو راز لڪل آهي، جنھن کي پرتاب پروڙڻ جي کوج ۾ آهي. مون کي ائين لڳي ٿو تہ هن جي من ۾ ڪا موج متل آهي. جنھن جو وسرام سوچن جي ساحل جي وس نہ آهي. اها موج درد جي ڪنُ جو روپ ڌاري، هن جي من جي ماٽيءَ ۾ ڦيرا ڏيئي ٿو ۽ هن جي درد کي جڏهن هن خطي جي ماڻھن سمجهڻ جي ڪوشش نہ ڪئي تڏهن ئي هو بار بار اُڀ ڏي نھار وجهي پنھنجي دردن جي ايف آئي آر، خدا وٽ درج ڪرائي ٿو. اياز جي سٽن جيان تہ؛
اڃان تہ جاڳ ٿي جلي،
اڃان تہ ويڙھہ ٿي هلي،
اڃان گهڙي پُني نہ آ،
اڃان تہ رات ٿي نہ آ،
وڃو ڪويليو وڃو،
وڃي پرين کي چئو،
اڃان پيو جيئان،
اڃان پيو جيئان.
هاڻي پاڻ ان کان بہ اڳتي وڌي آياسين. جتي هڪ جبل کي ڪٽي وچان رستو ٺاهيو ويو هو، مون کي لڳو تہ ان پھاڙ جو درد ۽ پرتاب جي درد جو ڪو بہ انت نہ آهي ڇو تہ هنن جو درد ساڳئي ئي نيچر جو آهي. هن پھاڙ جي پاسي ۾ بيھي مٿان کان هيٺ نظر وڌيسين تہ خوبصورت منظر اکين اڳيان جُهڪي آيا. جنھن ۾ سمونڊ جو ڇوليون، ڪنارن سان ٽڪرائجي اهو پيغام ڏيئي رهيون هيون تہ؛
سمنڊ ڪناري، ڪنھن شام ڌاري،
سج لٿو هوندئي، ياد ڪيو هوندئي.