سهڻي -4 : اڃان هڪ وک اڳتي
ڪٿي دنگ ڪونهيس،
ڪٿي رڪجي ڪونه ٿو.
اسان سندس هڪ شعر پڙهي سمجهون ٿا ته حد ٿي چڪي،
هاڻي هن کان اڳتي شايد ڪا ٻي دنيا ڪونهي!!
پر هو ٻيو شعر چئي اسان کي غلط ثابت ڪري ٿو ۽ چوي ٿو ته حد!!
اڃان ته اڳتي................
اچو ڪجهه شعر پڙهون پوء ٿا انهن جي معنى سمجهون،
پل پل ٿي پلي، ڏم ڏهاڙي ڪيترو
پسي دور درياء جا، وچان ڪين ولي،
نه ڪنهن جهولَ جهلي، هئي سمن پوري سهڻي.
پيار پرينء جو سهڻي کي ڪيتريون رنڊڪون ٽوڙي سمورا رستا پار ڪري پهچائي ٿو ميهار وٽ.....
هڪ، ڏم جيڪو ڏهاڙي ڪيترا دفعا ٿو روڪي،
ٻيو، درياء جو ڌڌڪو، ڏهڪاء
ٽيون، جهولُ ڪري بيٺل پاڻي، (وهڪري ۾ ترڻ ۽ بيٺل پاڻيء ۾ ترڻ ٻنهي ۾ فرق آهي، وهڪرو ترڻ ۾ مددگار ٿي سگهي ٿو پر بيٺل وڏيون رنڊڪون وجهندڙ هوندو آهي)،
مٿيان سڀ خوف ڏياريندڙ منظر سهڻيء کي روڪي ڪونه ٿا سگهن. هن جا ميهار سان ٻول ٻڌل هئا تنهنڪري هوء ساهڙ سان ڪيل پنهنجي انجام تي پوري لهڻ لاء پهچي ٿي.
جهولُ نه جهلي سهڻي، سائر سٽ سندياس
جنهن اهڙي ڄائي عاجزا، سا مر مرڪي ماس
پسين جي پئاس، ته ڪي عشق آڻئين.
سهڻيء کي ڪو جهولُ ڪيل پاڻي ڪونه روڪي سگهيو،
هن لاء درياء جو تکو وهڪرو به ڄڻ ته سڪي جو پنڌ آهي، اها عاجز (ڪمزور، نٻل عورت، ضعيف ذات) هڪ سٽ سان سمورو پنڌ ڪري وڃي ٿي. پوء ڇو نه ان عورت جي ماء ناز ڪري، فخر ڪري، مرڪي جنهن ههڙي عظيم ڌيء ڄڻي آهي.
ايڪويهين صديء ۾ جڏهن ڪارو ڪاريء جا فيصلا ٿين ٿا،
وڏيري اڳيان ڪاري عورت واري ڌر هيٺ ڪنڌ ڪري ٿي ويهي
ڪاري مرد واري ڌر ڳاٽ اونچو ڪري فخر سان ٿي ويهي.
ڪاريء جا پيء ماء چون ٿا نڪ وڍجي ويو......
پر ٿوري دير لاء تصور ڪريو ته
اڄ کان ٽي سو سال اڳ.................
هي جينئس انسان چوي ٿو ته ڪاريء جي امڙ ڇونه فخر ڪري.
(جهڙيء ريت اڄ کان پنج هزار سال پراڻي موهن جي دڙي جي ڍڪيل نالين جو مثال ڏنو ويندو آهي ۽ ان جي ڀيٽ اڄ ايڪويهين صديء جي شهرن ۾ روڊن تي وهندڙ،نالين (ڄڻ ته سمورو روڊ نالي آهي) سان ٿيندي آهي ۽ چيو ويندو آهي ته ڀيٽي ڏسو. اهڙيء ريت هن انسان ۽ ايڪويهين صديء جي معاشري ۾ رهندڙ جديد علم پڙهندڙ، ڊگرين جون لائينون رکندڙن جي به ڀيٽ ڪريو).
*****
نڪا جهول جهليس، نه تانگهو، نه تار ڪي،
ڏم ڏيهاڙي ڪيترو پَرَ ۾ ٿو پليس،
تان تان جيء جليس، ملي جان نه ميهار کي.
نه ڪو جهول جو پاڻي ٿو جهلي سگهيس، نه تانگهو پاڻي (ننڍو پاڻي) نه تار وهندڙ، (گهڻو پاڻي، وڏو پاڻي). ڏم به ڏيهاڙي ٿو پر ۾ پليس، اڪيلائيء ۾ باز اچڻ لاء کيس چوي ٿو. سهڻيء جو جيء ويتر ٿو جلي جو هوء ميهار کي ڪونه ٿي ڏسي.
*****
سيء سيارو پاڻي پارو، جت جهڙ جهڪ ۽ جهول،
من اندر ميهار جا، هيئنڙي اچن هول،
جيلان ٻڌيس ٻول، تي اڙانگا تار تران.
تمام سخت سيارو آهي،
گهڻو سيء آهي،
پاڻي پارو آهي،
برف جهڙو آهي،
مٿان جهڙ آهي،
ٿڌي هوا جو طوفان آهي،
درياء جو پاڻي ڪٿي جهول ڪريو بيٺو آهي.
من ۾، اندر ۾، هينئڙي ۾ ميهار جا هول اچن ٿا، ان جا خيال اچي اندر ۾ وڍ وجهن ٿا. جيئن ته ساهڙ سان ٻول ٻڌل آهن، واعدا ٿيل آهن، ڪي قول ٿيل آهن تنهنڪري هي اڙانگا پنڌ (سمورا خوف خطري وارا منظر) مون کي تار تري پرين وٽ وڃڻو آهي.
ڪن ملڪن جو آئين اڻ لکيل هوندو آهي جيئن برطانيه جو.
آئين اڻ لکيل ضرور آهي پر اهو اٽل آهي.
ڪي رواج آهن جيڪي اڻ لکيل هجڻ باوجود عمل ۾ رهندڙ آهن.
مثال وٺون ٿا ته برطانيه جو وزيراعظم جڏهن چونڊجي ايندو آهي ته اچي پنهنجي پراڻي وزيراعظم کان چارج وٺندو آهي. چارج وٺڻ جو عمل جڏهن پورو ٿي ويندو آهي تڏهن چارج ڏيندڙ وزيراعظم يعني پراڻو وزيراعظم اچڻ واري دروازي کان ٻاهر ڪونه ويندو آهي پر وزيراعظم هائوس جي پٺيان واري دروازي مان ٻاهر ويندو آهي جيڪو ان وقت کلندو ۽ بند ٿي ويندو آهي. جيسيتائين وري ڪو نئون وزيراعظم چارج وٺي پراڻي کي فارغ نه ڪري. اهو دروازو پنجن سالن کان پوء چند منٽن لاء کلندو آهي ۽ وري بند ٿي ويندو آهي. اهو آئين ۾ لکيل ڪونهي پر صدين کان رائج آهي ۽ ڪنهن به ان جي ڀڃڪڙي ڪونه ڪئي آهي.
پيار جو آئين به لکيل ڪونهي پر ملڪن جي اڻ لکيل آئين وانگر هن تي عمل ائين ئي ٿيندو رهي ٿو،
................. گڏوگڏ هن آئين تي هر دفعي،
هر پيار ڪندڙ ائين جو ائين عمل ڪري،
ائين ڪونهي.
هر پيار جيڪو هن ڌرتيء تي ٻن دلين وچ ۾ جنم وٺندو رهي ٿو ان جو آئين پنهنجو،
شڪل و صورت ۾ هڪ جهڙو/ ساڳيو هوندي به مختلف هوندو آهي.
اهو آئين اڻ لکيل آهي،
ان جي پڇاڻي جو حق ڪنهن کي به ڪونهي.
هر پيار پنهنجا رستا پاڻ جوڙي ٿو.
اهو آئين اهي ٻيئي پيار جي پارليامينٽ جا ميمبر پاڻ ۾ ويهي، وات وات سان ملائي، هڪ زبان ٿي جوڙيندا آهن،
انهن ۾ ترميمون به پاڻ ئي ڪندا آهن،
انهن تي عمل به پاڻ ئي ڪندا آهن،
اڄ تائين ڪنهن پيار کي ڪو زنجير ۾ جڪڙي مجبور ڪري سگهيو ئي ناهي،
زبان بند ڪري سگهجي ٿي،
زبان بند ٿي سگهي ٿي،
(زبان بند ڪرائي ويئي آهي، بند ڪرائي ويندي رهي آهي)
زبان وڍجي سگهي ٿي،
پرين جو نالو کڻڻ کان اڳ ئي ڪتري سگهجي ٿي
(زبان وڍي ۽ ڪتري ويئي آهي)
پر دل پرينء کي ياد ڪونه ڪري،
اهو ممڪن ئي ڪونهي...........چار ڪروڙ سالن ۾ ته ڪو اهڙو مثال ڪونهي.
دل تي پهرا هڻجن،
سوچن مان پرين ڪڍي سگهجي،
اهو ممڪن ڪونهي...........پيار جي آئين ۽ قانون جو گناه ڪبيره.
لطيف سائين پيار جو شارح آهي،
شرح لکندڙ آهي،
پيار جي آئين ۽ قانون جو تشريح ڪندڙ آهي،
پيار جي سپريم ڪورٽ آهي (سپريم ڪورٽ آئين ۽ قانون جي وڏي ۾ وڏي (آخري) شارح هوندي آهي، سپريم ڪورٽ جو سڀ کان اولين ڪم آئين جي تشريح هوندو آهي) ان جا مٿيان شعر ٻڌائين ٿا ته،
نه ته ڪو سيارو،
نه ته ڪو سيء،
نه ته ڪو درياء،
نه ته ڪو جهول ڪري بيٺل پاڻي،
نه ته ڪو ڏم (سندس مڙس، سندس مڙس پَرَ ۾ (يعني لڪ ڇپ ۾ کيس پيو جهلي. اچو هن رمز کي سمجهون پوء ٿا اڳتي وڌون.........
ڏم سهڻيء جو مڙس آهي، جنهن کي سموري خبر آهي ته سهڻيء جي دل ڪنهن سان آهي،
سهڻي ڇا ٿي چاهي؟،
ڇا چاهيندي آهي؟،
ڇا سوچيندي آهي؟،
ڇا ڪندي آهي؟،
هن جي دل ۽ دماغ تي ڪير سوار آهي؟،
هو کيس پرَ ۾ پلي ٿو،
سمجهائي ٿو...........،
” ڏاهي ٿيء،
خلق نه کلاء،
دشمن سڄڻ ڇا چوندا،
اسان جي عزت لهي ويندي،
جيڪو ٿيو سو گذريو،
پراڻيون ڳالهيون توتان معاف،
اڳتي جو خيال ڪر،
مان تنهنجو آهيان،
سڀ ڪجهه تنهنجو آهي،
جيئن تون چوندينء مان ائين ڪندس،
وڏن جي عزت تنهنجي هٿ ۾ آهي،
...................”نه“، سهڻيء جو جواب اچي ٿو
سهڻي ائين نه،.......
نه ڪر ائين...
ڏاهي ٿيء،
مجبور نه ڪر مونکي جو مان تنهنجي مٿان ڪا سختي ڪريان،
.................”نه“،
مان تنهنجو نڪاحي مڙس آهيان،
منهنجو فرض آهي ته مان توکي سمجهايان،
تنهنجو به فرض آهي ته تون منهنجي ڳالهه ٻڌ،
...............”نه“، (نڪاحي محبوب به هجي ضروري ناهي)
برابر مان تنهنجي نڪاحي زال آهيان پر دلي طور ساهڙ جي آهيان،
تون منهنجي سامهون آهين پر هو سامهون نه هوندي به اکين اڳيان آهي،
دلين جو مالڪ آهي،
پرار تي جا پڪار آهي،
مون کي ويهڻ نه ٿي ڏئي،
مان تنهنجي ڪونه ٿي سگهنديس.
منهنجو پهريون
۽
آخري جواب.
هڪ وک (هزار وکن برابر) اڃان اڳتي،
ڇا اوهان ڪڏهن ٻڌو آهي ته ڪا شادي ٿيل عورت پنهنجي مڙس کي ڇڏي،
اُٿي، آڌيء رات جو، درياء ٽپي وڃي
............ ان لاء ڪو چوي ته،
”هن عورت جي ماء ڇونه ناز ڪري،
ڀلا ڇونه مَرڪي، اهڙي امڙ! جنهن ههڙي عورت کي جنميو آهي“.
نه، ڪڏهن به نه.......
اوهان ائين ڪڏهن ڪونه ٻڌو هوندو/ آهي ته،
ڪا اهڙي عورت جيڪا مڙس سان گڏ سمهيل هجي،
مڙس جي ننڊ ۾ وڃڻ جو انتظار ڪري،
جيئن ئي ان جي اک لڳي،
جيئن ئي گهر وارن جي اک لڳي،
هوء اٿي ٿي،
پير پير ۾ ڏيئي،
ڳِلو کولي،
ٻاهر نڪري ۽ پرين جي سڪ جي پورائي لاء ٻوڙن ۾ لڪايل دلو کڻي،
درياء ٽپي پرين وٽ پهچي،
رهاڻيون ڪري موٽي اچي
وري گهر ۾ سمهي رهي....................،
............. وري ان کي نندڻ بجاء،
سندس ڪردار تي لعنت ملامت ڪرڻ بجاء ڪو ماڻهو،
ڪو سيد زادو،
ڪو مرشد،
ان عورت جي تعريف ڪري،
ان جي امڙ لاء چوي ته ڇونه اهڙي ماء فخر ڪري،
مَرڪي،
جنهن ههڙي عورت ڄڻي آهي.................
هي سيد هو،
پراڻي پيري مريديء وارو هو.
ڏاڏي پرڏاڏي کان وٺي سندن مرشدي هلندڙ هئي،
ڪيترن جون دليون سندس ڳالهايل هر لفظ کي دعا سمجهي پيو ٺرنديون هيون.
هن ڳالهه تي ضرور غور ڪرڻ گهرجي ته سيد/ مرشد (مريدن ۾ هڪ وڏي عزت ۽ احترام واري پوزيشن) هجڻ باوجود ڪنهن اهڙي عورت جيڪا ياريون نڀائيندي هجي،
ان جي تعريف ڪري..............
دل مڃي ئي ڪونه ٿي ته بغاوت جي اها حد به پار ٿي سگهي ٿي!!
ڪو پار ڪري سگهي ٿو!!
ڪو پار ڪري ويو آهي!!.
اسان وٽ “ماڻهو ڇا چوندا“ واري ان هڪ جملي ڀينگ ڪئي آهي سدائين.
گهڻا تڻا ماڻهو ڪجهه ڳالهائڻ،
ڪجهه ڪرڻ کان سدائين پيا ڪترائيندا رهيا آهن ته
...........ڪير وري ماڻهن ۾ ڏٺو ٿئي.
..........ماڻهو ڇا چوندا؟
..........عزت خاڪ ۾ ملي ويندي
..........ماڻهن کي سمجهه ۾ ڪونه ايندي
.......... وڏو خطرو آهي جيڪڏهن اها منهنجي ڳالهه سمجهه ۾ ڪونه آئي معاشري کي..
هن ماڻهو اهڙو خيال دل ۾ نه آندو
يا سندس دل ۾ اهو خيال آيو
..................پر
تاريخي ڪردار،
تاريخي فرض کي اوليت ڏيندي باقي سڀ ڪجهه پٺيء پويان اڇلائي ڇڏيائين ۽ هن دلير عورت جي تعريف ڪيائين.
اڄ اسين جڏهن ايڪويهين صديء ۾ بيٺا آهيون ته پيار ڪندڙ عورت،
پياري جو انتخاب پاڻ ڪرڻ جو حق گهرندڙ،
۽ اهڙين ٻين عورتن/ڇوڪرين کي عرف عام ۾ ڪاري ڪوٺيندا آهيون.
هاڻي واري رائج قانون مطابق سهڻي به مٿئين نالي ۽ لقب واري عورت هئي، (معاف ڪجو مان هن عورت لاء مٿيون لفظ لکي ڪونه ٿو سگهان، منهنجي دل ۾ سهڻيء لاء ڪيترو پيار ۽ احترام ويٺل آهي ان جو اظهار مان انتساب واري صفحي تي ڪري آيو آهيان).....
۽ ان لاء دنيا جي هن ارڏي شاعر، دنيا جي سڀ کان پهرئين فيمينسٽ شاعر، ڪهڙن لفظن ۽ عقيدتن جو اظهار ڪيو آهي جو زبان مان بيخود واه نڪريو وڃي.
ڇا لطيف سائين کي مخالفت جو خوف ڪونه هو؟
هن مخالفت ڪونه ڏٺي هوندي؟
پر پيار جي طاقت،
پر پيار جي عظمت،
پر پيار جي پوترتا،
پر پيار جي اهميت،
(دنيا جي وجود کي برقرار رکڻ لاء پيار جو هجڻ ڪيترو ضروري آهي)
تي کيس ايترو ته ڀروسو هو جو هن سڀني خوفن جي پرواه ئي ڪونه ڪئي.
***
سهڻي رڳو دلير هئي يا ٻيو ڪجهه به؟
سهڻيء جي ڪهڙي ادا لطيف سائين کي وڻي جو ايڏا وڏا لفظ ڳالهايائين هن لاء؟
سهڻي دلير هئي،
ته ڇا ٻيون دلير عورتون ڪونه هيون ان وقت؟،
يا رڳو دلير هجڻ جي ڪري کيس هي رتبو بخشيو اٿائين؟
جواب آهي ته نه.
ته پوء باقي ڇا هيو هن عورت ۾؟
............هي اک الٽي ڌار وارو ماڻهو سدائين پيو پنهنجا هم خيال ڳوليندڙ رهيو آهي.
اهڙا ماڻهو جيڪي معاشري ۾ رهندي،
شين کي الٽي اک سان ڏسڻ جا عادي هجن.
هن شاعر جي ياري انهن سان آهي جيڪي
”اک الٽي ڌارين، الٽو وهن عام کان“.
ته پوء سهڻيء کان وڌيڪ ڪير آهي ڳالهه کي الٽي اک سان ڏسڻ وارو؟
هيء عورت پاڻ سان ٿيندڙ انياء تي قسمت جي راند چئي چپ ڪري ويهڻ بجاء بغاوت ڪري ٿي.
ٻين کي بغاوتن تي هرکائي ٿي،
“نه“ ڪري ٿي،
گند جو حصو ٿيڻ بجاء گند کان نفرت جو اعلان ڪندي،
ان سان ويڙه جو اعلان ڪري ٿي،
ته پوء لطيف سائين جو دوست اهڙي ماڻهوء کان وڌيڪ ڪير هوندو
يا ڪير ٿي سگهي ٿو.......
هي دنيا جو پهريون شاعر آهي جنهن اهڙو عمل ڪيو آهي ان کان اڳ ان جو مثال ڪونه ٿو ملي.
***
هڪ وک اڃان اڳتي
ساهڙ ڌاران سهڻي، نسوري ناپاڪ،
نجاست ناه ڪري، انهن جي اوطاق،
هو جي کير پياڪ، پاسي تنين پاڪ ٿئي
* * * * *
ساهڙ ڌاران سهڻي، اڌوتي آهي
ڪنڍيون جو ڪاهي، پاسي تنين پاڪ ٿئي.
ڇا ههڙي وک ڪنهن کنئي آهي؟
ڪنهن اهڙي عورت جيڪا پنهنجي شرعي مڙس کان منهن موڙي ۽ پنهنجي اندر جي بادشاه سان نڀائي.
غير قانوني (مروج قانون) واري کي ساه جو مالڪ سمجهي،
ان ساه جي سينگار سان نڀائي.
ان لاء ڪو شاعر چوي ته،
ساهڙ کان سواء سهڻي نسوري، (سموري، پيرن کان مٿي تائين) ناپاڪ آهي.
دنيا چوي ته يار سان ملڻ سان عورت ناپاڪ ٿي وڃي ٿي،
مڙس سان ملڻ سان پاڪ ٿئي ٿي،
.............پر هي چوي ته اها عورت (سهڻي) ساهڙ سان نه ملڻ ڪري ناپاڪ آهي.
نجاست ( پنهنجي جسم تي لڳل ناپاڪيء واري شيء، اهڙي شي جنهن جي لڳڻ سان جسم ناپاڪ ٿيو وڃي، نجس شيء ان کي چئبو آهي جنهن جو نالو به زبان تي کڻڻ عيب سمجهجي/ عيب هجي) ختم ڪري ٿو ان جو ساهڙ سان ملڻ.
يعني وضوء وانگر ناپاڪ مان پاڪ ڪري ٿو
( اسان وضوء جي نيت هيئن ڪندا آهيون ته،
نيت ڪريان ٿو وضوء جي....
پاڪائي آڻڻ لاء، پليتي وڃائڻ لاء.
(لفظ ٻيا ٿي سگهن ٿا، مقصد اهو ئي هوندو آهي).
يعني پرينء جي ملڻ سان پاڪائي اچي وڃي.
ڄڻ ته پرينء جو ملڻ هن شاعر جي نظر ۾ هڪ وضو آهي)
هو جيڪي کير پيئڻ وارا (وَڇون ۽ ڪونها) انهن وٽ آهن،
(ميهار وٽ آهي) وڃي ٿي ته هيء عورت پاڪ ٿيو وڃي.
هيء تمام وڏي ڳالهه آهي، ڪٿي ڪي لائينون (لمٽس) ڪراس ٿين ٿيون.
وضو ڪرڻ هر مذهب ۾ آهي،
ڪا به عبادت ڪرڻ کان اڳ پاڻيء سان وضو ڪبو آهي،
(هر مذهب، هر فرقي جو طريقو مختلف آهي)
عبادت شروع ڪرڻ کان اڳ وضو تمام ضروري آهي.
ٻيو شعر آهي ته،
ساهڙ کان سواء سهڻي اڌوتي، (يعني ڌوتل نه هجڻ) آهي،
ڌوتل ناهي،
جيڪو ڪنڍيون ڪاهي ٿو (ميهار) ان وٽ وڃي هيء عورت پاڪ ٿئي ٿي.
هڪ شعر ٻيو پڙهو،
ساهڙ ڌارا سهڻي، هي تان جنبي جوء
هن پاڻيء سين پنهنجو، مٿو مور نه ڌوء،
جي پرينء پاسي هوء، ته ڪر توڏيء تڙ ڪيو.
ساهڙ، ميهر کان سواء سهڻي جنبي، مٿي ميري، ناپاڪ، گندي، گدلي آهي،
سهڻي جيڪڏهن ڏم وٽ، ان پاڻي هوندي مٿي ميري آهي، ناپاڪ آهي ته ڇا پوء به ان کي ان ئي پاڻي سان پنهنجو مٿو ڌوئڻ گهرجي؟
جواب آهي ته نه،
ته پوء سهڻي ميهر وٽ، پنهنجي ساه واري وٽ، پنهنجي ساهڙ وٽ ويندي، اتي موجود پاڻيء سان مٿو ڌوئيندي ته پاڪ ٿيندي نه.....
هن جو منهن ڏسڻ سان سڀ ناپاڪيون ختم،
پاڪ ئي پاڪ،
پيرن کان مٿي تائين.
* * * * *
ساهڙ ڌارا سهڻي، هيء تان جهڪي زال،
توڏيء تپ شروع ٿيو، هيء هيڻي جي حال،
جڏي ريء جمال، اگهي ٿي آهون ڪري.
ميهر کان سواء سهڻي، هيء زال، هيء عورت جهڪي، جهڪيل، ڪٻي ٿيل، درد ورتل، هيڻي، بي دلي آهي.......
سنڌيء ۾ چوندا آهن ته ڀڳيء ٻانهن سان ڪم ٿيندو آهي،
ڪم ڪري سگهبو آهي
............پر ڀڳيء دل سان ڪم ڪونه ٿيندو آهي (اوهان به پڪ سان مشاهدو ڪيو هوندو ته شوق سان ٿيندڙ ڪم ۾ خوبصورتي، اڪلاء هوندو آهي پر ڀڳيء دل سان، زبردستي واري ڪم ۾ نه ته اڪلاء هوندو آهي ۽ نه ئي وري ان ۾ ڪا خوبصورتي هوندي آهي)
ساڳي ئي صورتحال کي لطيف سائين هنن لفظن ۾ ٿو چِٽي ته سهڻي ڏم وٽ ڀڳل دل سان موجود رهي ٿي، بي دلي موجود رهي ٿي تنهنڪري هيڻي، جهڪي ويل، بي سونهين، ڪٻي ٿيل آهي.
سهڻيء کي تپ، بخار، ٽيئڙ ٿو شروع ٿئي جڏهن ان کي ڏم جي سامهون وڃڻو ٿو پوي ان ڪري ئي هيء هيڻي حال ٿي ان جي سامهون وڃي ٿي، ان وٽ پنهنجي موجودگي رکي ٿي......
جڏي ريء جمال، هوء سونهن، جمال کان سواء آهي پرينء کان سواء،
هي جملو ڏاڍو دلچسپ آهي اچو ته ٿورو ان تي غور ڪريون.
ڇا پرينء کان سواء سونهن ڪنهن ڪم جي آهي؟
اچو ته ان تي ٿورو غور ڪريون،
گهونگهٽ ڪي آڙ سي دلبر ڪا ديدار اڌورا رهتا هي
جب تڪ نه پڙي عاشق ڪي نظر، سينگار اڌورا رهتا هي....
ڇا مٿي چيل هڪ انڊين گيت جون هي سٽون سچ آهي،
پر سلام ڪريو ان شاعر کي جنهن ٽي سو سال اڳ چيو ته
ساهڙ جا سينگار متان ڏم ڏيکارئين.
سلسلو جاري رکو..........
............. پرين جيسين نظر نه وجهي ته سينگار ئي اڌورا.......
.............سينگار ڇو ڪيو ويندو آهي،
پنهنجي سونهن جي نکار لاء.............؟
ته پوء سونهن ۽ سينگار پرين نه ڏسي ته...................؟
ته پوء.........................
ڇا سونهن ۽ سينگار پرين جي امانت آهي؟
جيڪڏهن ها،،،
ته پوء امانت ڪنهن حقدار وٽ نه پهچي ته...........؟
خيانت..............
هاڻي ته ڳالهه واضع ٿيڻ گهرجي.
* * * * *
ساهڙ ڌارا سهڻي، آهي ۾ آزار،
ڏم پاسي ۾ ڏکندو، صحت وٽ سنگهار،
توڏيء سندي تن جي، دوا ۾ ديدار،
جي پسي منهن ميهار، ته سگهيائي سگهي ٿئي.
ساهڙ کانسواء سهڻي آزار ۾ آهي،
ڏک، تڪليف، پيڙا ۾ آهي،
(هي غور سان پڙهجو جملو)
ڏم جيڪڏهن پاسي ۾ آهي ته پاسو ڏکي ٿو،
اوهان ڪڏهن نئون بوٽ ضرور ورتو هوندو،
نئين بوٽ ۾ پير جيڪڏهن صحيح طرح سان ايڊجسٽ نه ٿيندو آهي
۽ پير ۾ لڳل ڪو سخت چمڙي جو ٽڪر، ڪوڪو، بڪل وغيره ٿورو پنهنجي جڳهه کان ٿڙيل هوندو آهي ته پير ۾ لف ٿي پوندي آهي ۽ وڌيڪ گهمڻ سان اهو وڌيڪ ڏکندو آهي.
سهڻي چوي ٿي ته ڏم جيڪڏهن پاسي ۾ آهي ته اهو ڏکي ٿو،
مونکي ڪنهن پير ۾ پيل لف وانگر گهمڻ، سمهڻ نه ٿو ڏئي،
ان جو وجود منهنجي وجود سان ٺهڪي، ايڊجسٽ نه ٿو ٿئي،
ان جو وجود منهنجي وجود جو ضد ٿي بيٺو آهي،
ضد ڪڏهن پاڻ ۾ ٺهيا آهن؟
يعني جيترو وقت مان ان جي ويجهو،
جيترو وقت ان سان گڏ سمهان ٿي،
تڪليف م آهيان
آخري ڳالهه ته ڏم هڪ لف آهي،
منهنجي وجود تي هڪ وار آهي
منهنجي وجود کي لڳل هڪ بيماري آهي،
ڏم جيڪو مونکي مسلسل ڏکوئي ٿو.
پر ان جي مقابلي ۾ ساهڙ،
منهنجي پسند جو انسان،
منهنجي چونڊ،
منهنجو انتخاب،
مون مٿان نه مڙهيل،
مون پاران پاڻ ڪيل انتخاب،
منهنجي لاء صحت آهي
سڪون آهي،
بلڪل ائين جيئن لف ڪندڙ بوٽ لاهڻ کان پوء سڪون اچي ويندو آهي.
توڏيء جو تن،
سهڻي جو سڊول بت،
سهڻي جو سهڻو بت،
سهڻيء جي سهڻي باڊيء جو علاج اهو آهي ته اهو ساهڙ سان ملي،
ان جو ديدار ئي هن بت ۾ اهڙي توانائي جي لهر اڀاريندو،
هن کي ڏسي ئي اندر ٺري پوندو،
اندر منجهان هڪ اهڙي تحريڪ اڀرندي جيڪا سموري بت کي واسي ڇڏيندي،
(هتي هڪ ڳالهه ڪنداسين........
اوهان ڪڏهن پنهنجي ذات يعني، اوهان جي جسم جا هارڊ ويئر ۽ سافٽ ويئرن تي غور ڪيو آهي ته اهي ڪيئن ٿا ڪم ڪن؟
اوهان ننڊ پيا آهيو، ڪو مڇر، ڪا مک اوهان مٿان ويهي ٿو،
ڏنگ هڻي ٿو،
اوهان جو ڪو دوست مزاق ۾ اوهان مٿان هڪ ڪک رکي ان کي حرڪت ڏئي ٿو،
اوهان محسوس ڪريو ٿا ته ڪو ساهوارو اوهان جي جسم تي گهمي رهيو آهي.
يڪدم، غير ارادي طور تي اوهان جو هٿ ان جڳهه تي پهچي ٿو،
ان جڳهه کي ان مڇر، مک کان محفوظ ڪرڻ لاء ڪجهه نه ڪجهه ڪري ٿو.
اهو عمل اوهان ننڊ ئي ننڊ ۾ ڪريو ٿا.
اچو ته ان عمل جو پيرو کڻون،
پير جي آڱوٺي جي چوٽيء تي مڇر ويٺو،
جسم ۾ بجليء جي تارن وانگر وڇايل اسان جي بت جو تنتي سرشتو حرڪت ۾ اچي ويو، ان آڱوٺي جي چوٽيء تي لڳل تنتي سرشتي جي هڪ تند هڪ پيغام ٺاهيو،
اهو پيغام پهچائيندڙ تندن جي حوالي ٿيو،
جيڪو اسان جي باڊيء جي ڪنٽرول روم يعني دماغ تائين پهتو،
ان ڪنٽرول روم لاء اسان جي جسم جي حفاظت لاء مقرر عضون يعني هٿن کي حادثي واري هنڌ موڪليو ويو،
انهن حفاظتي ڪم ڪري اسان جي باڊيء مٿان ٿيندڙ حملي کي ناڪام بنايو.
اوهان کٽاڻ ڏٺي،
فاروان يا ڪا اهڙي کٽي شيء ڏٺي،
ڪنهن کي کائيندي ڏٺي،
ياد اچي ويئي اوهان کي.
ڇا ٿيندو؟؟؟
اوهان جي اندر ۾ ان کي کائڻ لاء تمنا اٿندي/جنم وٺندي.
اها تمنا تنتي سرشتي تحت هڪ پيغام ڊرافٽ ڪندي/ٺاهيندي،
اهو پيغام ڪنٽرول روم يعني دماغ ڏانهن ويندو،
ڪنٽرول روم مان ان مطابق آرڊر جاري ٿيندا،
اهي آرڊر هاضمي جي سرشتي ڏانهن ويندا،
اتان وري زبان لاء اهڙي ذائقي جي تياريء جا آرڊر جاري ٿيندا.
ڇا کاڌو ڏسڻ ۽ ان جو تصور ايندي ئي بک وڌي ڪونه ويندي آهي؟
ڇا هر قسم جو کاڌو ڏسڻ ۽ تصور ڪرڻ سان هڪ جيتري بک وڌندي (کائڻ جي خواهش وڌندي؟)
جواب آهي ته ڪونه.
ڇا ڪوبه کاڌو ٻيو ڪو کائي رهيو آهي ۽ اسان کي اتان ملڻ جي ڪا اميد ڪونهي،
اسان جو هڪ گهرو دوست کاڌو کائي رهيو آهي، اتان اسان کي صلاح جي اميد آهي،
اسان کي ڪجهه ملڻ جي اميد آهي.......... ته ڇا ٻنهي صورتن ۾ ساڳي ئي بک جي پوزيشن بيهندي؟
ڇا پرين ڏسڻ سان پرينء سان ملڻ جي سڪ (بک) ڪونه وڌندي آهي......
اچو هن سپريم ڪورٽ کان فتوى وٺي پوء هن بحث کي ختم ڪريون...
” جان جان پسن پرينء کي، تان تان نشا نينهن جا“
اوهان ڪنهن روڊ رستي سان وڃي رهيا آهيو،
اتي رڪجو، هڪ ڳالهه ٻي سمجهون ته پوء ٿا اڳتي وڌون.
اوهان ڪڏهن ڪنهن ماڻهوء کي ڏٺو،
اوهان کي لڳي ٿو ته هي چهرو سڃاڻپ وارو آهي، ڏٺل آهي....
پر ياد نه ٿو اچي ته ڪٿي؟
اوهان ذهن تي زور ڏيو ٿا،
ڪڏهن ڪامياب ٿيو ٿا
ڪڏهن ناڪام..........
(سنڌ جي هڪ تمام وڏي اديب محترم نجم عباسي صاحب جيڪو هڪ ڊاڪٽر هو تنهن پنهنجي ڪلينڪ تي لکرائي ڇڏيو هو ته جيڪڏهن تعارف ٿيل آهي به تعارف ٻيهر ڪرايو، جنهن جو مقصد هو ته ڪڏهن ڪڏهن هڪ ته ٻئي کي ياد رهندو آهي پر ٻئي کي هو ياد ڪونه رهندو آهي)
ٿيندو هن ريت آهي،
سکڻ يعني لرننگ جا چار ڏاڪا آهن
سکڻ................. لرننگ
ياد ڪرڻ، محفوظ ڪرڻ...........رٽينشن
دهرائڻ..........ريڪال ڪرڻ
سکيل شيء کي دهرائڻ سان ڀيٽڻ............ريڪگنيشن
هي سڀ عمل ۽ ٻيا اهڙي قسم جا عمل، اهڙيء ريت ٿين ٿا جو اوهان کي خبر ئي ڪونه ٿي پوي.
انساني جسم جو هڪ آٽوميٽڪ سسٽم آهي جيڪو ڪم ڪري ٿو جنهن جي سموري عمل جي خبر ڪونه ٿي رهي.
هاڻي اچو ته پنهنجي مقصد طرف هلون....
اوهان رستي ويندي ڪو سهڻو، خوبصورت چهرو ڏٺو،
پڪ سان اوهان جي اندر ۾ ڪي جذبا جنم وٺندا......
اوهان رستي ويندي ڪو سهڻو/خوبصورت/سيڪسي چهرو ڏٺو،
(سيڪس کي عيب نه سمجهو، اڳتي وڌو)
( ڇا برقعي ۾ بند، صرف ڪپڙن، بت تي ٽائيٽ ڪپڙا پهريل، ڪپڙن ۾ ڪٿان ڪٿان نظر ايندڙ سج جهڙو بت ڏيکاريندڙ ڪپڙا پهريل عورت ڏسڻ سان ساڳيا جذبا جنم وٺندا آهن؟ جواب ڏيئي پوء اڳتي وڌو)
شعر ٻيهر پڙهو ۽ جتان سلسلو ٽٽو هو، اتان شروع ڪريو.....
ساهڙ ڌارا سهڻي، آهي ۾ آزار،
ڏم پاسي ۾ ڏکندو، صحت وٽ سنگهار،
توڏيء سندي تن جي، دوا ۾ ديدار،
جي پسي منهن ميهار، ته سگهيائي سگهي ٿئي.
جيڪڏهن سهڻي ميهار جو منهن ڏسي،
پنهنجي پسند جو منهن ڏسي،
(هتي هڪ سوال اوهان پاڻ کان پڇو)
اوهان هڪ اهڙي معاشري ۾ رهو ٿا جتي هر روڊ سان وڏن وڏن وڻن جا سلسلا آهن،
اتي خوبصورت چهرا اوهان کي ڏسڻ لاء ملن ٿا،
آفيس ۾ ڪي خوبصورت چهرا اوهان سان ڪم ڪندڙ آهن،
روڊن تي ٻنهي طرفن کان گل ئي گل آهن،
سونهن جون سينهريون آهن،
اوهان جا خيال ۽ جذبا ڪهڙا هوندا؟
اوهان جي تربيت ڪهڙي ٿيندي؟
ڇا يورپين ماڻهن، جن کي وڙهڻ به ڪونه ٿو اچي،
ڪميڻائپون ڪرڻ ڪونه ٿيون اچن،
(حڪمران ٽولي کي ڇڏيو، اسين ڳالهه ٿا ڪريون عام ماڻهوء جي،
اڄ جي يورپ جي ماڻهوء جي تربيت ۾ بيٿوون جون ڌنون شامل ڪونه آهن؟)
موزارٽ جون ڌنون شامل ڪونه آهن؟
هاڻي اچو اوهان ٻئي معاشري ڏانهن....
ناليون اٿليل آهن،
هر گهٽيء مان لنگهڻ وقت نڪ تي رومال رکڻو ٿو پوي،
روڊ ڀڳل آهن، پٿر نڪتل روڊ؟
وڻ روزانو پيا وڍجن،
چوريون، ڦرون، ڌاڙا عام آهن،
قتل ڪا وڏي ڳالهه ڪونهي،