سهڻي-17
تنهن منڌ متوالي ڪئي، سندي ساء سرڪ،
لڳيس ڪام ڪرڪ، لوهان تکي لطيف چئي.
هن شعر جي معنى مختلف ليکڪن اٽڪل ساڳي ئي (هڪ جهڙي) ڪئي آهي ته؛
شاه صاحب فرمائي ٿو ته
”ميهر وٽان ڪا اهڙي سرڪ پيتائين جو هيء منڌ متوالي ٿي ۽ کيس قرب جو ڪان اهڙو لڳو جيڪو لوه کان به تکو هو“.
انهن کي اها معنى ۽ مطلب ڪڍڻ جو پورو حق آهي.
پراڻي ڳالهه آهي جو هڪَ همراه ته لطيف سائين کي ون يونٽ جو حامي شاعر ثابت ڪيو هو، (پنهنجي ليکي).
لطيف سائين پٽ ڏيڻ،
”منهنجون تو پڄايون“ وارن مطلبن لاء ته گهڻو استعمال ٿيو آهي پر سندس اصلي روپ جيڪو هڪ تمام وڏي عالم، فلاسافر، سماجي نفسيات جي ماهر (نه پر ماسٽر وارو آهي) ۽ ڪيترن ٻين روپن وارو آهي اهو تمام گهٽ سمجهيو ويو آهي.
اسان جي خوشنصيبي اها جو اسان وٽ ايڏي وڏي پايي جو شاعر موجود آهي،
بدنصيبي اها جو ان مان اسان کي جيترو پرائڻ گهرجي ايترو ڪونه پرايو آهي.
اسين هڪ ٻيء جاء تي به بحث ڪري آيا آهيون ته هي همراه؛
تمام وڏي شاعر کان اڳ انسان آهي،
تمام وڏي شاعر کان اڳ مرد آهي،
تمام وڏي شاعر کان اڳ عاشق آهي،
انسان هجڻ ڪري انساني جبلتون ۽ جذبا هن ۾ هوندا/هجڻ گهرجن ۽ آهن.
مرد هجڻ ڪري مرداڻيون جبلتون ۽ جذبا هن ۾ هوندا/هجڻ گهرجن ۽ آهن.
عاشق هجڻ ڪري ان ۾ عاشقن جهڙي تڙپ به هوندي/هجڻ گهرجي ۽ آهي.
ڇا شاعر کي انساني بنيادي جبلت سيڪس جو ذڪر سڌو، اڻ سڌو، لڪائي، ظاهر ڪري ڪرڻ ئي نه گهرجي؟
............عجيب نه ٿو لڳي اوهان کي؟
سيڪس گار گند کان سواء به گهڻو ڪجهه آهي!!؟؟.
سيڪس جي سئيء تي ئي هن ڪائنات جي وجود جا ٿنڀا بيٺل آهن.
اها ٻي ڳالهه آهي ته انسان اڃان تائين اهڙو ادراڪ ڪونه ڪري سگهيو آهي،
اڄ کان ٽي هزار سال اڳ سقراط چيو هو ته ڪو وقت ايندو جڏهن هن دنيا مان بدصورتي ختم ٿي ويندي.
.................هن چيو هو ته جيڪڏهن سهڻي جانور جو نسل وٺي سگهجي ٿو ته سهڻي انسان جو ڇو نه؟
اوهان کي ڪونه ٿو لڳي ته انسان جڏهن جين تي قدرت حاصل ڪري وٺندو ۽ پازيٽو سوچيندو ته اهو پٽ ۽ ڌيء جي فرمائش کان اڳتي سهڻي ۽ صحت مند ٻار جي فرمائش به ڪري سگهندو؟
ان کي حاصل به ڪري سگهندو!.
ڇا ٿيندڙ امڙ کي اهڙي قسم جا ٽڪا ڪونه ٿا لڳن جو ٻار صحت مند ڄمي؟
ته ڇا خوبصورتي انساني ڪمزوري هوندي بابا سائين ۽ امڙ سانئڻ کي سهڻي خدوخال وارو ٻار ڄڻڻ لاء اندر ۾ خواهش ڪونه پيدا ڪندو؟
.......ڇا اوهان/ اسان پنهنجي وڏڙين کان پيٽ سان ٿيندڙ عورت کي اهو چوندي ڪونه ٻڌو آهي ته صبح جو اٿڻ سان آئينو ڏسندي ڪر، ان سان ٻار تي سٺو اثر پوندو آهي...خاص ڪري انهن عورتن کي جن کي ڪوجها مڙس ملندا آهن. (ان جي فلاسافي اها آهي ته جيئن ته مڙس ڪوجهو آهي ۽ عورت سهڻي تنهنڪري آئيني ۾ خوبصورت چهرو ڏسڻ سان ٻار سهڻو ڄمندو آهي)
اچو مٿئين شعر ۾ ڪجهه لفظن جي معنى سمجهون؛
پوء ٿا اڳتي وڌون.
متوالي جو مطلب............مست، بي خود، مدهوش، چريو، مستانو، پاڳل، ديوانو، مجنون، سودائي، خفقاني، دماغ ڦريل، وائيسر ڦريل، جنوني، ڀوڪ، الو، ڇسو، چرٻٽ، نادان، ڄٽ، بي عقل، نشئي، خماريل، مخمور، خماري، موجي وغيره (ڏسو جامع سنڌي لغات ڀاڱو پنجون، صفحو نمبر 2590)
ساء سرڪ...............ساء، مزو، مزي واري سرڪ، مزيدار سرڪ
(هڪ ڳالهه ٻي به اوهان نوٽ ڪندا هلو ته؛
ڇا سسئيء لاء چيل پنجن ئي سرن ۾ لطيف سائين متوالي لفظ ڪم آندو آهي؟
ڇا مارئيء لاء تمام وڏي چيل سر ۾ لطيف سائين متوالي ڪم آندو آهي؟
ڇا نوريء لاء سندس سر ۾ لطيف سائين متوالي ڪم آندو آهي؟
ڇا سورٺ لاء لطيف سائين متوالي ڪم آندو آهي؟
ڇا ليلا لاء لطيف سائين متوالي ڪم آندو آهي؟
ڇا من موهڻي صورت سان متوالو ڪندڙ مومل لاء لطيف سائين متوالي ڪم آندو آهي؟
هيء ڳالهه غور ڪرڻ جهڙي آهي......
ليلا به ته ڪي راتيون پنهنجي ور چنيسر سان گذاريون هونديون!!
هوء هن جي زال هئي،
سڀني قصن ڪهاڻين م آهي ته هو (چنيسر) محفل ۾ شراب پي جيئن ئي گهر موٽيو........
مطلب هو (سندس ور چنيسر) شراب پيئندڙ هو،
پراڻي زماني ۾ بادشاهن جا ڪم ڀلي ڪهڙا به رهيا هجن،
ڀلي هنن ٽوپيون ٺاهي گذارا ڪيا هجن،
رستن تي کوه کوٽرايا هجن،
رستن تي وڻ پوکرايا هجن،
(تاريخ ۾ اهو ئي لکيل آهي)
پر گستاخي معاف..........
ڇا تاريخ ۾ اهو لکيل آهي ته بادشاهن لاء،
انهن جي شهزادن لاء،
دنيا جي ملڪن مان چونڊ سهڻيون ڇوڪريون واپارجي اينديون هيون،
انهن جي خوبين ۾ انهن جو حسين، (چٽو رنگ، قد، بت، بيهڪ وغيره) هجڻ سان گڏ ڪنوارو هجڻ به شرط هو نه ته اهي بادشاهن ۽ شهزادن لاء “ڪئاليفاء“ڪونه ڪنديون هيون.
انهن نياڻين کي وري گهاگهه قسم جون عورتون ٽريننگ ڏينديون هيون،
انهن کي مرد کي وڻڻ لاء گهربل نخرا سيکارينديون هيون،
مرد کي سيٽسفاء ڪيئن ڪجي؟
ان کي پنهنجو ڪيئن ڪجي؟
(ڇا اسان جي معاشري ۾، اسان جي گهرن ۾ پراڻيون عورتون نئين شادي ٿيل عورتن کي ڪونه سيکارينديون آهن ته مڙس جي دل ڪيئن هٿ ڪجي؟)
محلاتن ۾ وري ڪيترا حڪيم صرف ان لاء هوندا هئا ته جيئن اهي بادشاهن، شهزادن، وزير وڙن لاء سيڪس جا نسخا تيار ڪن.
( هن غريب ملڪ جي صدر هائوس، وزيراعظم هائوس لاء ڪڏهن ڪنهن کان بورچين جي لسٽ ته پڇو.
کاڌي جي هر ائٽم لاء علحده ٽيم، مٺائي تيار ڪندڙ علحده ٽيم،
ڪيڪ ۽ بسڪوٽ ٺاهڻ لاء وري ڌار ٽيم،
برياني، ڀاڄين لاء علحده ٽيمون جيڪي هر وقت نوان نوان ذائقا پيش ڪري داد حاصل ڪرڻ لاء آتا هجن ٿا.................)
جيڪڏهن هنن صرف کوه ئي کوٽرايا ته پوء بادشاهي محلاتن ۾ اڄ ٽي سو پنجهٺ ڪمرا ڇو لڌا پيا وڃن!!؟
ٽي سو پنجهٺ ڪمرن جو مطلب هر رات لاء هڪ ڇوڪري. !!!!
اهو ذڪر ڪنهن به تاريخ ۾ ڪونهي يا نه هجڻ برابر آهي....
(مدرسن ۾ هڪ ڪتاب پڙهايو ويندو آهي، جنهن جو نالو آهي نفحتُ اليمن.... ان ۾ هارون رشيد بابت هڪ ڪهاڻي پڙهائي ويندي آهي جنهن ۾ هو هڪ ٻانهيء کي ڪجهه چوي ٿو، (تون ڪٿي آهين، اڄڪلهه تون مون ڏانهن ڪونه پيئي اچين.....يعني هوء تمام سهڻي هئي پر ٻين سهڻين (نين) جي اچڻ ڪري اها وسارجي چڪي هئي) جنهن جي بدلي ۾ هوء کيس ٺهه پهه وارو/ حاضر دماغيء وارو جواب ڏئي ٿي.... جنهن تي هو ڏاڍو خوش ٿئي ٿو.....) (وڌيڪ پاڻ پڙهو ته سٺو)
پراڻن کي ڇڏيو، اڄوڪن وزير وڙن جون نجيون ڪچهريون ٻڌو، ( پڙهو ڪتاب پارليامينٽ سي بازار حسن تڪ)
جيڪڏهن سواء هن موضوع جي ڪو موضوع ملي اوهان کي ٻڌڻ لاء ته..................
اوهان مذهبي راهبن جون نجيون ڪچهريون ٻڌو...................
وڌيڪ ڪونه ٿا لکون،
هاڻي اهي ڳالهيون عام آهن.
اوهان هي ڪتاب پڙهو ٿا،
ان جو مطلب آهي ته اوهان ڪتاب پڙهندڙ آهيو..............
.............۽ جيڪڏهن ڪتاب پڙهندڙ آهيو ته ڪا شعور جي،
ڪا ڏات جي روشني ضرور هوندي اوهان ۾).
...........چنيسر شراب پي موٽيو،
شراب عورت کان پري ڪندڙ آهي يا ويجهو ڪندڙ؟
جواب ڏيئي پوء اڳتي وڌو....
شراب جو نشو جيڪڏهن عورت جي ويجهو ڪندڙ آهي ته جسم اندر شراب جيڪا باه لڳائي ٿو اها تن جي ميلاپ جي آهي يا من جي ميلاپ جي؟
جيڪڏهن اها تن جي ميلاپ جي آهي ته اها تن جي ميلاپ سان اجهامندي يا من جي ميلاپ سان؟
سموري ڳالهه وري اتي ٿا آڻيون تنهن عورت يعني ليلا کان ان جو مڙس کسجي ويو. جنهن لاء هن ڌاڙ گهوڙا ڪئي.
پر پوري سر ۾ متوالي لفظ ڪم آيل ڪونهي،
حقيقت ۾ ان ليلا لاء ته ان جي روئڻ پٽڻ جو سبب ان مڙس جو کسجي وڃڻ آهي جنهن هن کي متوالو ڪيو هو.
....پر هِن ڏاهي انسان سوچي سمجهي ڳالهايو آهي هڪ هڪ لفظ،
هي لفاظي ڪري وقتي داد حاصل ڪندڙ ڪونهي............
هي ته دلين ۾ پڪي عمارت اڏي ويهندڙ انسان آهي.
..................... مومل قهر جي عورت هئي،
سونهن جو مجسمو هئي،
(ڇا سهڻي ۽ ڪوجهي عورت ڏسڻ کان پوء ساڳي ئي قسم جا جذبا جاڳندا آهن من ۾؟
ڇا اوهان حڪمت جي ڪتابن ۾ ڪونه پڙهيو آهي ته سيڪس جو ڀرپور انداز ۾، انساني عضون جي انگيزيء ۾ “ساٿي“ جو ڪوجهو هجڻ ۽ سهڻو هجڻ وڏو عمل دخل رکي ٿو؟
ڇا ڪو سهڻو چهرو ڏسي ڳالهه داد ڏيڻ کان اڳتي ناهي وڌندي،
من موهڻو چهرو ڏسي، من ڪا نينڍ نه ڏيندو آهي تن کي؟)
بادشاه سندس چهري جي هاڪ ٻڌي پري پري کان ايندا هئا،
ان سڀني کي ڦريو، پر مينڌري...........
گجر گهڻا گهائيا، پاڻا لڳس گهاء
لطيف سائين ان لاء ڪٿي ڪونه لکيو آهي ته اها مومل متوالي ٿي هئي،
مينڌري ان کي متوالو ڪيو هو........!؟
ها، اها متوالي ٿي هئي تڏهن ته مينڌري کان سواء،
ان جي نه ملڻ تي، پاڻ کي کڻي ڏهاڳ ۾ اڇلايو هئائين...
ڇا لطيف سائين لکيو؟
نه ڪڏهن به ڪونه.
نوري.............
ڪونه،
مارئي.............!؟
مارئيء جو قصو الڳ آهي ان جو مڱڻو ٿيو هو، شادي ڪونه.
سسئيء ته پنهل سان راتيون گهاريون هيون.............
زال مڙس وارا ناتا نڀايا هوندائين........
ضرور......
سسئيء جي عشق ۾ ڪمال آهي.
لطيف سائين ان کي “عاشق“ سڏيو آهي،
۽ سوچي سمجهي سڏيو آهي..........
پر پنجن ئي سرن ۾ هي لفظ استعمال ناهي ٿيل!؟.
سسئي متوالي نه ٿي!!؟؟
سورٺ ۾ به ڪونه.
ته پوء.............
هِن ۾ ڇو؟؟؟
اهو هڪ وڏو سوال آهي،
ان جا ٻه وڏا سبب ٿي سگهن ٿا؛
پهريون ته، سهڻيء جو پهريون پيار ميهار هو ۽ دنيا جي حقيقت آهي ته ڪا به عورت پهريون پيار وساريندي ڪونهي..........
مرد به ڪونه وساريندو آهي پهريون پيار پر عورت واري ڳالهه وڌيڪ مصدقه آهي، ۽ تجربو ٿيل آهي...
(منهنجي هڪ دوست ٻڌايو ته اسان جڏهن ننڍا هوندا هئاسين ته اسان جي هڪ مائٽياڻي جنهن جا ٽي مڙس هئا، يعني هڪ جي مرڻ کان پوء ٻيو، ٻئي کان پوء ٽيون.....
اتفاق سان هيء مائي جيئري هئي ۽ سندس ٽيون مڙس به.
هڪ ڏينهن ڳالهين ڳالهين ۾ مون مولوي صاحب کان واعظ ۾ ٻڌل اها ڳالهه ته بهشت ۾ مردن کي پنهنجون زالون به ملنديون حورن سان گڏ. اهي زالون انهن سان بهشت ۾ رهنديون، اهي حورن کان سهڻيون هونديون، اهي حورن جون سردار هونديون......ان ڪراڙيء سان شيئر ڪئي ۽ هن کان پڇيو ته تنهنجا ته ٽي مڙس ٿي گذريا آهن، تون ڪنهن سان رهڻ چاهيندينء؟
هن وراڻيو ته پهرئين سان)
سو سهڻيء جو پهريون پيار،
پنهنجي لاء پاڻ ڪيل انتخاب سان پيار ميهار ئي هو.
سسئيء، مومل، ليلا ۽ ٻين سان ته اها ڳالهه لاڳو ئي ڪونه ٿي ٿئي، انهن تي هڪ پيار هوندي ٻيو ڪو پيار مڙهيو ڪونه ويو هو.
ٻيو سبب اهو هو ته سهڻيء وٽ ٻن جي ڀيٽ هئي،
اها ڳالهه تمام وڏي اهميت رکي ٿي....
ٻن مان هڪ جي ڀيٽ.
يعني ميهار جي ڏم سان.
سهڻي ڏم پاران متوالي ڪيل ڪونه هئي،
ميهر سان ٿي هئي............
لطيف سائين جو اهو لفظ صرف هن عورت لاء استعمال ڪرڻ وڏي معنى رکندڙ آهي.
هاڻي اچو ته هن لفظ جي معنى کي سمجهون ۽ اهو سمجهون ته صرف هن ڪام ديو واري شعر ۾ ئي هي لفظ ڇو ڪم آيو آهي.؟
ڇا متوالي ڪئي جو مطلب ڪنهن طور تي ڪام ديو واري عمل سان سلهاڙيل آهي؟
ها بلڪل آهي،
ميهر ئي متوالي ڪئي هئي
۽ ڏم؟؟
سهڻي باه جهڙي عورت هئي،
ڏم پاڻيء جهڙو.
عشق جي زور تي جسم ۾ اٿيل باه پاڻيء سان نه پر باه سان ئي وسندي آهي.
لطيف سائين ڪيترو کلي ڳالهه ڪرڻ لاء آزاد هو؟
معاشري جي رائج قانون کي هڪ انسان ڪيترو ٽوڙي سگهي ٿو؟
انساني ذهن معاشرتي قانون ڪيترو جلدي قبولي ٿو؟
جيڪڏهن اڄ کان هڪ سو سال اڳ ٺهيل فلمون ڏسبيون ۽ اڄ جون!؟.
اڄ واري انسان کي هڪ سو سال اڳ واريون فلمون،
هڪ سو سال اڳ واري کي اڄ واريون فلمون ڏيکارجن ته...........
جواب اوهان جي ذهنن ۾ اچي چڪو هوندو......
اهي ڪجهه سوال آهن جن تي غور ڪري پوء اڳتي وڌجي.
پر هتي هڪ ٻيو سوال به آهي ته اسان ڪيترو آزاد آهيون ڪنهن به شعر جي ڪهڙي به تشريح ڪرڻ وقت....؟
ڇا اڄ کان هڪ سو سال اڳ هيء معنى ڪئي هئي ڪنهن؟
ٻه سو سال!؟
ڇا اڄ کان هڪ سو سال پوء به هيء ئي معنى ڪئي ويندي؟
(ٿي سگهي ٿو ته مان هن کي اڃان کليل طور ڪو مطلب ڏيڻ وارو هجان.......
پر معاشرو ڪونه قبوليندو، ان ڪري اتي ئي بس ڪئي هجي مون!!؟؟؟
ڇا اسپيڊ بريڪر صرف روڊن تي هوندا آهن؟
معاشري ۾ ڪنهن به خيال کي پيش ڪرڻ، ٻڌڻ لاء ڪي اسپيڊ بريڪر ڪونه هوندا آهن؟
وقت جو انتظار ڪريو.....
مولانا روميء جو شعر آهي ته؛
هيسيتائين جيڪي ڪجهه ڳالهايو اٿم اهو تنهنجي سمجهه مطابق،
سدائين ان آس، ان اميد پئي ماريو آهي ته،
تون وڏو ٿيء،
سڀ ڪجهه سمجهڻ جي قابل ٿيء،
معاشرتي پابندين کان ٻاهر ٿي سوچڻ سک،
آزاد ٿي سوچڻ سک،
سوچڻ ۾ ڪڍ لڳڻ واري روايت کان ٻاهر اچ ته
توکي اهو سڀ ٻڌايان جيڪو منهنجي اندر ۾ آهي.
سو سڌي ڳالهه هيء ته هن شعر ۾ سهڻيء لاء چيل آهي ته هوء تن جي پياس کان بيوس ٿي درياء ٽپي ويندي هئي.
تن جي پياس
جيڪڏهن سندس مڙس ڏم اجهائي سگهي ها ته ٿي سگهي ٿو سهڻي...........
۽ جيڪڏهن ڏم ساهڙ کان وڌيڪ ٿابت ٿئي ها ته.....................
اوهان جي چوڌاري معاشرو مثالن سان ڀريل آهي..........