طنز مزاح نگاري ۾ سماج جي عڪاسي
سائين غلام حيدر شاھ قلندري جا مختلف وقتن تي نون نون موضوعن تي ڪتاب ڇپجي پڌرا ٿيندا رهن ٿا، جنهن مان ثابت ٿئي ٿو هي مسلسل لکندڙ ليکاري آهي جيڪو پنهنجي لکتن ذريعي سماج ۾ تبديلي جو منتظر آهي، اڄ سندس هي ڪتاب (ٽهڪن ۾ ٽاڪوڙا) جيڪو طنز مزاح نگاري واري ادب کي زنده رکڻ جي هڪ ننڍڙي پر سٺي ڪوشش ڪئي آهي.
جڏهن هڪ نظر عالمي ادب تي وجهي ڏسبي پوء هي ڄاڻ ملي ٿي ته هر ملڪ جي سرزمين جي ليکارين طنز مزاح جي ادب کي اپنايو آهي، انهي ڪري ته هن ادب ۾ سماج جي براين تي آساني سان ڳالهائي سگهجي ٿو,سنڌ جي اديبن به طنز مزاح نگاري ادب کي جيئندان بخش لاء ڪم ڪيو آهي پر اهڙي ڪم جا ڪجهه متخلف دور ملن ٿا، مسلسل مزاح واري ادب تي اسان ڌيان نه ڏنو آهي. دنيا جي عالمن جو مزاح بابت چوڻ آهي ته،
“طنز هڪ اهڙي تحرير آهي جنهن سان انفرادي عيبن ۽ معشاري جي اوڻاين کي تنقيد جو نشانو بنائي سگهجي ٿو”.
سنڌي ادب ۾ اسان جي ليکڪن پنهنجي نظم ۽ نثر ۾ طنز مزاح ۾ ادب جي آبياري لاء ڪم ڪيو آهي، جيڪو ٿيو گهٽ آهي پر سٺو ۽ اصلاحي ٿيو آهي، شمير الحيدريء جو مضمون (سنڌي ادب ۾ مزح نگاري) هجي يا ايس ضياءُ الدين بلبل جو مقالو کي ڏسجي انهن مزاح جي ادب کي اڳتي آڻڻ لاء ڪوششون ورتيون آهن, ته شمس الدين “بلبل”، امام الدين “ضامن” ۽ غلام رسول “سومري سودائي” جي طنز مزاح ۾ شاعري به ملي ٿي.
هن ڏيهه ۾ سچ ڳالهائڻ لاء يا ته چريو ٿيئڻو پوي ٿو يا کل ڀوڳ ۾ ئي سچ ڳالهائي سگهجي ٿو ٻي صورت هي سماج سچ کي قبول ڪرڻ بدران سچ ڳالهائڻ واري جو مخالف ٿي بيهي ٿو، جڏهن عزت ماب غلام حيدر شاھ قلندري! جي مزاحيه پر اصلاحي ڪالمن جي ڪتاب (ٽهڪن ۾ ٽاڪوڙا) تي مان پنهنجي پاران ٻه اکر لکي رهيو آهيان ته الاهي خوشي محسوس پئي ٿئي ته طنز مزاح ۾ ڪالم نگاري واري فن کي زنده رکڻ لاء سائين غلام حيدر شاھ قلندري! به پنهنجي حصي جو ڪم تمام ايمانداري ۽ سچائي سان ڪيو آهي, جي ڏٺو وڃي ته اسان وٽ حليم بروهي، نور گهلو مزاحيه ڪالم لکندا رهيا آهن ۽ عزيز ٽالپور اڄ به لکندو رهي ٿو, پنهنجي لکڻي ۾ طنز مزاح جو روح ڦوڪڻ به هڪ ڪماليت آهي ۽ اهڙي هنر مندي جو فن سائين غلام حيدر شاھ قلندري! جي هنن ڪالمن ۾ نظر اچي ٿو.
هن ڪتاب ۾ شامل ڪالمن ۾ فڪري، اصلاحي سونهن ملي ٿي جنهن سان سماج جي عبين ۽ اوڻاين تي سائين غلام حيدر شاھ قلندري! ٽوڪ ڪندي نظر اچي ٿو، مضمونن ۾ استعمال آندل ٻولي سادي, سولي ملي ٿي جنهن کي هر پڙهندڙ سمجهي سگهي ٿو.
جي ڏٺو وڃي ته ڪالمن جا عنوان ۾ معنيٰ خيز آهن، جيئن “اوجهري جا ڪم ڏسو گوشت پئي سڏائي”، “هيرا ڦيري ۾ به هيرا ڦيري”، “ٻرڙي ڪئي ٻارن سان يارن ڪئي يارن سان”، يا “ڪيلي جي کل تان ڪريو ڪنڌ ڀر ڪنڌار”، ڏسون هي ڪيڏا ته اصلاحي سماجي جي ڀرپور اوڻاين جي عڪاسي ڪندڙ عنوان آهن جنهن کي پڙهڻ سان محسوس ٿئي ٿو ته سائين غلام حيدر شاھ قلندري! بلڪل صحيح انداز ۾ سماجي براين تان پردو کيو آهي، ۽ اميد رکان ٿو ته هي ڪتاب (ٽهڪن ۾ ٽوڪوڙا) سنڌي ادب ۾ سٺو وڌارو آهي.
محبوب سنڌي