سهڻي-7
دائم جا درياء ۾، سا مڇي ڪني ڪوه،
آهيس اي اندوه، ته پاڻي ڪٿي پيئان.
*****
دائم جا درياء ۾، سا مڇي ڪني ڪوه،
آهيس اي اندوه، پاڻي ڪٿي ته پيئان.
(هي ٻيئي پڙهڻيون آهن)
هي هڪ انوکو شعر آهي، بلڪل ئي نرالو شعر.
اها به پڪ سمجهو ته اهڙي ڳالهه ڪنهن ٻئي ڪونه ڪئي لطيف سائين کان اڳ.
اچو اڳ ۾ هن شعر جي معنى سمجهون، پوء ٿا ان جي تشريح ۽ سمجهاڻيء تي اچون،
جيڪا مڇي سمورو وقت پاڻيء ۾ رهي ٿي، سا مڇي ڪني ڇو آهي، (ڪني ان سينس ۾ ته ان ۾ هڪ نه وڻندڙ ڌپ هجي ٿي)........ ڇو ته ان کي اهو اندوه يعني فڪر/ڳڻتي آهي ته پاڻي ڪٿي پيئان.
پاڻي دنيا ۾ موجود اهڙي شيء آهي جنهن سان گند ڌوپجندو رهيو آهي، اهڙو شرف ڪنهن به تخليق کي نصيب ناهي جهڙو پاڻيء کي.
پاڻي دنيا جا گند ڌوئيندڙ آهي پوء اهو ان مڇيء کي ککي هاڻو، ڌپ هاڻو ڇو ٿو ڪري، ان کي ڌوئي صاف ڇو نه ٿو ڪري.
جيئن مون مٿي عرض ڪيو ته هي هڪ نرالو شعر آهي.
لطيف سائين ايتري ننڍڙي ڳالهه ڪري، اهو ممڪن ڪونهي، لازمي هن شعر جو ڪو وڏو مطلب هوندو.
پهرئين سٽ ۾ سوال آهي، ته مڇي پاڻيء ۾ موجود هجڻ باوجود ڪني ڇو آهي؟
ٻي سٽ ۾ جواب آهي ته ان (مڇيء) کي اها ڳڻتي آهي، فڪر آهي، اندوه آهي ته مان پاڻي ڪٿان پيئان؟
جتي مڇي رهي ٿي اهو واه/درياء/سمنڊ/واهي/واهڙ وغيره آهي جيڪو پاڻيء سان ڀريل آهي، ان ۾ پاڻي گهٽ ۾ گهٽ ايترو ضرور هوندو جو مڇي ٻڏل هجي. ٻڏل نه هوندي ته اها مري ويندي. ٻين لفظن ۾ مڇيء جي چوڌاري پاڻي ئي پاڻي آهي يعني اک ديک تائين پاڻي ئي پاڻي آهي پوء به مڇي ان فيصلي ڪرڻ کان قاصر آهي ته پاڻي ڪٿي پيئي؟
ٻين لفظن ۾، هن ۾ فيصلي ڪرڻ جي صلاحيت ڪونهي. گهڻيون شيون ڏسي هوء وڦلي ٿي، ڪو رستو، ڪو گس وٺڻ لائق ناهي.
اندوه .....غم، ڳڻتي، ارمان، فڪر، سوچ.........
دنيا تي بادشاهي ڪنهن ڪئي آهي؟
اهي ڪهڙين خاصيتن وارا انسان رهيا آهن جن سموري دنيا تي بادشاهي ڪئي آهي؟
ڪنهن خطي تي بادشاهي ڪئي آهي؟
دنيا ۾ ڪيترن ئي قسمن جا ماڻهو رهن ٿا،
هڪڙا اهي آهن جيڪي صحيح وقت تي صحيح فيصلو ڪندا آهن.
ٻيا اهي آهن جيڪي صحيح وقت تي صحيح فيصلو ڪرڻ کان قاصر هوندا آهن.
دنيا جي ڪامياب انسانن جي سوانح حيات/ بائيوگرافيز پڙهڻ کان پوء اسان کي انهن جي ڪامياب زندگيء جو وڏي ۾ وڏو سبب اهو ئي لڳندو آهي ته انهن هر وقت صحيح فيصلا ڪيا آهن يعني انهن ۾ وقت سر فيصلو ڪرڻ جي سگهه ۽ صلاحيت هئي.
هيء هڪ خداداد صلاحيت آهي جيڪا تمام ٿورڙن انسانن ۾ هوندي آهي. مثال طور وڏا وڏا جرنيل، جن جي سامهون موت هوندو آهي، جنگ جي ميدان ۾ فيصلا ڪرڻ لاء ڪي سال، ڪي مهينا، ڪي هفتا، ڪي ڏينهن ايتري تائين جو ڪي ڪلاڪ به ڪونه هوندا آهن پر ڪجهه منٽ/لمحا ملندا آهن. انهن کي وڏا وڏا فيصلا ان ئي هنڌ ان ئي ٽائيم تي ڪرڻا پوندا آهن. اهي فيصلا ڪيترا وڏا هوندا آهن اچو ته تصور ڪريون.
هڪ جرنيل جاسوسي رپورٽن جو مطالعو ڪرڻ کان پوء اهو سوچيو هو ته دشمن اتر کان حملو ڪندو ۽ ان مطابق سموري حڪمت عملي ترتيب ڏني هئي، پنهنجي فوج کي اهڙي قسم جون انسٽرڪشنس ڏنيون هيون پر هاڻي هاڻي جاسوسن رپورٽ ڏني آهي ته دشمن اوچتو ۽ تيز حملو ڏکڻ کان ڪندو حملو ٿوري ئي وقت ۾ شروع ٿيڻ وارو آهي. وقت تمام ٿورو آهي جيڪڏهن صحيح ۽ بروقت فيصلو نه ڪيو ويو ته سموري فوج يا ته مارجي سگهي ٿي يا گرفتار ٿي سگهي ٿي. هن جڳهه تي فيصلي ڪرڻ جي سگهه رکندڙ جرنيل ئي ڪامياب رهندا آهن ۽ فاتح هوندا آهن.
اچو هڪ اهڙي ئي قسم جو فيصلو ۽ ان جا نتيجا ڏسون.
مشهور واقعو آهي ته احد جي جنگ ۾ دنيا جي وڏي ۾ وڏي جرنيل، سپهه سالار اعظم نبي سائين پنهنجي فوج جي ڪجهه سپاهين کي حڪم ڏنو هو ته هتان ( جنگ شروع ٿيڻ وقت پنهنجي فوجن جي صف بندي ڪرڻ وقت نبي سائين جن ڪجهه سپاهين کي حڪم ڏنو هو ته، (ٻن پهاڙين/ٽڪرين جي وچ ۾ هڪ لڪ هو جتان حملي جو خطرو هو) اوهان کي ايسيتائن هٽڻو/پري ناهي ٿيڻو جيسيتائين اوهان کي اهڙي قسم جو حڪم نه ڏنو وڃي).
جنگ شروع ٿي حق جي فتح ٿي ۽ ڪافرن جنگ هارائي. انهن جي فوجن ۾ ڀاڄ پيئي اهي بدحواس ٿي ڀڄڻ لڳا.
ان ٽڪرين جي وچ واري لڪ وٽ بيهاريل فوجين اهو سمجهيو ته مسلمانن جي فتح ٿي آهي ۽ مال غنيمت لٽيو پيو وڃي، تنهنڪري اهي اتان هٽي اچي ميدان جنگ ۾ پهچي مال غنيمت گڏ ڪرڻ لڳا.
دشمن موقعي جو فائدو ورتو ۽ اتان ئي حملو ڪيو، يعني انهن ٻن ٽڪرين جتان نبي سائين جن حڪم فرمايو هو ته هتان ڪنهن به صورت ۾ هٽڻو ناهي جيسين اوهان کي اهڙو حڪم نه ڏنو وڃي.
ان اوچتي حملي مسلمانن کي تمام گهڻو جاني نقصان ڏنو، ايتري تائين جو نبي سائين جن جا ڏند مبارڪ به شهيد ٿي ويا.
دنيا جي تاريخ اهڙن مثالن سان ڀري پيئي آهي ته
جنهن انسان،
جنهن قوم،
جنهن فوج،
جنهن گروه وقتائتا فيصلا ڪونه ڪيا اهي قومون يا ته صفحي هستيء تان مٽجي ويون يا وري مٽجڻ طرف وڃن پيون.
لطيف سائين به اهڙي ئي منظر کي نظر ۾ رکي اهو ڪجهه چيو ته، اها مڇي جيڪا پاڻيء ۾ رهي به اهو فيصلو ڪري ڪونه ٿي سگهي ته پاڻي ڪٿي پيئان، اها مڇي ان جي ڪري ئي ککي هاڻين، ڪني آهي. ان جي ڪني هجڻ جو سبب فيصلو نه ڪري سگهڻ واري خامي آهي.